NỖI NIỀM TRONG BOM ĐẠN (tôi xin dịch ra tiếng Việt, tựa tôi đặt)

 Trên fb của dịch giả, thi sĩ Hoàng Hưng, có bài viết của

Julia Delaney, phụ nữ người Ukraina.

Cha tôi người Ukraina, mẹ tôi người Nga. Mẹ sống cả cuộc đời ở Ukraina. Mẹ coi mình là người Ukraina, mẹ không bao giờ bị chèn ép, mẹ nói cả tiếng Nga lẫn tiếng Ukraina, tôi cũng vậy, cả bạn bè tôi, con cháu tôi, chú bác tôi, và con của tôi. Ukraina là một nước dân chủ, một đất nước thân thiện, hiếu khách.

Mẹ tôi hiện sống tại Kyiv với tất cả người bà con (cả Nga lẫn Ukraina). Họ quyết không bỏ đi, bởi đây là đất nước, đây là quê hương. Cuộc đời họ gắn chặt nơi này. Họ hạnh phúc nơi này. Họ không bao giờ yêu cầu ai giải thoát họ, không yêu cầu ai đem bom đánh vào bịnh viện và giết hại trẻ em.

Tôi không bàn chuyện chính trị ở dây. Ngày ngày tôi ở bên cha mẹ và những người thân, nửa khuya tôi thức dậy, nghe ngóng, để biết chắc họ còn sống trong đêm (những buổi tối kinh hoàng, đạn bom đầy đất, tên lửa ngợp trời). Ban ngày cũng vậy, tôi đều để ý nghe ngóng để biết rằng họ vẫn còn sống. Không có chính trị gì ở đây đối với tôi.

Tôi nói tự cõi lòng và nói những gì gia đình tôi đang chịu đựng giờ khắc này. Đây không phải là nội chiến. Đây là cuộc xâm lăng vấy máu của một cường quốc hạt nhân khổng lồ, nước lớn xâm chiếm một nước nhỏ dân chủ. Tôi chỉ muốn rạch ròi, đây không phải là nội chiến, không phải là cuộc chiến giữa những người làm chính trị… đây là một thảm họa của loài người!

Không có chuyện anh đúng, chuyện tôi đúng một khi trẻ con bị giết bởi một số đồ tể máu lạnh người Nga. Chỉ có một cái đúng. Khi chứng kiến những tâm hồn trong trắng bị giết chết tàn nhẫn, bạn sẽ không thể yên lặng, bạn sẽ hành động. Có lúc yên vui nhưng có lúc phải đứng lên. Ở đây tôi không nói chính trị hay thuyết phục ai về bất cứ điều gì.

Mỗi sớm mai thức dậy, tôi nói chuyện với cha mẹ, tôi sợ có thể đó là lần nói chuyện cuối cùng. Tôi xin ngưng chỗ này bởi tôi ngán nói chuyện và tranh luận. Đối với tôi, đây không phải là điều tôi thích nhưng là một sự thật rõ ràng.

Ucraina là một đất nước nhỏ, yêu chuộng tự do, họ có quyền đứng lên bảo vệ đất nước khỏi bọn xâm lược tàn bạo; dân tộc Ukraina không còn con đường nào khác.

Tôi biết ơn thế giới ủng hộ Ucraina, và với những ai vẫn chưa đứng về phía chúng tôi, xin chớ nhắn nhủ tôi, bảo ban tôi phải nói cái gì và phải làm cái gì (chuyện ấy không hợp chút nào).

Xin chúc tất cả an lành.

(Bản tiếng Anh)

My father is Ukrainian and my mother is Russian. My mother lived in Ukraine her whole life. She considers herself Ukrainian, she was never oppressed, she speaks Russian and Ukrainian, so do I, so do my friends, my nephew, my uncles, my child. Ukraine is a democratic country, is a friendly and welcoming nation.

My mother is currently in Kyiv along with all my other relatives (Russian and Ukrainian). They choose not to leave because it’s their land, their home. Their whole lives are there. They’re happy there. They never asked for anyone to rescue them, to bomb their hospitals, to kill their children.

I’m not talking politics here. My days end with my parents and relatives checking in at midnight to let me know that they survived the night (nights are terrifying, active ground and air war campaigns are active all around them). My day starts with checking in with all my relatives to see if they are still alive. It is not politics for me.

I’m speaking from my experience and what my family is experiencing right now. It is not an internal war. It is a cold blooded invasion from a huge nuclear powered country to a small democratic country. I just want this to be clear, it Is not a civil war, it’s not a war between politicians… it’s a humanitarian disaster!

There is no ‘your truth’ and ‘my truth’ when little kids are killed and targeted by cold blooded Russian murderers. There is one truth. When you see innocent souls being brutally murdered, you don’t stay silent about it, you act. There is a time to dance, there is a time to act.

I’m not here to talk about politics or convince anybody about anything. Every morning when I talk to my parents, I know it can be the last time. I’m leaving it here because I’m sick of this conversation and debate, for me it is not an entertainment but a living truth.

Ukrainian people are a small freedom loving nation that have the right to defend their land from brutal invaders; they are left with no choice...

I'm grateful to the world for supporting Ukraine, and those who still do not, plz stop messaging me and telling me what to say or what to do (it is very inappropriate).

