“VN là một trong những nước phản ứng với đại dịch nhanh nhất và bây giờ lại là nước chậm nhất đang tìm phương thoát dịch”.
(How Vietnam lost its pandemic-beating edge)
VN xứng đáng là một trong những nước đạt thành quả tốt nhất trong đại dịch. Cuối năm 2020, đất nước có 96 triệu dân ghi nhận không nhiều hơn 1.400 ca nhiễm, không hơn vài chục người chết, một trong một số ít nước châu Á ghi nhận tăng trưởng dương về kinh tế năm 2020.
Cựu thủ tướng nhận hoa từ tân thủ tướng.
Nhưng sự lây nhiễm tăng vọt từ đầu tháng 5, và hiện giờ, VN nằm gần chót hầu hết các nước Đông Nam Á trong việc chích ngừa. Sự dễ ngươi (laxity) đầu năm có khiến họ không thể chích ngừa cho hơn nửa dân số, ít nhất là năm tới, nếu không nói là lâu hơn.
Giữa đầu mùa dịch và ngày 7 tháng 5 năm nay, VN chỉ ghi nhận có 3.137 ca nhiễm, hầu hết số đó đều chẩn đoán vào năm 2021. Tuy nhiên, từ ngày 7 tháng 5, số người nhiễm tăng vọt lên 11.635 tính đến ngày 16 tháng 6, số người chết là 61.
So sánh với hầu hết các nước khác, VN vẫn là nước chống dịch tốt nhất thế giới. Số dân 16 triệu người so với 96 triệu của VN, nước Campuchia láng giềng hiện nay báo cáo có 40.100 ca nhiễm, và ngày 16 tháng 6 có thêm 693 ca. Thái Lan với số dân gần với VN cũng ghi nhận tới 205.000 ca nhiễm.
Tuy nhiên, VN hiện nay lại là một trong số nước có chương trình chích ngừa dân số thấp nhất, đến nay chỉ mới được 1,6 triệu liều vắc-xin.
Lào, quốc gia nghèo thứ hai trong khu vực, đã tiêm phòng đầy đủ cho 5,6% dân số. Campuchia, với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bằng khoảng một phần 10 của Việt Nam, đã tiêm phòng đầy đủ cho 15,7% dân số của mình, mức tốt nhất trong khu vực sau Singapore.
TRẬN TUYẾN VẮC-XIN
Tại sao Việt Nam là một trong những quốc gia có thành tích tốt nhất thế giới trong việc giữ tỷ lệ nhiễm Covid-19 ở mức thấp, và duy trì tăng trưởng kinh tế trong thời kỳ đại dịch, nhưng hiện nay lại là một trong những quốc gia có thành tích kém nhất nói về mặt tiêm chủng?
Ban đầu, hai vấn đề này không nhất thiết là quan hệ nhân quả. Nhiều quốc gia có tỷ lệ ca nhiễm tồi tệ nhất vào năm 2020 hiện đang đứng đầu trong việc tiêm chủng. Anh và Mỹ, hai trong số những quốc gia có thành tích tồi tệ nhất hồi năm ngoái về tỷ lệ tử vong do Covid-19 quá mức, hiện đang dẫn đầu việc chích vắc-xin..
Một câu chuyện đang rỉ tai là, chỉ có các quốc gia giàu có, và phần lớn ở phương Tây, mới có được các chiến dịch tiêm chủng thành công vì họ đã tích trữ các loại vắc-xin mà những nơi nghèo hơn trên thế giới không có.
Tuy nhiên, với GDP là 261 tỷ đô la Mỹ vào năm 2019, một trong số ít nền kinh tế tăng trưởng trên thế giới vào năm 2020, Việt Nam đã được ngân hàng Thế giới xếp hạng là quốc gia giàu vào hạng 46 trong năm ngoái.
Peru, xếp sau Việt Nam 5 bậc tính theo GDP, đã chích ngừa đầy đủ cho 6% dân số. Kazakhstan, đứng sau Việt Nam 8 bậc, đã tiêm chủng đầy đủ 7,8%.
Ngay cả trong khu vực Đông Nam Á, như dữ liệu đã đề cập ở trên cho thấy, không có mối quan hệ nhân quả đơn giản nào giữa sự giàu có của một quốc gia và chiến dịch chích ngừa trong quốc gia đó.
