Có một vị thức giả (*) cho rằng câu: "Học trò trong Quảng ra thi. Thấy cô gái Huế, chân đi không rời" không phải là ca dao mà hai câu thơ của thi sĩ Xuân Tâm người Quảng Nam. Trước khi “cãi” (Quảng Nam hay cãi), tôi xin ghi một số dị bản hai câu (thơ hay ca dao?) trên.
- Học trò xứ Quảng ra thi
Thấy cô gái Huế chân đi không rời
-"Học trò trong Quảng ra thi
Thấy cô gái Huế, chân đi không rời".
-Học trò trong Quảng ra thi,
Mấy o gái Huế, bỏ đi không đành"
- Học trò trong Quảng ra thi
Thấy cô gái Huế chân đi không đành.
Qua các dị bản, tôi suy đoán: Tác giả của chúng là người Huế (Thấy cô gái Huế chân đi không rời. Thấy cô gái Huế chân đi không đành) chứ không phải là người Quảng (Mấy o gái Huế, bỏ đi không đành).
Vì sao? Việt Nam có nhiều nơi từng là kinh đô. Khi nói đến cái nền nã, xinh đẹp, duyên dáng người ta ít nghĩ đến gái Sài Gòn, gái Hà Nội, mà nghĩ ngay gái Huế. Cái anh chàng xứ Quảng (nghèo) nào thấy gái thần kinh mà không ngẩn ngơ. khi ra “chốn đô thành”, dù chàng là dòng dõi Ngũ Phụng Tề Phi (đỗ đạt nhiều). Tôi nhớ một bài hát nói, diễu cợt sĩ tử Quảng Nam “mê” gái sông Hương, của một nhà thơ Huế (không nhớ tên bài thơ nhưng tác giả hình như là Ưng Bình Thúc Giạ Thị, sinh 1877 - mất 1961). Tôi chép theo trí nhớ không hẳn đúng nguyên bản vì tìm trên Google không thấy:
Học trò xứ Quảng ra thi
Thấy cô gái Huế chân đi không rời
Sự đời nghĩ cũng nực cười
Một con cá lội mười người buông câu
Khách hà nhân giả?
Đường ngựa xe xa mã rắp đua chen
Mấy mươi năm nghiên bút sách đèn
Thi cử đến cũng một phen ra sức
Nào tiền của chõng lều lương thực
Vượt núi sông nô nức đến kinh kỳ
Tưởng rồi đây áo gấm với vinh quy
Thông kinh sử mong gì không đỗ đạt
Thú thành thị khách còn ngơ ngác
Khác chi loài mường mán lạc về kinh
Rõ oái oăm con tạo khéo đa tình
Xui cô gái Huế chàng thư sinh gặp gỡ
Khách bỗng thấy tâm hồn rạng rỡ
Chân muốn đi ngờ ngợ bước không đành
Ai nỡ nào hờ hững gái đô thành
Thân tha thướt xinh hơn cành liễu yếu
Mắt mơ mộng dòng sông Hương trong trẻo
Làn môi son như chợt ghẹo kẻ râu mày
Khách thấy mình không thuốc mà say
Cơn sóng sắc mới hay là thế thế
Châu ải gập ghềnh mong bẻ quế
Thành xuân vướng vít muốn vin hoa
Thôi võng đào, thôi lọng tía, thôi áo gấm, thôi thẻ ngà
Ba thứ ấy há ăn qua nhan sắc ấy
Lều với chõng xếp ngay vào xó vậy
Đường công danh khách đổi lấy đường tình
Phải chăng duyên nợ ba sinh?
Nếu là thơ thì tác giả của nó là một người Huế (có trong bài thơ trên), chắc chắn không phải người Quảng. Vả lại, không sĩ tử nào muốn “tự trào”, nhất là sĩ tử Quảng rất chi là sĩ diện.
Còn tập thơ của ông Xuân Tâm xuất bản năm 1941, thời điểm không còn sĩ tử ra Huế dự thi nứa. Xuân Tâm không thể “tức cảnh sinh tình”. Và thi sĩ không thể tự chế giễu mình “chân đi không rời” (hay bỏ đi không đành) trước cô gái Huế. Vị thức giả còn bảo đảm câu thơ (của Xuân Tâm) mà Hoài Thanh- Hoài Chân có trích trong Thi Nhân Việt Nam. Nếu đọc kỹ đoạn nhận xét về nhà thơ này, đọc giả sẽ thấy hai nhà phê bình ấy không hề nói thơ của Xuân Tâm. “Lỗi” của họ là quên trích dẫn câu ca dao khi nói về một thi sĩ xứ Quảng.
Xin quý vị đọc đoạn viết về Xuân Tâm.
"Chính tên là Phan Hạp.
Sinh ngày 1-1-1916
Quê: ở làng Bảo An, phủ Diện Bàn (Quảng Nam).
Học: trường Chaigneau, trường Quốc học (Huế) có bằng thành chung.
Hiện làm việc ở sở Kho bạc Tourane.
Đã đăng thơ: Tân Văn, Sông Hương
Đã xuất bản: Lời tim non (1941)
Học trò trong Quảng ra thi
Thấy cô gái Huế chân đi không đành.
Tôi thấy rõ Xuân Tâm, người học trò Quảng ấy, có phải lòng một cô gái Huế không? Nhưng cảnh Huế cũng là một cô gái và cô gái này đã quyến rũ lòng non trẻ của Xuân Tâm
Mặc dầu cảnh Huế cơ hồ Xuân Tâm không nói đến, không khí sông Hương núi Ngự vẫn mang mác trong thơ Xuân Tâm. Tìm kiếm Xuân Tâm hoài , tôi chỉ thấy một ít Xuân Diệu, một Huy Cận không buồn mênh mông, một xứ Huế không có cái bâng khuâng của Phan Văn Dật, cái vẻ tài hoa của Nguyễn Đình Thư, cái dáng non yếu của Mộng Huyền, cái vẻ ngây thơ của Thu Hồng cái ẩn ước của Thanh Tịnh. Huế ở đây trong sạch đứng đắn và nhất là có chừng mực". (Hết trích).
Vị thức giả ấy nhầm lẫn lời “dẫn nhập” với thơ trích dẫn và bảo đó là thơ (có tên tác giả hẳn hoi) không phải ca dao. Xin lỗi và xin “cãi” với bác một chút, hỷ. Chúc bác luôn an vui.
Ghi chú:
(*) Ông Cuong Trương Duy, nhà văn, San Jose, Mỹ. Ông viết comment trên một status của tôi như sau: "Hai cau tho :"HOC TRO TRONG QUANG (Học trò trong Quảng ra thi/Thấy cô gái Huế chân đi không rời - NLC chú thêm)...." khong la CA DAO ma la 2 cau THO "De Doi" cua thi si goc QUANG NAM but hieu XUAN-TAM ten la PHAN-HAP " (Xin tim doc cuon sach phe binh tho tien chien cua cac tac gia HOAI-THANH va HOAI-CHAN xuat ban tai HUE nam 1941).
Posts
