(Who will lead Vietnam in 2021?)
Nền chính trị Việt Nam chuyển qua kín kẽ như thông lệ. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và các cộng sự trong ban bí thư đảng Cộng sản Việt Nam kiên trì đổi mới đảng, một công việc hoàn toàn có tính cách nội bộ. Bước vào năm 2019, ông Trọng quản chặt bộ Công an vốn ì ạch (sprawling), các chiến dịch chống tham nhũng, cất nhắc “cán bộ chủ chốt gương mẫu” khiến ông ta nắm vững kịch bản chuyển giao quyền lực vào năm 2021. Sang năm 2020, mọi chuyện sẽ không khác mấy.
Trong rất nhiều phát ngôn của các quan chức Việt Nam giữa các kỳ đại hội, cả bên đảng lẫn bên chính phủ đều vững bước theo những cải tổ của ông Trọng. Nếu có còn một bộ phận không nhỏ cán bộ đảng viên hồ hởi trong những năm kỷ cương buông lỏng, tư tưởng chống đối được chấp nhận và cơ hội kiếm chác nhiều cho lợi ích cá nhân, thì họ vẫn không mạnh nữa, và đang ra sức lấy lòng nhau.
Các nhà quan sát cố sức tìm tòi xem ai sẽ nắm những vị trí chủ chốt trong một đảng toàn quyền ở đại hội 13, tổ chức vào tháng giêng năm 2021. Năm năm trước, những người ủng hộ cựu thủ tướng và các đối thủ ông ta từng đả kích nhau trên không gian mạng. Tuy nhiên, năm 2019, chiến dịch đua tranh vào các vị trí chủ chốt không còn nóng bỏng, diễn ra kín đáo, chẳng chừa chỗ cho cơn cuồng bàn luận, đồn đoán trên truyền thông xã hội nữa.
Trước, có người nói rằng ông Trọng sẽ tiếp tục một nhiệm kỳ 5 năm nữa. Tuy nhiên, cơn đột quỵ bất ngờ khiến ông nhập viện vào cuối tháng 4, dù xuất hiện trước công chúng một tháng sau đó, dáng đi của ông có vẻ hơi yếu. Chuyến công du dự định qua Hoa Kỳ để phát biểu trước đại hội đồng Liên hiệp quốc, và gặp tổng thống Mỹ Donald Trump bị bãi bỏ. Điều đó làm người ta cho rằng vị tổng bí thư 75 tuổi sẽ rời chức vụ (tháng 10 năm ngoái kiêm luôn chủ tịch nước) vào lúc diễn ra hoặc trước đại hội đảng.
Có một vài người rõ ràng dự kiến sẽ thay thế hai chức vụ ông Trọng bây giờ đang nắm giữ.
Nếu ông Trọng không làm thêm một nhiệm kỳ nữa, Trần Quốc Vượng hầu như chắc chắn sẽ là lựa chọn của ông Trọng lên chức tổng bí thư. Ông Vượng 66 tuổi, chưa từng nắm chức vụ nào bên chính quyền. Thay vào đó, ông thăng tiến từ trong ban bí thư trung ương đảng. Với vị trí đứng đầu ban bí thư và là người phụ trách chiến dịch chống tham nhũng của ông Trọng, ông Vượng là người sát cánh quan trọng nhất của tổng bí thư.
Phạm Minh Chính, một người khác trong đảng, có vẻ là chọn lựa tốt để nắm giữ các vị trí chủ chốt của chế độ. Với cương vị trưởng ban tổ chức trung ương, ông Chính đang đi đầu trong việc tìm kiếm “cán bộ tài, đức”, mà nhiều gương mặt mới nổi trong ủy ban trung ương đảng có lẽ sẽ xem ông như là ân nhân của họ. Trẻ hơn ở tuổi 61, với cương vị ở cấp cơ sở nhiều hơn ông Vượng, ông Chính thăng tiến trong đội ngũ công an trước khi làm bí thư tỉnh và sau đó là nằm vào ban bí thư trung ương.
Cơ hội cho Nguyễn Thị Kim Ngân và Nguyễn Xuân Phúc để thăng tiến đã gia tăng vì sức khỏe (hay sức mạnh? Vigour: có nghĩa là sức mạnh, sức khỏe) của ông Trọng giảm đi. (Nguyen Thi Kim Ngan and Nguyen Xuan Phuc’s chances for advancement have also increased as Trong’s vigour has waned)
Bà Ngân làm việc có năng lực trong các vai trò ở quốc hội, nhờ đó bà vào được bộ chính trị, hiện là chủ tịch quốc hội. Bà có thể hy vọng phục vụ vai trò phụ nữ đầu tiên làm chủ tịch nước.