Peace to all

Xem thêm

8 THÁNG 3: BÌNH ĐẲNG GIỚI, CHUYỆN CÒN DÀI

Trong bài Trả lời cho mấy vị độc giả hỏi về bài Thân oan cho Võ hậu, năm 1930, học giả Phan Khôi, có thể là người đầu tiên trong giới học thuật mạnh mẽ bảo vệ nữ quyền, bênh vực nhân vật bị lịch sử Trung Hoa phỉ báng Võ Tắc Thiên. Ông viết: “…Tôi thấy đàn ông có làm vua, tôi mới hỏi: sao đàn bà lại không được làm vua? Tôi thấy “vua đực” có nhiều cung phi mỹ nữ, tôi mới hỏi: sao “vua cái” lại không được có nhiều cung phi mỹ nam?”.

Học tập theo tiền bối người Quảng Nam, tôi xin mạn đàm về Quyền phụ nữ ở đâu trong vấn đề hưởng thụ?

Ngày nay, Việt Nam đi một bước rất xa trong việc bảo vệ nữ quyền. Ngoài các quyền công dân như bầu cử và ứng cử (dù chỉ là "đảng cử dân bầu"), làm việc trong các cơ quan chính quyền, phụ nữ còn được hưởng những quyền - tôi thấy rất tiến bộ và rất nhân văn - trong đó có quyền sinh con mà không phải có chồng, miễn là không lấy…chồng người khác (có trời mới biết).

Phụ nữ Việt Nam sẽ hạnh phúc hơn nếu biết ở một số nước, khi đi khỏi nhà, họ phải có người giám hộ đi kèm như cha hoặc chồng (nước giàu đấy nhé). Phụ nữ Việt Nam cũng sẽ cảm thấy tự do nếu biết, ở đó, đàn bà không được đi xe đạp; cúi người đạp xe, cặp mông khêu gợi sẽ phổng phao thêm: “nguy hiểm” cho người nhìn là đàn ông. Tất nhiên, chị em chúng ta ra đường ăn bận mát trời, có thể hở chỗ nào cũng được, miễn không hở hai chỗ trọng đại trên cơ thể, khiến tai nạn giao thông có thể gây ra cho mấy ông chạy xe mà mắt sắc như dao cạo.

Nhưng có mấy ai – tôi nói phụ nữ - la cà quán nhậu, karaoke, tiệm cà phê, có khi từ trưa chí tối, trong lúc các đức ông chồng ngồi bên mâm cơm mỏi mắt trông vợ về, cùng ăn với chồng con? Có không? Xin thưa: NO.

“Cảnh” như thế là “thường tình” đối với đàn ông và cũng “đương nhiên” đối với phụ nữ. Như vậy, phụ nữ có bình đẳng với nam giới về hưởng thụ vật chất hay không? Tôi không khuyến khích “ông sao tôi vậy” hay “ông ăn chả bà ăn nem” . Tôi muốn nói cánh mày râu: có khi nào quí vị biết ơn cái “bất bình đẳng” ấy không? Quí vị (một số) xem đó là chuyện tự nhiên, và trớ trêu thay, phụ nữ (một số) cũng nghĩ đó cũng là tự nhiên: vợ thì ai chả thế.

Tôi thấy ông trời cũng bất công khi nắn ra con người. Đàn ông thường có nhiều thú vui hơn phụ nữ. Không rõ nhờ đóng góp nhiều cho nhân loại mà đàn ông có nhiều biệt đãi? Họ uống rượu, hút thuốc, đánh bạc, chơi cờ, và cả chuyện “gái gú” trong khi phụ nữ xem những thứ ấy chỉ dành cho…đàn ông. Việc của họ là: đẻ con, chăm con, chăm luôn cả ông chồng nhiều biệt đãi kia.

Không khác ý kiến cụ Phan về ông vua và bà vua, phụ nữ sẽ bị xã hội phê phán nếu: hút thuốc, uống rượu, đánh bạc, chơi cờ, và “trai gú” (đối lại gái gú), nghĩa là muốn “bình đẳng” như đàn ông trong vấn đề thụ hưởng thú vui cuộc sống.

Phụ nữ phương Tây đi đầu trong vấn đề giải phóng chính họ. Bị quấy rối tình dục, người vợ có thế thưa chồng ra cảnh sát. Người vợ Việt Nam có thường thưa ra pháp luật người chồng ngược đãi họ?

Tôi từng đọc tin, cách đây mấy năm, người vợ bị chồng đánh bảy lần, lần nào cũng nằm bịnh viện vì thương tật, lúc gãy tay, lúc gãy giò, lúc vỡ đầu, lúc rách trán…Hội phụ nữ đề nghị người vợ bất hạnh li dị, bà trả lời, tỉnh bơ: “Không, tôi không thể bỏ ông ấy. Chỉ khi say rượu, ông mới đánh đập tôi. Bình thường, ông ấy là người rất hiền lành”. Có thể người chồng hiền lành nhưng cũng có thể có một lý do khác, thầm kín hơn, tôi không tiện suy đoán ra đây, người vợ bị đánh đập tàn nhẫn vẫn gắn bó ông chồng độc ác.

Tôi có đọc đâu đó, có một số thống kê lý do các cặp li dị. Nào là nghèo khổ, cha mẹ đôi bên thúc ép, bị chồng đánh đập, không sinh đẻ được, xung đột tính tình, và ngoại tình…Trước khi ly dị thường có thời gian ly thân. Hầu như bảy mươi phần trăm các cặp hôn nhân đó không tiến tới ly dị, nếu người phụ nữ cảm thấy hòa hợp chăn gối với chồng.

Tôi không rõ sự chính xác của thống kê nhưng tôi rất rõ: phụ nữ mong thỏa mãn tính dục, một việc rất dễ dàng đối với đàn ông.

