(Vietnam Land Dispute Trial Terminates in Guilty Verdicts)
“Sau các dấu hiệu tỏ ra khoan hồng trước đây, chính quyền VN dùng vụ án Đồng Tâm để gửi đi một thông điệp cứng rắn”.
(After earlier signs of leniency, the Vietnamese authorities used the Dong Tam trial to send a strong message)
Vụ tranh chấp đất dai dẳng ở Đồng Tâm của VN đi đến hồi kết khi tòa chứng minh 29 người dân làng phạm tội chống chính quyền sau cuộc chạm trán đổ máu với cảnh sát hồi tháng Giêng.
Ngày 14 tháng 9, các thẩm phán tại thủ đô Hà Nội tuyên 2 án tử hình hai anh em ruột là Lê Đình Chức và Lê Đình Công can tội giết ba nhân viên cảnh sát trong cuộc đụng độ. 27 bị cáo khác với mức án nhẹ hơn từ 15 tháng đến chung thân.
Phán quyết tòa án đánh dấu một sự kiện trọng đại câu chuyện dài về Đồng Tâm, một xã nằm về phía Nam Hà Nội, nơi đây, cư dân ba năm liên tục chống lại quyết tâm của chính quyền muốn xây dựng một sân bay trên đất nằm kế xã của họ. Người trong xã tuyên bố rằng khoảng 47 mẫu đất của họ bị trưng dụng không công bằng lấy danh nghĩa của Viettel, một tập đoàn viễn thông của quân đội VN.
Cuộc tranh chấp trở thành cao điểm vào rạng sáng ngày 9 tháng Giêng, khi khoảng 3000 cảnh sát điều động tới Đồng Tâm. Trong các cuộc chạm trán sau đó, 3 cảnh sát bị giết bằng bom xăng, sau khi rơi xuống hố kỹ thuật (ở Nam gọi là giếng trời). Trong cuộc bố ráp (raid), cảnh sát cũng nổ súng và bắn chết ông Lê Đình Kình, 84 tuổi, trước có làm trưởng công an xã, người cha của hai con lãnh án tử hình, từng tham gia lãnh đạo người dân trong xã đấu tranh đòi giữ đất.
Vụ Đồng Tâm nêu bật lên những căng thẳng ngày càng nhiều chung quanh vấn đề đất đai ở Việt Nam. Học giả Carl Thayer thuộc trường đại học New South Wales mô tả cuộc bố ráp Đồng Tâm và tòa án tiếp theo là “đỉnh điểm kéo dài 40 năm của vấn đề” phân phối (sử dụng) đất đai. Đặc biệt nhất, đỉnh của vấn đề là sự nhập nhằng quyền lợi giữa cá nhân và công cộng trong hệ thống pha trộn (hybrid) “thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”.
Tại Việt Nam, tất cả đất đai đều thuộc quyền quản lý nhà nước. Theo Lê Toàn của trường đại học Monash, luật đất đai thông qua năm 1993 giao quyền sử dụng đất cho cá nhân nhưng cũng cho phép chính quyền lấy đất cho mục đích công cộng. Theo đó, điều luật này mở rộng ra cho cả các “mục đích phát triển kinh tế” và “mục đích phát triển kinh tế - xã hội” định nghĩa một cách mơ hồ. Hậu quả là, bất bình ngày càng gia tăng về mức đền bồi, thường dẫn đến những cuộc tranh chấp triền miên.
Tuyên án của tòa cũng cho thấy quyết tâm của Đảng Cộng sản VN trấn áp bất kỳ khuấy động nào gây bất ổn ở nông thôn. Khi nhà nước phản ứng với sự khoan hồng đầy bất ngờ hôm tháng 4 năm 2017, lúc dân chúng xã Đồng Tâm bắt giữ làm con tin 38 cảnh sát và viên chức địa phương, trả đũa cho việc bắt giữ ông Lê Đình Kình thì vụ án lần này đánh dấu một bước ngoặt thẳng tay và hà khắc.
Trước khi tiến hành phiên xử, bộ Thông tin và tuyên truyền chỉ thị các hệ thống truyền thông do nhà nước kiểm soát phải mô tả 29 bị cáo là những “kẻ tấn công trước” (“first attackers”) và Lê Đình Kình là một “đảng viên biến chất” cần trừng trị. Trong một thông báo mới đây, phát ngôn viên bộ Công an Tô Ân Xô bôi nhọ ông Kình là “một địa chủ cường hào mới
Một nhà quan sát, từng là nhà ngoại giao Hoa Kỳ ở VN, ông David Brown cho rằng đáp trả thẳng tay lần nầy đối với các cuộc đụng độ Đồng Tâm là một nỗ lực nhằm làm tan đi rối rắm của cuộc hành quân hoạch định non kém, không cân xứng về quy mô, hôm tháng giêng. Ông nói: “Cuộc hành quân chỉ huy sai lạc dẫn đến cái chết của ba viên cảnh sát. Nhà chức trách cố che giấu các sai sót bằng cách thêm thắt các câu chuyện khi tiến hành phiên tòa xét xử”.
Khiếu kiện đất đai gia tăng đặt ra vấn đề hóc búa cho Đảng Cộng sản VN, tổ chức từng được ủng to lớn của người nông dân bị tước mất quyền, thời gian dài giúp họ lên nắm quyền.
Hệ thống quản lý đất đai phức tạp của Việt Nam khi chưa cải tổ triệt để có thể còn sinh ra nhiều mối lo và hành động liều lĩnh: sự phản kháng kiên cường (của nông dân) từng được người cộng sản khơi dậy nay đã hướng về phía họ.
Hình trong bài.
Bài của Sebastian Strangio trên THE DIPLOMAT ngày 15, tháng 9 năm 2020. Nguyễn Long Chiến dịch.
Posts