Theo ước tính mới nhất, Việt Nam đã ký hợp đồng 31 triệu liều vắc xin Pfizer, đồng ý mua 50-150 triệu liều Sputnik V của Nga và có khả năng nhận được khoảng 38,9 triệu liều AstraZeneca từ cơ sở Covax. Có 30 triệu lọ khác có thể mua của công ty và các cuộc đàm phán đã được thực hiện với Medigen của Đài Loan để mua từ 3 đến 10 triệu liều.
Nhưng hầu hết các thỏa thuận đạt được khi các ca nhiễm tăng đột biến vào cuối tháng 4 và đầu tháng 5, trong khi việc giao phần lớn vắc xin khó có thể hoàn tất cho đến cuối năm 2021, nếu không muốn nói là đến giữa năm 2022.
Vắc xin Pfizer-BioNTech không được cơ quan quản lý địa phương phê duyệt cho đến ngày 12 tháng 6. Loại vắc xin Sinopharm do Trung Quốc sản xuất chỉ được phê duyệt vào ngày 4 tháng 6.
Nếu tỷ lệ chích ngừa hiện hiện nay tiếp tục, và các đợt giao thuốc đang tới, Campuchia có thể chích ngừa đầy đủ cho khoảng 40-50% dân số vào cuối năm 2021. Lào, hiện có vẻ bị kẹt vắc-xin, có thể đạt mức độ đó vào giữa năm 2022.
Nhưng nếu đa số vắc-xin không kịp nhập về cuối năm cho VN, thì họ phải đợi đến năm tới mới đạt 50% miễn dịch phổ biến từng phần
Theo tính toán của Asia Times, nếu VN muốn chích ngừa 50% dân số với hai liều trong thời gian 6 tháng, họ cần phải chích 533.000 liều mỗi ngày. Hiện giờ, tình hình đó rõ ràng không thể xảy ra.
Đầu năm 2021, có thể nhà chức trách VN suy nghĩ họ không cần vội vã và tiêu phí nhiều tiền cho vắc-xin. Sau hết, xét các ca covid-19 cộng lại với số khá thấp VN ghi nhận cho đến nay, đa phần có 75% xảy ra sau ngày 1 tháng 5.
Nếu không xảy ra các biến chủng mới vào cuối tháng 4 ảnh hưởng toàn khu vực – 65% các ca nhiễm ở Campuchia và 67% ca nhiễm ở Thái Lan ghi nhận sau ngày 1 tháng 5 thì VN có thể sẽ đi tiếp khá tốt trong năm 2021 như họ đã làm trong năm 2020. Tháng 3 và tháng 4, VN ghi nhận không quá 20 ca mỗi ngày.
Những lô vắc-xin đầu tiên đến Campuchia và Lào là quà tặng của TQ, cuối tháng 12 và đầu năm nay. Hầu hết vắc-xin chích ở hai nước đều của Sinopharm và Sinovac (TQ) ngoại trừ vài trăm ngàn liều của Covax tặng.
Tuy nhiên, VN là nước sau cùng ở Đông Nam Á chấp thuận vắc-xin Sinopharm khi các nhà điều phối vội vã hành động vào ngày 4 tháng 6.
VẮC-XIN NỘI
Giáo sư trường Đại học Chiến tranh quốc gia có trụ sở tại Washington, ông Zachary Abuza suy đoán trong một bài báo gần đây, một phần lý do khiến Việt Nam không thực hiện các hợp đồng mua sớm vắc xin “là lợi ích của chính nước này trong việc phát triển các loại vắc xin bản địa”.
Thật vậy, hiện nó có 4 loại vắc xin đang được phát triển của Nanogen, Vabiotech, Polyvac và Viện vắc xin và sinh phẩm y tế (IVAC).
Nanocovax, được phát triển bởi công ty khởi nghiệp Công nghệ sinh học dược phẩm Nanogen phối hợp với học viện Quân y Việt Nam, đã đi vào thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 trong tuần này và dự kiến sẽ có mặt trên thị trường vào cuối năm 2021.
Các chuyên gia bóng gió rằng, chính quyền VN xem thấy nhu cầu vắc xin trong nước và thế giới là cơ hội vàng để đẩy mạnh công nghiệp dược và sinh học của mình.