Trong nhiều cuộc luận đàm nơi bàn nhậu (rượu vào lời ra mà), tôi nghe quí ông đều khoe khoang họ rất mạnh mẽ về khoảng chăn gối. Tôi không rõ có thực vậy không nhưng tôi nhiều lần được các bạn nam khoe ảnh người tình, gọi là đơ-di-em buy-rô (phòng nhì – bồ nhí). Tất nhiên bạn tôi đều có vợ con đề huề, con cái thành đạt, công danh không phải thua kém ai. (Số bạn này là ít, không phải tất cả).

Nếu những người phụ nữ đi nhậu và khoe ảnh của bồ nhí với bạn nhậu, quí vị sẽ đánh giá thế nào? Ấy là tôi hỏi quí ông. Tôi không đi sâu phê phán hiện tượng này. Tôi muốn nói, sự thỏa mãn tình dục – một nhu cầu cần thiết cho tâm lý, quan trọng như ăn như uống - nam giới hay nữ giới không thể như nhau?

Đàn ông không vừa ý chăn gối (rất ít khi) có quyền bày tỏ còn nữ giới “cùng hoàn cảnh” không được biểu lộ, hay đúng hơn, không dám biểu lộ. Xã hội Việt Nam – ngay cả một số nước phương Tây – cũng còn cái nhìn khắt khe về vấn đề này.

Khát nước, kẻ được uống thỏa thê, kẻ mới ngụm chưa tới một hớp thì nước…hết, và phụ nữ lấy việc “bất bình đẳng” ấy làm sức “chịu đựng” của mình. Nhiều lần cơm không lành, canh không ngọt, có ai biết, một trong những lý do thầm kín lại là sự “bất bình đẳng” ấy kéo dài, lần này sang lần khác, ngày này sang ngày khác, thậm chí tháng này sang tháng khác.

Tôi đi xa hơn tiền bối Phan Khôi trong vấn đề “nữ quyền”?

Vấn đề tôi muốn kết luận theo ý tưởng của tiền nhân: “Kỷ sở bất dục vật thi ư nhân”, điều ta không muốn thì cũng đừng làm cho người. Trong phạm vi “tế nhị” này, tôi diễn nôm: quí ông không muốn “bí bách” gối chăn thì quí ông cũng không làm điều đó với người phối ngẫu, người phụ nữ.

Vợ chồng hay trai gái hạnh phúc nhờ hòa hợp tinh thần và thể xác, không nhất thiết đàn ông phải uống rượu Minh Mạng thang hay cậy đến Viagra thần dược. Chỉ cần hiểu phụ nữ là đủ rồi. Con người ai cũng bị chi phối bởi qui luật. Nắm qui luật thì mọi sự trôi tròn. Củi to hay củi bé, thậm chí là rơm, cỏ, nếu biết cách nấu cơm thì cơm nào cũng sôi, cũng chín. Không biết nấu, cứ ỷ vào củi bự, củi to, đun hết cây này tới cây khác, cơm có thể cháy hoặc khê. Cơm nấu không chín thì đáng trách thay.

Bình đẳng trong hưởng thụ không có nghĩa “ông sao tui vậy” hay “ông ăn chả thì bà ăn nem”. Bình đẳng là hiểu nhau, hiểu nhau để bình đẳng. Tuy nhiên, chưa thể bình đẳng giới nếu chưa bình đẳng trong thụ hưởng.

Vậy nên, ca dao mới cứ mãi là:

"Hôm nay mồng tám tháng ba,

Tôi giặt giùm bà cái áo của tôi"

Xem thêm

CHỊ

Tuy là chị nhưng tuổi chị cách tuổi em gần 3 con giáp. Và tuy là con cô, con cậu, chị không khác chi trong một gia đình, cùng cha cùng mẹ. Những việc gì của cô tôi cũng là những việc của cha tôi.

Năm 1966, anh trai duy nhất của chị bị thương trong một trận đánh, mất một phần xương hàm. Xin giải ngũ, với số tiền trợ cấp thương phế binh, anh sắm một chiếc xe chở khách. Trong chiến tranh, xe khách cũng không khác xe nhà binh: mìn cách mạng đặt trên đường không phân biệt ai dân thường, ai quân đội. Xe khách bị giật nổ. Anh chết cùng một lần với hơn chục hành khách trên xe, con đường từ Pleiku đi Phú Bổn.

Mẹ anh, tức cô ruột tôi, cũng bị bắn chết trong trận phục kích khi quá giang đoàn công voa quân đội; bà muốn đến thăm những người cùng làng quê Quảng Nam vào Tây Nguyên theo gia đình binh sĩ nhưng chưa đến nơi thì về cõi vĩnh hằng. Bà được chôn trong nghĩa trang quân đội. Sau 1975, chị dâu tôi dắt díu đàn con nhỏ 6 đứa trở về nguyên quán. Nghĩa trang quy hoạch đi nơi khác. Mộ cô tôi không biết đi về đâu. Chồng cô mất lúc anh chị tôi chưa tới 10 tuổi, nay mỗi lần về quê, viếng mộ gia tộc, tôi chỉ ngậm ngùi thương cảm, bằng nén nhang thắp mộ cha, tưởng nhớ đến cô.

Chị tôi là người mất sau chót trong gia đình 2 người con của cô. Cái chết thật thương tâm. Năm 1966, chị có 3 cháu. Chồng đi lính, chị sống trong trại tỵ nạn cộng sản sát quận lỵ. Nhà dột mái, chị lên đồi gần đồn lính cắt tranh về lợp. Chẳng may, chị vướng phải mìn, bị thương nặng mà không chết, sau mấy tháng đi nhà thương nhưng đôi mắt bị mù.

