Tôi có may mắn quen vài người trí thức khoa bảng vời vợi (so với tôi). Có vị là giáo sư luật ở Mỹ được các đại học tiếng tăm ở VN mời về thỉnh giảng. Có vị là giáo sư dạy về ngữ học ở Hoa Kỳ. Có vị cũng là giáo sư luật, từng là nữ thẩm phán người Việt đầu tiên tại Mỹ. Có vị là tiến sĩ, từng vận động tranh cử tổng thống cho Dukakis cùng với Bill Clinton (khi ấy là thống đốc) và từng là cố vấn về giáo dục cho một thủ tướng VN.
Tất nhiên họ là người quen "ảo" trên facebook, dù có nói chuyện trực tiếp hay qua email. Và tất nhiên, ở VN tôi cũng có nhiều bạn học- không phải bạn ảo- là tiến sĩ, phó giáo sư, hiệu phó đại học...có thể đếm năm bảy người . Nhưng nhận thức của họ không giống nhau: Tôi muốn nói những người quen có nền giáo dục Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ và những bạn học hấp thu nền giáo dục CHXHCNVN.
Điển hình nhất là về chiến tranh Ukraine. Tất cả- chứ không phải một số- bạn tiến sĩ, giáo sư ấy đều cho Putin và điện Cẩm Linh thuộc chính nghĩa. Zelensky và Kiev thuộc "con rối" của phương Tây và NATO. Cãi văng nước miếng, tôi vẫn "thua" họ những trí thức XHCN. Chúng tôi tranh luận về vấn đề này. Ví dụ, họ lập luận Nga coi Ukraine là lãnh thổ từ xưa của mình trong lịch sử, việc thu hồi lãnh thổ là lẽ đương nhiên. Tôi nêu cũng ví dụ lịch sử: Campuchia (nếu có người tài như Putin) có thể thôn tính một phần lãnh thổ VN (phía Nam) vì từ xưa đây là vương quốc của họ. Họ nói tôi sai vì so sánh khập khiễng. Nhưng tôi lại thấy đúng- nếu suy luận.
Khi đọc bài này (bên dưới), tôi mới ngộ ra, những người có bằng cấp cao trong hệ thống giáo dục XNCN đọc sách nhiều nhưng là sách chuyên môn. Còn đa số không đọc "hầm bà lằng" như...tôi nên tư duy mỗi "bên" mỗi khác. Tác giả bài viết, ông Dương Quốc Chính, một kiến trúc sư, là người tôi rất hâm mộ. Suy nghĩ của ông là suy nghĩ của những người hiểu biết. Đọc bài ông viết, tôi mới thấy trí thức có nhiều loại. Theo tôi, những ai thức tỉnh được người khác, họ là trí thức. Những ai dùng trí tuệ của mình để ru ngủ người khác không phải là trí thức. Họ là trí...ngủ.
KHAI HÓA VĂN MINH
Đã khá nhiều người hỏi mình câu đại ý: "Anh cho em biết kinh nghiệm đọc sách, sao anh đọc được nhiều thế, giới thiệu cho em sách nọ sách kia...". Đại khái là hỏi về kinh nghiệm đọc sách. Nhân tiện có chuyện gây tranh cãi rất nhiều về bài báo "Tuyên giáo phải khai hóa văn minh" của ông Vũ Ngọc Hoàng (VNH), nên mình viết status này luôn, vì có liên quan. Đa số rất bức xúc khi thấy tác giả cho rằng TG phải có nhiệm vụ khai hóa cho dân. Đọc câu đó đã phát rồ rồi nên chẳng quan tâm đến các nội dung khác của bài báo nữa! Đây chính là kinh nghiệm khi đọc, nhất là đọc cái gì dài dài, như là sách.
Nói thật là mình cũng chẳng dám khoe là đọc sách nhiều, vì đọc sách chẳng biết thế nào là nhiều, mình đọc vài trăm cuốn, lại có người đọc vài ngàn cuốn, núi cao lại có núi cao hơn. Mình chỉ dám nhận là đọc sách nhiều hơn mức trung bình của người VN. Vì người VN đa số là ít đọc! Các GS TS hàn lâm học nhiều, bằng cấp nhiều, mới đọc thiên kinh vạn quyển, vì đọc là nghề của họ, mình chỉ là nghiệp dư thôi.
