(Bài không dành cho người quen đọc ngắn).
Mấy hôm nay trên mạng lan tràn hình ảnh nơi chôn một vị chủ tịch nước ở quê nhà, kèm những lời chú thích hầu hết chẳng êm tai. Nhà chức trách, ở đây là tuyên giáo, cần minh định rõ nơi chôn cất vị chủ tịch, quy mô thế nào, để người dân không dựa vào những bức ảnh trôi nổi, không rõ nguồn, rồi bình nghị nhiều thứ gây ảnh hưởng không tốt trong dân chúng.
Nếu nơi chôn cất đúng như trong hình thì to lớn và hoành tráng quá so với những ngôi mộ của chức sắc ngang cấp trước đây.Nhân đây, xin nói về nghi thức tang lễ và việc an táng nói chung, không cứ chi lãnh đạo.
Hơn chục năm trở lại đây, đời sống dân chúng khá hơn trước, việc tổ chức tang lễ và chôn cất thân nhân của họ có chiều hướng “giàu có” hơn, không tránh có nơi trở nên rình rang hơn và tốn kém hơn.Xuất hiện những nghĩa trang mấy chục, thậm chí mấy trăm mẫu tây, xây dựng kỳ công và mênh mông, như những địa điểm du lịch, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân dành cho người thân đã ra đi. Đây là nhu cầu chính đáng và có thật. Nghĩa tử là nghĩa tận, chúng ta luôn luôn nghĩ như vậy, nên tất cả mọi người đều cảm thông đối với những nghi thức liên quan đến người quá cố.
Người ta cũng không thắc mắc có những đám tang, xe hơi đưa tiễn kéo dài cây số, vàng mã như đô la âm phủ thả ngợp trời; những buổi ca nhạc tưng bừng bên cạnh quan tài sáng chói đèn màu, mọi người vào ra ồn ả, ăn nhậu nói cười như trong một đám cưới, không phải đám ma.
Khi chôn cất xong, người ta xây cho người chết những ngôi mộ nguy nga như biệt thự, thậm chí có người chăm sóc coi ngó thường xuyên như một ngôi nhà. Có tiền mọi người có quyền giành cho mình những điều tốt nhất. Nhưng liệu những người còn sống có được lo liệu đầy đủ như người đã mất hay không?
Liệu mọi người có được diễm phúc khi quá cố như thế không? Hay có những người lặng lẽ mang thân nhân mình về quê xa lắc xa lơ, tìm một huyệt mộ rẻ tiền, bỏ lại con cháu vì không đủ tiền được chôn ở những nghĩa trang toàn những ngôi mộ của những người giàu có? Hay phải thiêu đi cho đỡ tốn kém, gởi đâu đó vào một ngôi chùa, có chỗ phải đóng phí hằng năm?
Câu trả lời hẳn là mặc kệ? Mạnh ai nấy lo, đèn nhà ai nấy rạng.
Đến một lúc nào đó với sự bùng nổ dân số, người chết tăng lên, việc xây cất nhiều ngôi mộ chiếm nhiều đất sẽ làm cho đất nước đủ chỗ chôn người hay không? Trung Quốc thời Mao Trạch Đông từng phá những nghĩa trang rộng lớn cổ xưa lấy đất cho canh tác.
Chúng ta sẽ không sợ hết đất cho người quá cố, khi có người sở hữu hàng mấy mẫu tây dành cho chỉ một hay vài ngôi mộ?
Tai sao ta không thực hiện ngay từ bây giờ việc chôn cất, mỗi người một diện tích nhất định, không kể vua quan hay dân thường, kẻ nghèo hay người giàu. Hoặc hay hơn nữa: hỏa thiêu, vừa ít tốn kém, vệ sinh, vừa không mất thêm nhiều đất?
Tôi có cảm tưởng chúng ta là một dân tộc “trọng âm”, ít “trọng dương”. Trọng người chết hơn trọng người sống. Nói về chết chóc là điều…úy kỵ, ít tai dám bàn. Cúng kiến thiếu sót hay lễ “bạc” lo sợ bị “quở phạt”. “Chết là hết” không phải là quan niệm chính thống của con người. (“Tử giả biệt luận", Khổng Tử)
Người chết, theo suy nghĩ thông thường, dường như ở một thế giới luôn gần gũi người sống. Mọi thăng trầm của người sống dường như gắn chặt nhờ quan tâm của người chết. Ông bà sẽ quở phạt con cháu nếu không lo đàng hoàng cho họ khi chết, do đó lúc chết con người được đối xử như sống, có khi còn hơn khi sống. (“Sống chẳng cho ăn, chết làm văn tế ruồi”)
Nghèo thì mộ đất, xi măng, khá hơn thì mộ gạch men, khá hơn nữa thì mộ đá hoa cương, giàu có thì mộ hoành tráng, nguy nga. Cúng, ngoài hoa quả gà heo, còn có áo quần tiền bạc gọi là vàng mã. Có cả những chiếc xe hơi bằng giấy to gần như thật hay một căn nhà lầu tổ chảng đốt cho người chết, khói bụi mịt mờ.
Cúng càng to, xây mộ càng lớn, người khuất càng phò hộ, chứ không phải cúng bái, xây mộ để thể hiện lòng cung kính người sống dành cho người đã khuất. Nếu “xử sự” không “đàng hoàng” với người chết, người sống sẽ bị…người chết “quở bắt” ư?