Thời ly loạn chiến tranh, có đôi mắt chưa hẳn tránh hiểm nguy, huống chi mù như chị. Và, tại ương ập đến. Năm Mậu thân, quận lỵ bị tấn công. Những dãy nhà tỵ nạn lại nằm trong tầm pháo kích của cách mạng. Trong căn hầm chất bằng bao cát mỗi nhà một cái là cái chết của 4 mẹ con. Đạn pháo gây cháy nhà, nhà vách lá, lợp tranh, cháy như núi lửa. Vì mù, chị tôi không phát hiện nhà cháy, kịp dắt con chạy thoát và lúc lửa phủ lên ác liệt, chị và ba con nhỏ, đứa 2, đứa 4, đứa 6 tuổi, tất cả chết ngạt vì khói; chị vừa bước qua tuổi 30.

Mỗi lần về quê viếng mộ, tôi đều thắp nhang cho chị và ba cháu. Lòng lúc nào cũng bùi ngùi thương tưởng. Cả gia đình chị, và hằng triệu gia đình khác, đều có người chết trong chiến tranh.

Đất nước tôi không làm ra vũ khí nhưng vũ khí ngoại bang giết chết đồng bào tôi, trong đó cả gia đình chị, và gia đình tôi (2 người) . Vết thương luôn nhói đau, mỗi lần nhìn chị và các cháu gởi xác ở mảnh đất bên cánh đồng, hiu quạnh.

Chiến tranh luôn tàn độc, không thể có chiến tranh chính đáng.

(Ảnh: Mộ chị tôi, và ba đứa con chị)

Xem thêm

ĐẤT QUẢNG NAM

“Đất Quảng Nam chưa mưa đã thấm.

Rượu Hồng Đào chưa nhấm đà say”.(Ca dao).

Dân Quảng nổi tiếng hiếu học. Có thời, người ta ca tụng Quảng Nam có “ngũ phụng tề phi” ( Năm người xứ Quảng cùng đỗ khoa thi hội, thi đình tại Huế). Nhưng Quảng Nam nổi tiếng lạ lùng có hai ông Phan Khôi. Một là học giả Phan Khôi, “ngự sử văn đàn”, phê phán không từ một ai, kể cả triều đình Huế. Người nổi tiếng nhất Bắc hà, học giả Phạm Quỳnh, cũng không tránh bị ông gọi đích danh “học phiệt”. Ông Phan Khôi hậu sinh là thầy dạy chúng tôi, lớp thi tú tài 1972.

Những năm biến động miền Trung, Phật giáo đấu tranh, 1965-1966, tỉnh Quảng Nam khuyết chức tỉnh trưởng. Không ai dám về làm lãnh đạo vùng đất nóng của “Phật giáo xuống đường”; dân chúng (không cộng sản) biểu tình chống đối các vị lãnh đạo tạm thời của VNCH, Nguyễn Văn Thiệu, Nguyễn Cao Kỳ, Nguyễn Hữu Có, “đả đảo Thiệu, Kỳ, Có”.

Thầy dạy cấp ba của chúng tôi, ông Phan Khôi, được chính phủ Sài Gòn mời ra làm tỉnh trưởng. Ông ra điều kiện: không đi xe công vụ đến toà hành chánh. Vẫn giữ chiếc xe đạp đi dạy đến cơ quan. Không ở dinh tỉnh trưởng, vẫn ở nhà riêng cấp bốn. Không chập nhận có binh sĩ hộ vệ. Vì điều kiện an ninh cho một lãnh đạo cấp tỉnh, lời yêu cầu của ông không được chấp nhận. Thế là thầy đi dạy tiếp. Vừa dạy tiếng Pháp vừa dạy tiếng Anh cấp ba. Các vị lãnh đạo tân nhiệm đều đến nhà thầy chúng tôi để vấn kế “quản lý “ dân dù họ đóng lon trung tá, có khi đại tá tỉnh trưởng.

Thầy Phan Khôi của dạy học ở trường Trần Quý Cáp, một ngôi trường cấp ba công lập duy nhất đầu tiên của tỉnh Quảng Nam trước 1975, thành lập 1952 khi tôi vừa ra đời.

Giáo sư Trần Văn Thọ, trường đại học Waseda, cố vấn kinh tế mấy triều thủ tướng Nhật Bản, là học sinh của Trần Quý Cáp. Tôi khoe khoang một tý vì hôm nay, tôi vừa đi dự họp mặt cựu học sinh của ngôi trường có thầy, có trò “nổi tiếng”.

Ở Sài Gòn, lớp học sinh trước, cùng, sau thế hệ chúng tôi, rất nhiều người thành đạt. Tôi sẽ không “khoe” nữa. Tôi chỉ nhấn mạnh một điểm: “Đất Quảng Nam chưa mưa đã thấm “. Người Quảng chúng tôi rất nghĩa tình. Chưa mưa nhưng đã thấm. Không nghĩa tình thì cựu học sinh chúng tôi, kẻ từ Hội An, từ Lâm Đồng, người từ miền Tây, Đông Nam bộ, nước ngoài, không tụ họp về đây, Hội An quán tại Sài Gòn, góp tiếng cười, tiếng hát, tiếng tỉ tê tâm sự, mà không hề sợ COVID-19 rập rình.

“Cuộc đời đó có bao lâu mà hững hờ “ (Trịnh Công Sơn).