Mình cũng không phải là người có trí nhớ tốt, vì ngày xưa học mấy môn thuộc lòng cùng chỉ trung bình. Có chăng là mình chỉ có trí nhớ logic, tức là nhớ các sự kiện là chuỗi nhân quả. Chính thế, để nhớ lâu, thì mình hay tự xâu chuỗi các sự kiện, con tằm nó đẻ ra tơ, tơ dùng để may áo, thế mới nhớ được về con tằm! Rất may là cách làm đó nó tốt cho việc đọc sách, nhất là sách lịch sử, chính trị. Vì các sự kiện thường xảy ra do các lý do biện chứng, ít khi là ngẫu nhiên.
Bí quyết để đọc được nhiều, nhanh và nhớ lâu là gì?
Bí quyết là chả có bí quyết gì cả. Tất cả những lò luyện đọc sách mà lật trang như đếm tiền theo mình là lừa đảo hết. Đọc sách như tập chạy marathon. Chạy mãi thành quen, như người ta đi bộ, thấy nhẹ nhàng như không, thích nhanh thì nhanh, thích chậm thì chậm, tùy hoàn cảnh. Tất nhiên cũng có vài bí quyết để đọc nhanh, nhưng nó thiên về mẹo vặt, đọc nhanh để làm gì nếu không nhớ được, không móc nối được sự kiện, không phân biệt được đúng sai?
Mình đọc sách từ rất sớm, chắc tầm lớp 5 bắt đầu đọc tiểu thuyết và đủ các loại hầm bà lằng, cày hết. Chính vì kinh nghiệm đó nên mình vẫn khuyên nhiều người là nên cho trẻ con đọc sách sớm, từ khi chúng nó bắt đầu biết đọc. Bởi vì lứa tuổi ham hiểu biết của trẻ là từ khoảng 6 tuổi tới khoảng lớp 10. Giai đoạn này rất quan trọng, vì trẻ nó đọc sách không vụ lợi, có nghĩa là nó đọc chỉ vì nó cần hiểu biết cái mà nó thích, chứ nó không quan tâm kiến thức đó sau này để làm gì. Còn người lớn thì khi đọc sách thường hay thực dụng, hay tự hỏi "Đọc sách này để làm gì?". Chính vì sự vụ lợi đó nên dân VN không đọc hoặc chỉ hay đọc sách giáo trình, self-help, sách dạy làm giàu và sách thiên về giải trí. Người ta ít khi đọc sách vì kiến thức mà không ra tiền hoặc không ra 1 lợi ích trước mắt gì đó. Ví dụ cuốn Đắc nhân tâm bán rất chạy, vì nó dạy người ta cách quan hệ, cách mua chuộc lòng người. Sách của Tony buổi sáng cũng vậy. Đó là kiểu đọc sách thực dụng của người lớn, khi chúng ta đã có lý trí.
Nhưng mặt trái của cách đọc sách đó là chúng ta sẽ chỉ có kiến thức hạn hẹp ở những thứ mà chúng ta thấy cần, tiếc rằng đa số những kiến thức mà ta thấy cần là quá ít so với kho tàng kiến thức nhân loại. Chúng ta, con người XHCN, đã không được giáo dục khai phóng nhưng chúng ta lại lười đọc sách hoặc không bao giờ đọc sách, tức là chính ta cũng tự ngăn cản sự khai phóng bản thân. Bởi vì trước khi đọc, chúng ta thường đặt câu hỏi: "Đọc sách này để làm gì?" Và đa số câu trả lời là "Chả được tích sự gì". Vì thế mà chúng ta chẳng có nhu cầu đọc sách gì hết. Vì không đọc vẫn kiếm tiền tốt, vẫn quan hệ tốt.
Ví dụ nhỏ là con gái mình, hơn 1 năm nay nó nghiên cứu về các loài khủng long, thiên văn học, các nền văn minh Ai Cập, Hy Lạp và...các loài mèo, gần đây thêm sách dạy vẽ và gập giấy! Người lớn chúng ta sẽ thấy nó rảnh háng quá, đúng không? Mình thì chiều nó hết, miễn là nó thích đọc là mua cho nó sách, dù sách trẻ con rất đắt, vì màu mè. Bởi vì khi trẻ còn có đam mê tìm hiểu lĩnh vực gì đó thì ta phải tìm cách nuôi dưỡng đam mê đó cho nó. Chỉ cần lờ đi vài năm nữa, khi mà trẻ học được thói thực dụng của người lớn, thì nó sẽ không bao giờ đọc những thứ "vô bổ" đó nữa. Thay vào đó là nó chăm chỉ học Toán, học Văn...để học thật giỏi, điểm thật cao, đó là kiểu thực dụng của trẻ con theo định hướng thực dụng của bố mẹ chúng.