Đầu tháng nay, bộ y tế trao đổi chương trình Covax với Liên Hiệp Quốc về việc thiết lập cơ sở sản xuất ở VN, một kế hoạch nhượng quyền sản xuất vacxin sử dụng trong nước và thế giới. Các tường thuật cho thấy họ cũng đàm phán với Johnson & Johnson một thỏa thuận sản xuất vắc-xin tại chỗ.
Tuy nhiên, điều này coi bộ phản tác dụng. Đầu tháng 6, chính quyền cộng sản phải quay qua Bắc Kinh để cầu viện vắc-xin Sinopharm. Cái này chẳng mấy thuận lợi đối với một VN có tinh thần dân tộc cực cao, TQ là kẻ thù “truyền kiếp” trong lịch sử (where China is the historical “bete noire”).
Chính quyền cũng nhũn nhặn cầu đến quần chúng, kêu gọi tư nhân góp “quỹ vắc-xin”. Ngày 6 tháng 6, truyền thông trong nước đưa tin chính quyền góp được 329 triệu đô la Mỹ từ tư nhân nhất là các doanh nghiệp lớn, hai tuần trước khi có quỹ vắc-xin.
Abuza cho biết, đến nay chính quyền mới cấp kinh phí 630 triệu đô la Mỹ trong số 1,1 tỷ cần mua 150 triệu liều vắc xin đặt hàng. Cũng còn quá sớm để nói suy nghĩ của dân chúng về chính sách vắc-xin và hoạt động liên quan quyên góp của chính phủ.
XIỂN DƯƠNG THÀNH TÍCH
Trong năm 2020, đối phó (dịch) của chính quyền đem lại đáng kể uy tín cho đảng CS mà từ đầu những năm 2010 họ tỏ ra thất bại trong những cam kết xây dựng một thể chế quản trị hữu hiệu, minh bạch, và hiện đại.
Họ cũng lấy việc (chống) dịch để xiển dương tinh thần dân tộc, vốn bị lơ là trong các năm qua, vì bất mãn của quần chúng về chính quyền cộng sản không cứng rắn đúng mức trước tuyên bố bá quyền (của TQ) ở Biển Đông.
Biểu tình chống TQ xâm lược ở Biển Đông.
Cựu thủ tướng nay là chủ tịch nước (Nguyễn Xuân) Phúc liên tục phát biểu về “chống dịch như chống giặc”, phát động tinh thần “tất cả chung tay” dập dịch.
Theo báo cáo mới nhất của viện ngniên cứu nhà nước Asean, Yusof Ishak đặt tại Singapore, VN được các nhà hoạch định dư luận xếp hạng nhất chỉ sau Singapore trong vấn đề chống dịch. Nhưng chừng 92% người được phỏng vấn ở VN thì cho nước họ đứng hạng đầu, cao hơn các nước khác tự xếp hạng thành tích, kể cả Singapore.
Tuy nhiên, sự bối rối và chậm trễ trong chiến dịch chích vắc-xin có thể là phép thử cho những bước tiến bộ chính quyền cộng sản trước đây đạt được.
Trong khi các nước láng giềng nhanh chóng chủng ngừa quy mô chưa từng thấy trong dân số họ, thì VN tụt lại phía sau, một phần cũng vì kế hoạch yếu kém của chính phủ. Dường như bằng cách quay lại TQ tìm vắc-xin có thể làm sứt mẻ tính chính danh nhờ tinh thần dân tộc họ gầy dựng được từ năm ngoái.
Hơn nữa, câu hỏi đặt ra là, chích ngừa chậm ảnh hưởng thế nào đến kinh tế VN? Nếu không đạt miễn dịch cộng đồng ít nhất cho đến năm 2022, có khả năng sẽ cần nhiều hơn nữa việc phong tỏa và hạn chế tạm thời ở các khu vực công nghiệp trọng yếu của đất nước, vai trò ngày càng tăng của VN trong chuỗi cung ứng toàn cầu có thể bị đe dọa.
Trong khi VN là một trong những quốc gia Asean phản ứng nhanh nhất trước tin đại dịch từ Vũ Hán đầu năm 2020, thì nay họ lại là nước chậm nhất đang tìm phương thoát dịch.
Bài của DAVID HUTT đăng ngày 18 tháng 6 năm 2021 trên Asia Times. Nguyễn Long Chiến dịch.
Posts