Học sinh trẻ, học sinh già đều vui vẻ gặp nhau trong một không gian ấm áp, một khung cảnh trang trí màu gỗ, đồ gỗ, gợi nhớ phố cổ Hội An. Cao lầu, bánh tráng đập, cơm gà, mắm cái, ớt xanh…sao mà nhớ quê nhà quá đỗi. Gặp nhau, chúng tôi hàn huyên tâm sự , và bui ngùi, có vài bạn không còn sau mùa dịch bịnh. Nhưng chúng tôi vẫn vui vì cùng là học sinh trường TQC, vì “duyên kỳ ngộ là duyên tuổi tác “ (Nguyễn Khuyến).

Ghi chú: Hành khúc Trần Quý Cáp do thầy Phan Khôi viết (lời).

Xem thêm

Báo NIKKEI của Nhật phỏng vấn giáo sư John Mearsheimer dạy về quan hệ quốc tế ở đại học Chicago

 

Báo NIKKEI của Nhật phỏng vấn giáo sư John Mearsheimer dạy về quan hệ quốc tế ở đại học Chicago, Mỹ. Vị học giả này nói: “Cuộc viếng thăm của Nixon (đến Bắc Kinh) 50 năm trước rất ý nghĩa nhưng sau này, chính sách của Mỹ thì không”. Bài khá dài gần 3000 từ nói về quan hệ Mỹ- Trung- Nga- Nhật, có nhắc đến biển Đông. Nhận định của một học giả từng viết, tổng thống Bill Clinton rất sai lầm, khi ông không cho Ukraine sở hữu hạt nhân để bây giờ đất nước này bị Putin bắt nạt. Viễn kiến của vị giáo sư trong bài phỏng vấn có lẽ sẽ không quá tầm nhìn. Thái độ chừng mực của Mỹ đối với sự “xâm lược của Nga” cho thấy nước Mỹ có quan điểm không xa mấy quan điểm của vị giáo sư này. Mong quý bạn quan tâm thời sự Nga- Ukraine đọc bài tôi dịch.

(Tôi lược bỏ đoạn “mào đầu” cho bài viết ngắn bớt).

Hỏi: Nhìn lại lịch sử 50 năm giữa TQ và HK, ông có nghĩ là cựu bộ trưởng ngoại giao Henry Kissinger và cố tổng Riachard M. Nixon đã có quyết định sai lầm?

Đáp: Không. Tôi nghĩ, bạn nên phân biệt chính sách của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc thời Chiến tranh lạnh – thời gian cuối thập niên 1970 đến thập niên 1980 – với thời chiến tranh lạnh quãng năm 1990 cho đến 2017.

Trong thời Chiến tranh lạnh, dưới chính sách của tổng thống Nixon, Hoa Kỳ quyết định liên kết với TQ, tạo một liên minh “cho là” với họ để chống lại Liên Xô.

Điều đó cực kỳ ý nghĩa. Nixon đúng khi giúp kinh tế TQ phát triển, bởi TQ càng mạnh, họ càng hiệu quả khi đối trọng Liên Xô. Tuy nhiên, khi chiến tranh lạnh kết thúc năm 1989, Liên Xô tan rã năm 1991, Hoa Kỳ không còn cần TQ để ngăn chặn Liên Xô nữa.

Cái chúng ta ngu ngốc (tôi dịch chữ foolish= ngu ngốc, tuy không sát nghĩa, nhưng muốn nhấn mạnh Mỹ “ngu ngốc” thật) là theo đuổi chính sách liên kết, rõ ràng là làm cho TQ hùng mạnh hơn về kinh tế. Dĩ nhiên, khi mạnh về kinh tế, họ biến sức mạnh kinh tế thành sức mạnh quân sự, và Hoa Kỳ, hậu quả của chính sách liên kết ngu ngốc này là đã tạo ta đối thủ cho mình.

Điểm tôi nhấn mạnh là, chính sách của Nixon- Kissinger cực kỳ ý nghĩa từ đầu thập niên 1970 đến cuối thập niên 1980. Nhưng sau đó, (vẫn) liên kết (với TQ) là một sai lầm chiến lược nghiêm trọng.

Hỏi: Sau chiến tranh lạnh, Hoa Kỳ không đánh giá đúng một TQ tiềm năng trở thành một cường quốc?

Đáp: Tôi không nghĩ điều đó đúng. Theo tôi, Hoa Kỳ suy nghĩ TQ nên mạnh về kinh tế, và thực sự là Hoa Kỳ muốn giúp TQ giàu có.

Hoa Kỳ tận lực giúp TQ hội nhập kinh tế thế giới, tham gia vào các định chế như WTO.

Hoa Kỳ không chỉ mong TQ mạnh hơn về kinh tế; HK còn cố tâm giúp TQ hùng mạnh hơn. Làm như thế, HK tin vào ảo vọng là, TQ dần dà trở thành nước dân chủ, từ đó, sẽ chia sẻ trách nhiệm trong một trật tự quốc tế do người Mỹ dẫn đầu.

Dĩ nhiên, chuyện đó không xảy ra. TQ không trở thành nước dân chủ. Kết cuộc là, TQ lại thiết lập bá quyền nước lớn ở châu Á, thách thức luôn Hoa Kỳ khắp hành tinh.

Hỏi: Tại sao vào thời điểm đó, Mỹ cho rằng TQ sẽ trở thành nước dân chủ?

Đáp: Hoa Kỳ cảm thấy, chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa phát xít không còn là hình thái chính quyền khả dĩ nữa; tất cả các nước rốt cuộc trở thành dân chủ, như Mỹ, như Nhật, và tất cả chúng ta ở phương Tây phải làm là đẩy nhanh quá trình giúp TQ trở thành nước tự do dân chủ.