Chính vì mình đọc sách từ bé và hầm bà lằng thế, nên mình có nền tảng kiến thức rộng 1 cách tự nhiên, chẳng cần ai ép. Chính thế nên bây giờ mình hay bị chửi là cái quái gì cũng chõ mồm vào được, làm gì có chuyên môn mà chém?! Đấy là do cái não trạng của người Việt chúng ta, vốn được đào tạo chỉ để làm chuyên gia, hoặc culi, nên trong đầu tự nhiên có phản xạ là cứ phải được đào tạo chuyên sâu thì mới có thể hiểu được sâu về 1 lĩnh vực nào đó. Người ta không thể tin được ai đó không có bằng cấp chuyên ngành mà có thể hiểu được về lĩnh vực trái ngành. Đó là thứ tư duy ngụy biện, nó ăn sâu vào não người Việt rồi.
Từ thói quen đọc sách sớm, cộng với việc tự học cũng sớm tương tự, nên mình khá thoải mái khi tìm hiểu về 1 lĩnh vực hoàn toàn mới mà thấy cần biết. Chẳng hạn như khoa học chính trị và kinh tế vĩ mô mình mới tự đọc sách khoảng 5 năm nay. Lịch sử thì chắc cỡ 20 năm hoặc hơn, tất cả đều hoàn toàn trái ngành. Còn kỹ năng viết thì nó đến 1 cách tự nhiên, do...chửi nhau trên mạng nhiều! Viết kém trên mạng thì không bị điểm thấp, nhưng bị chửi ngu như chó, như bò, nên phải phấn đấu thôi!
Khi tự đọc, tự học được đủ nhiều và sớm thì tự nhiên sẽ được tự do tư tưởng, sẽ tự diễn biến thôi. Đa số bò đỏ là do ít đọc. Một số GS TS vẫn là bò đỏ là do bị nhồi sọ quá lâu, không có cơ hội đọc sách nhiều lề, tức là họ ít có cơ hội tự học, tự đọc từ bé, nên khi trưởng thành họ sẽ có xu hướng tự nhồi sọ chính mình thêm và lảng tránh sự thật. Mình không thể tin rằng ai đó đọc sách đủ rộng lại có thể thành bò đỏ, còn thiên tả thì không sao, đó là sự lựa chọn cá nhân.
Tất cả câu chuyện dài mình kể bên trên chính là quá trình tự khai hóa văn minh. Bất cứ ai, nhất những người giàu lòng tự ái như người Việt, mà nghe thấy ai đó nói là họ khai hóa văn minh cho mình là sẽ nổi điên ngay. Ngay như người Pháp hay Tàu ngày xưa rõ ràng là khai hóa cho người Việt trong quá trình xâm lược, nhưng vẫn bị người Việt chửi như thường! Thế nên 1 ông cựu phó Ban TG mà dám chém như vậy thì rõ ràng là sẽ bị chửi nặng.
Nhưng mình thì nghĩ khác, mình ít quan tâm đến cảm xúc như vậy, dù biết thừa câu nói đó khá là hoang tưởng! Mình quan tâm đến những ẩn ý phía sau câu đó hơn, vì thực sự nó nhạy cảm hơn nhiều, với chính quyền, với ngành tuyên giáo. Câu "TG phải khai hóa văn minh" chỉ là 1 câu mang tính mong muốn, nó không hề khẳng định rằng TG ĐÃ KHAI HÓA VĂN MINH, đại khái cũng như nói đảng CS VN quang vinh muôn năm, CT HCM sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta, nó thiên về hô khẩu hiệu, mà khẩu hiệu kiểu CS đa số là hoang tưởng. Vậy tại sao phải cay cú vì chuyện đó? Nhưng những câu ông Hoàng phê phán ngành TG, phê phán đảng thì hoàn toàn là thực tế, đó mới là điều đáng quan tâm, nhất là khi nó được đăng công khai tên 1 tờ báo đảng to như báo TN.
Tóm lại, nếu kỹ năng đọc sách của bạn đủ nhiều thì khả năng đọc hiểu sẽ nhanh và hiếm khi bị hiểu sai thông điệp của tác giả. Nói cách khác là rất khó bị lừa bởi câu chữ hay tin giả. Nếu kiềm chế cảm xúc tốt thì cũng sẽ thấy được các lớp ý nghĩa ẩn sau những con chữ.
Status này viết về đọc sách, nên mình cố tình viết dài để lọc bớt độc giả. Đọc không nổi trang A4 thì chả thể nào đọc được sách. Kinh nghiệm riêng về đọc sách lịch sử, hồi ký chính trị...mình sẽ viết cụ thể trong status khác.
Tác giả: Dương Quốc Chính.
Posts