Nếu thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vận động mạnh mẽ, có lẽ ông ta sẽ theo bước ông Trọng để lãnh đạo đảng. Chính quyền của ông tương đối không có tì vết, nền kinh tế đang bùng phát. Ông Phúc là điểm hội tụ rõ ràng cho các nhà đại doanh nghiệp (business barons) và những người muốn giới hạn (limit) ảnh hưởng (sway) của đảng trong chính sách kinh tế và xã hội.
Cho đến năm 2006, Nguyễn Xuân Phúc là một quan chức chưa nổi bật ở miền Trung. Được chọn để giúp việc quản lý cho văn phòng thủ tướng thời ấy ông Nguyễn Tấn Dũng, ông Phúc làm việc hiệu quả đến nỗi được đề bạt làm chánh văn phòng đầu tiên của phủ thủ tướng, sau đó làm phó thủ tướng phụ trách nội chính. Công việc khá tốt của ông trong các chức vụ này, và cách tránh bị đánh đồng do quá gần với ông Nguyễn Tấn Dũng, dường như giúp ông trở nên một sự chọn lựa với đồng thuận cao, để nắm chính phủ khi Nguyễn Tấn Dũng buộc phải về vườn năm 2016.
Nay ở tuổi 65, ông Phúc có thể hy vọng sự phản ứng trong nội bộ đảng đối với việc chú trọng quá nặng vào tư tưởng giáo điều (dogma) hiện nay – hậu quả sẽ ảnh hưởng đến các chính sách - có thể là lực đẩy cho ông hơn ông Vượng trong việc nắm giữ vị trí cao nhất Việt Nam.
Nền kinh tế phát triển gần 7% GDP trở lại trong năm 2019. Việt Nam được ở vị trí thuận lợi như là nơi sản xuất thay thế cho các thiết bị kỹ thuật cao và các hàng hóa phục vụ cá nhân chất lượng cao khi các quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc trở nên gay gắt. Bây giờ, trước khi lực lượng lao động sẽ già đi, chính quyền-đảng (party-state) đang gặp thách thức phải biến những lợi thế cạnh tranh tạm thời trở thành thắng lợi vĩnh viễn.
Một loạt vấn đề đang kêu cứu cần để tâm và chú ý sát sao. Như hầu hết các quốc gia, Việt Nam phải đối mặt với khủng hoảng trong quản lý môi trường gây hậu họa khôn lường chất lượng không khí vào mùa thu năm nay. Trường học chất lượng và hệ thống chăm sóc y tế từng một thời là niềm hãnh diện của một Việt Nam XHCN hiện là những cơ sở chỉ những người trả nhiều tiền mới được phục vụ tốt. Nông dân vẫn chưa có quyền sở hữu mảnh đất họ đang canh tác. Hố ngăn cách giữa kẻ có của ăn của để với người nghèo rớt mồng tơi đang ngày càng mở rộng. (The gulf between the haves and have nots continues to widen).
Tuy nhiên, ở một khía cạnh nào đó, Việt Nam có thể đang vượt qua khó khăn. Nạn tham nhũng tràn lan, hầu như mọi cấp, là một trở ngại to lớn cho sự phát triển quốc gia. Ở Việt Nam cũng như các nước, các chiến dịch ưu tiên cho một chính quyền liêm khiết thường sẽ hết động lực khi có vài quan chức bị trừng phạt để làm gương, cảnh cáo cho những người còn lại. Nhưng cuộc chiến chống tham nhũng của ông Trọng đang không ngừng mở ra khi ông tuyên bố ”sẽ làm một cách quyết liệt, bền bỉ, liên tục, không có vùng cấm nào trong đảng”. Hàng chục quan chức cấp cao đã bị truy tố về tội tham nhũng, nhiều quan chức nữa đang bị điều tra, và có thể tin rằng hệ quả tác động sẽ còn kéo dài.
Ảnh trên báo: Tổng bí thư đảng CSVN Nguyễn Phú Trọng.
Tác giả: David Brown, California, nhà ngoại giao kỳ cựu của Mỹ, từng trải Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam. Bài trên East Asia Forum, ngày 16 tháng 1 năm 2020. Nguyễn Long Chiến dịch.
Posts