Câu chuyện mà các giới tinh hoa phương Tây hay nói là, sau chiến tranh lạnh, cả TQ lẫn Nga phải trở thành các nước dân chủ. Tôi tin rằng, tất cả câu chuyện phản ảnh rất đầy đủ trong một bài viết rất nổi tiếng của Francis Fukuyama, “Sự kết thúc của lịch sử?” phát hành năm 1989.

Lập luận của Fukuyama có sức ảnh hưởng to lớn. Tuyên bố chủ đạo của ông là, thế giới đang ngày càng dân chủ, và khi điều đó xảy ra, thế giới sẽ ngày càng thái bình. Khi giới tinh hoa nước Mỹ giúp TQ phát triển kinh tế, họ thực tâm không nghĩ sẽ có ngày TQ trở thành đối thủ, mối đe dọa địa chính trị đối với Nhật Bản hay Hoa Kỳ.

Dẫu sao, đây không phải là quan điểm quẩn quanh ở Mỹ. Nếu bạn đến châu Âu, nếu bạn đến Nhật Bản, nếu bạn đến Đài Loan, quan điểm này nơi nào cũng có.

Không những Hoa Kỳ giúp TQ phát triển kinh tế, mà còn Đài Loan, tất cả các nước, ngu ngốc giúp TQ lớn mạnh, cả Nhật Bản, cả Hàn Quốc, cả các nước châu Âu cũng thế.

Hỏi: Đã 30 năm kể từ chiến tranh lạnh chấm dứt. Ông có nghĩ, chính sách ngăn chặn có còn hữu hiệu để đổi phó TQ? Ngày nay, nó còn tác dụng không?

Đáp: Chà, rõ ràng là, từ khoảng 1990 đến khi Trump vào Nhà Trắng, HK theo đuổi chính sách liên kết, như bạn biết đó, mục đích để TQ giàu có hơn.

Trump làm tổng thống, căn bản ông chấm dứt liên kết và tuyên bố, “Chúng ta đang theo đuổi chính sách ngăn chặn (TQ) hoàn toàn khác”.

Tổng thống Biden đi theo con đường của Trump. Giống Trump, Biden đang theo đuổi chính sách ngăn chặn. Không nghi ngờ gì nữa, Hoa Kỳ và Nhật Bản đã cố ngăn chặn TQ.

Hỏi: Ngăn chặn thế nào? Chiến lược cố làm chậm tăng trưởng kinh tế TQ khó bề thực hiện.

Đáp: Ngăn chặn có hai hướng, và chúng ta nên ưu tiên về quân sự, sau đó mới tới kinh tế.

Khía cạnh quân sự, rõ ràng TQ quyết đảo ngược hiện trạng ở Đông Á. TQ tin họ “sở hữu” được Biển Đông. Đó là số một.

Số hai, họ quyết chiếm lấy Đài Loan, đem bán đảo về đại lục.

Số ba, họ quyết kiểm soát biển Hoa Đông, chiếm lấy cái họ gọi là Điếu Ngư Đài, Nhật gọi Senkaku.

Chẳng nghi ngờ nữa, TQ là cường quốc “không xét lại”, và Hoa Kỳ cùng đồng minh, gồm Nhật Bản, cũng quyết ngăn họ chiếm lấy biển Đông, thu phục Đài Loan, thay đổi hiện trạng (status quo) ở biển Hoa Đông.

Rồi mới đến ngăn chặn kinh tế. Về điểm này, không thể nào Hoa Kỳ có thể đảo ngược TQ tăng trưởng kinh tế, một cách hữu hiệu nhất.

Cái Hoa Kỳ có thể làm là cố hạn chế sự tăng trưởng ấy càng nhiều càng tốt, cùng lúc, đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế ở phương Tây.

Khi nhìn kỹ, bạn sẽ thấy cạnh tranh sẽ thế nào, đó là chú trọng các công nghệ mũi nhọn, như điện toán lượng tử, trí tuệ nhân tạo, chất bản dẫn, 5G, vân vân. Đó mới thực là chỗ cạnh tranh cần có.

Hỏi: Về mặt kinh tế, HK và đồng minh làm thế nào hạn chế tăng trưởng của TQ mà không (quay lại) hại chính mình?

Đáp: Câu hỏi trong trường hợp này luôn luôn trở thành “Ai bị hại hơn ai?”. Nếu bạn gây hại nhiều cho kinh tế TQ, ít gây hại cho kinh tế Mỹ, kinh tế Nhật, bạn “thắng” rồi đó.

Hỏi: Có khả năng Hoa Kỳ và TQ sa vào một xung đột vũ trang không?

Đáp: Trong tương lai thấy được, chắc chắn sẽ có sự cạnh tranh an ninh căng thẳng giữa TQ và HK, trông khá giống chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Liên Xô. Khi nào nó trở nên chiến tranh “nóng” lại là vấn đề khác.

Lý do tôi quan tâm nhiều về chiến tranh, bây giờ, phần lớn là vì địa lý. Chiến tranh lạnh lần nhất tập trung vào châu Âu. Mặt trận trung tâm là điểm xung đột chính giữa Mỹ và đồng minh với Liên Xô và đồng minh của họ.

Sự răn đe ở trung tâm châu Âu hết sức mạnh mẽ và đó là vì, khả năng chiến tranh xảy ra rất thấp bởi cái giá phải trả rất cao.

Nếu nhìn vào hiện trạng ở Đông Á, gồm Hoa Kỳ và đồng minh chống lại TQ, bạn có thể hình dung các cuộc giao tranh giới hạn ở biển Đông, ở Đài Loan, hay ở biển Hoa Đông. Chỉ mỗi điều bạn hình dung, chiến tranh hạn chế - rất khác với loại chiến tranh chúng ta hình dung trên mặt trận xung yếu trong Chiến tranh lạnh lần nhất, nghĩa là hôm nay hoặc ngày mai, bạn có thể chứng kiến một cuộc chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Sự thật là, chiến tranh Mỹ-Trung có thể là chiến tranh hạn chế - không như chiến tranh trên mặt trận xung yếu – dễ xảy ra hơn.