Ban đầu là hiếu nghĩa với người chết sau thành “mặc cả” với họ, càng “cao lễ càng dễ thưa”. Do vậy, việc hỏa thiêu ít được chấp nhận trừ những người thành tín bên Phật giáo, xem cuộc sống vô thường, hoặc những người am hiểu lẽ đời, sống ở thác về, về với cát bụi, về bên kia cõi vĩnh hằng…họ xem cái chết nhẹ tựa lông hồng. Và hỏa thiêu là lựa chọn không mong muốn của người…nghèo thành phố.
Tôi nghĩ người đã chết không bao giờ trách móc người còn sống. Họ sẽ yêu mến người sống hơn khi người sống tiết kiệm, dành tiền ma chay, chôn cất cho họ, làm những việc hữu ích cho gia đình, cho người nghèo khổ.
Người phương Tây ít coi trọng mồ mả, ít tổ chức chôn cất tốn kém, ông bà họ bắt họ nghèo khổ lam lũ mãi sao? Hay họ ngày càng giàu, càng sang hơn ta?
Người chết mà “giận” người sống, bắt họ gặp tai ương khi không lo liệu họ tươm tất khi qua đời, có lẽ người sống sẽ … “tiêu mạng” rất nhiều. Người chết không như người sống, thích… “trả đũa” đâu.
Nếu trả đũa được, hàng trăm ngàn người nằm dưới những ngôi mộ trong các nghĩa trang quân đội VNCH bị quy hoạch hay hàng trăm ngàn liệt sĩ miền Bắc nằm trong núi rừng sẽ “bắt” người đã giết chết họ để trả đũa từ lâu. Người chết ở nghĩa trang Mạc Đỉnh Chi, Sài Gòn (cũ), nếu linh thiêng sẽ “vặn cổ” ông nào còn sống ra lệnh đào mộ họ lên lấy đất cho dân sinh.
Hỏa thiêu sau chết nên là chọn lựa cần được xã hội nhìn nhận như là giải pháp tương lai trong việc giải quyết nạn thiếu đất, lại ít tốn kém , hợp vệ sinh…đồng thời giảm đi cảm giác bất công cho người sống: mồ mả ông bà mình sao không hoành tráng bằng mồ mả những người có thân nhân giàu có; mồ mả người dân không to lớn bằng mồ mả của cán bộ chức quyền. Sẽ giảm đi "thi đua" xây mộ, người chết sau to hơn người chết trước.
Để việc an táng người quá cố gọn nhẹ, tiết kiệm, vệ sinh, chính nhà chức trách, nói rõ ra, chính cán bộ phải là người đi đầu, làm gương.
“Cán bộ đi trước, làng nước theo sau”.(HCM). Tổ chức tang lễ nên nghiêm trang mà giản dị. Chôn cất trọng thể mà tránh phô trương.
Người dân nhìn nhà nước thiện cảm hơn nếu họ thực hiện việc an táng người có địa vị cao trong xã hội một cách khiêm tốn, đơn giản cho mọi cấp trừ những trường hợp đặc biệt như đại tướng Võ Nguyên Giáp vừa qua.
Đất nước không thể để quý vị đầu não quốc gia phải bận rộn và mất thì giờ quá nhiều cho những cái chết của cán bộ cao cấp đương chức hay về hưu; họ rất là nhiều vì sống rất khỏe, rất lâu.
Đất nước sẽ nhẹ nhàng hơn, ấm cúng thân tình hơn, cho những quốc tang, “tỉnh tang”, “huyện tang”, “xã tang”, “ấp tang”.
Cán bộ cấp dưới như ấp, xã, huyện, tỉnh…có quan chức mất đi đều được thông báo cho cán bộ đến thăm viếng, phúng điếu khắp địa bàn họ sống, tùy theo phẩm trật chức tước người chết và các cấp đó cũng có những ban tang lễ lập ra gồm nhiều quan chức còn sống. Chúng ta tính được có bao nhiêu tang lễ như thế ở khắp đất nước này và đã tiêu tốn bao nhiêu thì giờ, tiền bạc của xã hội, nhất là của các cấp lãnh đạo địa phương ?
Chưa thực hiện được việc hỏa thiêu chủ tịch Hồ Chí Minh vì nhà chức trách muốn duy trì thi hài cụ cho hậu thế thăm viếng, nhằm thỏa lòng ao ước của người dân chưa hề thấy cụ, con cháu hay những truyền nhân ít ra nên học từ di chúc của cụ một tập quán hết sức văn minh là hỏa thiêu cho người chết.
Nếu hỏa thiêu không phải là xu thế tất yếu trong tương lai thì cũng nên quy định bằng pháp luật: Mọi người từ ngài chủ tịch nước đến dân thường phải như nhau trong việc cấp (miễn phí) đất để chôn khi qua đời. Sống không công bình được do hoàn cảnh thì chết đi cũng nên thể hiện công bình lần cuối: 2 mét đất như nhau, “đất đai thuộc sở hữu toàn dân” mà.
Người xưa có câu:
"Vị qui tam xích thổ, nan bảo bách niên thân.
Ký qui tam xích thổ, nan bảo bách niên phần"
(Chưa về với ba thước đất cũng khó mà giữ được thân mình đến trăm tuổi. Đã về với ba thước đất cũng khó mà giữ được cái mả đến trăm năm) Bài đăng 7 năm trước.
Ảnh: Có tính cách minh họa; không chắc là nơi yên nghỉ của một chủ tịch nước quá cố.
Posts