Hỏi: Vậy thì khả năng xảy ra chiến tranh hạn chế có dẫn đến chiến tranh hạt nhân không? Và nó có dễ xảy ra hơn hồi Chiến tranh lạnh?

Đáp: Đúng. Bởi vì vị trí địa lý; bạn có thể hình dung, TQ khi thua trận ở Đài Loan, họ sẽ sử dụng vũ khí nguyên tử (từ) dưới nước. Hoặc giả nếu Hoa Kỳ thua TQ ở Đài Loan, bạn có thể hình dung Mỹ sẽ dùng vũ khí nguyên tử để cứu vãn tình hình.

Tôi muốn nói rõ chỗ này. Tôi không nói chiến tranh hạt nhân sẽ xảy ra, tôi chỉ muốn nói cho thật dễ hiểu. Tôi chọn từ ngữ thận trọng tại đây. Không khó hình dung vũ khí hạt nhân đem ra sử dụng giữa Hoa Kỳ và TQ trong cuộc chiến trên biển Đông dễ hơn là trong cuộc chiến trên mặt trận xung yếu giữa Hoa Kỳ - đồng minh NATO với Liên Xô - đồng minh trong hiệp ước Vác-xa-va.

Hỏi: Hoa Kỳ có thực sự muốn đánh TQ khi tình trạng khẩn cấp xảy ra ở Eo biển Đài Loan?

Đáp: Tôi tin Hoa Kỳ sẽ bảo vệ Đài Loan khi bị TQ tấn công. Tôi tin giới tinh hoa làm chính sách ngoại giao Mỹ, những người phải đưa ra quyết định, sẽ không quan tâm dư luận quần chúng. Họ sẽ quyết định xem một chiến lược tốt để bảo vệ đài loan có ý nghĩa thế nào.

Chúng ta không thể biểu quyết bằng phiếu xem nên hay không nên bảo vệ Đài Loan nếu đảo quốc này bị đe dọa. Các vị lãnh đạo Nhà Trắng, bộ ngoại giao, bộ quốc phòng sẽ ra quyết định, và chúng ta sẽ bảo vệ Đài Loan vì hai lý do.

Một, Đài Loan có vị trí chiến lược hết sức to lớn. Đó là mảnh đất quý, có mục tiêu bẻ gãy sức mạnh hải quân và không quân TQ trong trong chuỗi đảo đầu tiên. Đó là mệnh lệnh, như mọi chiến lược gia Nhật Bản biết, chúng ta phải giữ Đài Loan, không để Đài Loan rơi vào tay Bắc Kinh. Đó là lý do chiến lược hàng đầu để chúng ta chiến đấu và hi sinh cho Đài Loan.

Lý do thứ hai, (nếu) chúng ta, Hoa Kỳ, buộc phải bỏ rơi Đài Loan, điều này gởi đi thông điệp hãi hùng cho mọi đồng minh của chúng ta trong khu vực. Ví dụ như Nhật Bản, họ sẽ không còn tin cậy vào sự bảo vệ an ninh của Mỹ nữa, đặc biệt là an ninh hạt nhân.

Hỏi: Các quan chức TQ thường nói về tình hình Đài Loan, vào lúc (xung đột) đó Đài Loan sẽ ngả về phía họ?

Đáp: Có thể đúng. Nếu TQ tiếp tục tăng trưởng kinh tế ấn tượng trong 30 năm tới, tăng trưởng nhanh, vượt Hoa Kỳ, và một khi TQ mạnh hơn sau 30 năm so với bây giờ.

Theo cái nhìn về TQ, nếu nghĩ đến việc chinh phục Đài Loan, tốt nhất bạn chờ cho đến khi bạn mạnh hơn, hoặc cho đến khi mạnh hơn so với Mỹ, chứ không phải là bạn bây giờ.

Vấn đề TQ đối mặt là, rất khó biết đích xác, những gì sẽ xảy ra với nền kinh tế TQ trong 30 năm nữa. Sự thật là, cũng rất khó mà biết được chuyện gì sẽ xảy ra cho nền kinh tế Nhật hay Mỹ.

Hỏi: Trở lại năm 1993, ông từng viết rằng, tổng thống Clinton đã sai lầm trong việc bắt ép Ukraine phải là nước “phi hạt nhân”. Ông đã dự đoán được vấn đề hiện nay Ukraine phải đối mặt?

Đáp: Đúng như thế.

Hỏi: Giờ đây, Nga và TQ đang vun đắp tình hữu nghị theo tiền đề coi Mỹ như kẻ thù chung. Ông có nghĩ là Nga và TQ sẽ hòa thuận về tư thế của họ ở châu Á?

Đáp: Hoa Kỳ đã ngu ngốc đẩy người Nga về vòng tay người Tàu. Tôi nghĩ, Nga là đồng minh tự nhiên của Hoa Kỳ đối với TQ.

Năm 1969, Liên Xô và TQ đánh nhau ở Siberia. Họ - bây giờ ta gọi Nga và Tàu – có một lịch sử bang giao tồi tệ, phần lớn vì họ có chung biên giới và chiếm cứ một số lãnh thổ ở châu Á. Nga nên là đồng minh của Mỹ chống TQ, và Hoa Kỳ cần tất cả các đồng minh để họ có thể ngăn chặn TQ.

Nhưng những gì chúng ta làm, mở rộng NATO về hướng đông, chúng ta đã thấy trước một khủng hoảng to lớn, ngăn chúng ta quay trục hoàn toàn về châu Á. Quay trục không hoàn toàn về châu Á bởi vì chúng ta quá lo lắng về Đông Âu. Đó là tác hại thứ nhất. Tác hại thứ hai là chúng ta đẩy người Nga vào vòng tay người Tàu. Thật vô nghĩa.

Hỏi: Căng thẳng hiện nay dọc biên giới Ukraine dấy lên câu hỏi liệu Hoa Kỳ có khả năng đối phó cùng một lúc các vấn đề ở châu Âu và châu Á?

Đáp: Để tôi lựa lời thật cẩn thận. Hoa Kỳ có khả năng đối phó xung đột ở châu Âu và xung đột ở châu Á cùng một lúc.

Tuy nhiên, HK không có khả năng tốt nhất trong cả hai chiến dịch cùng một lúc. Dính vào cuộc xung đột ở Đông Âu, chúng ta, Hoa Kỳ, đang làm giảm đi năng lực ngăn chặn TQ, chiến đấu với họ, nếu xảy cuộc chiến như thế.

Hỏi: Nhìn vào châu Á, một số nước như Bắc Hàn vẫn tiếp tục trò nguy hiểm với vũ khí hạt nhân. Liệu thế giới có trở nên bất ổn, một thế giới đa cực? Đâu là con đường phía trước?

Đáp: Vũ khí hạt nhân của Bắc Hàn là một vấn đề quan yếu, với Nhật Bản, với Nam Hàn, và ngay cả với Hoa Kỳ. Khi HK duy trì đồng minh gắn bó với Nhật Bản và Nam Hàn, Bắc Hàn sẽ không dám sử dụng vũ khí hạt nhân. Chiếc ô hạt nhân sẽ bảo vệ Nhật Bản và Nam Hàn không bị Bắc Hàn tấn công.

TQ hài lòng cho phép Bắc Hàn thủ đắc vũ khí hạt nhân. TQ xác định vũ khí hạt nhân của Bắc Hàn là một sức mạnh giúp Bán đảo Triều Tiên ổn định, nói chung là ở Đông Bắc Á.

Tuy nhiên, TQ lo ngại Kim Jong-un sa đà thử nghiệm vũ khí hạt nhân và họ có bảo ông ta bằng cam kết không chắc lắm, rằng như thế là không chấp nhận được. Kết quả là, Kim có kiềm chế hành vi của mình.

Nếu Kim Jong-un “ngựa quen đường cũ”, TQ sẽ bảo ông ta, “thôi đi” bởi họ không muốn một cuộc khủng hoảng hạt nhân.

Hỏi: Chính quyền Biden tổ chức hội nghị thượng đỉnh các nước dân chủ hồi năm ngoái. Ông có nghĩ đường lối này có hiệu quả trong việc kiềm chế sự trỗi dậy của các nước toàn trị không?

Đáp: Không. Đây là cuộc cạnh tranh địa chính trị, chúng ta nên nghĩ đó là cạnh tranh địa chính trị, không phải cạnh tranh ý thức hệ.

Sự thật là Nhật và Mỹ là hai nước dân chủ tốt đẹp nhưng sự thật cũng là, họ nên liên minh để chống lại TQ bởi TQ là mối đe dọa cho cả hai nước, không kể gì đến ý thức hệ.

Nếu đưa lập luận ý thức hệ quá xa, bạn sẽ đến một điểm, bạn nói Nga không thể nằm trong liên minh cân bằng đối trọng với TQ bởi vì Nga không phải là một nền dân chủ có tự do. Tôi tin điều ấy là ngu ngốc. Cái bạn phải làm là thiết lập một liên minh với bất cứ cường quốc nào bạn thấy có thể giúp bạn ngăn chặn TQ. TQ là một đối thủ đáng sợ.

Hỏi: Nhật và những nước không phải là cường quốc có thể làm gì để bảo đảm ổn định ở khu vực và trên thế giới?

Đáp: Nhật nên là tay chơi chủ đạo trong liên minh cân bằng đối trọng với TQ; họ cần thấy ra, làm thế nào để đối phó với TQ, cũng như tác động lên Mỹ theo cách nào tích cực nhất.

Người Nhật nên cố giải thích với người Mỹ tại sao sa vào cuộc chiến với người Nga tại Đông Âu chẳng có ý nghĩa gì, và tại sao nên chú trọng vào Hoa Kỳ, như tia la de vậy, ở châu Á, và hơn hết là, đừng có chú trọng gì đến Đông Âu. Theo https://asia.nikkei.com/.../U.S.-engagement-with-China-a...

Xem thêm

LÁ DIÊU BÔNG

Bài thơ làm ra từ câu chuyện có thật của chính thi sĩ Hoàng Cầm, lại là cảm hứng dạt dào cho nhạc sĩ Trần Tiến sáng tác bài Sao em nỡ vội lấy chồng. Hôm qua, ngày ra mắt sách Về Kinh Bắc, tại Đường Sách Sài Gòn, Trần Tiến cho biết hoàn cảnh ra đời bài hát; chỉ sử dụng một số chi tiết trong bài thơ, nhưng ông muốn chia sẻ phân nửa số tiền thưởng 2 triệu cho tác giả Hoàng Cầm và thi sĩ quyết từ chối. Mỗi bài hát thời đó được trả tác quyền 50 đồng.

Đáng nói không phải sự đồng cảm của hai nghệ sĩ. Mà đó là, trong hoàn cảnh ràng buộc của xã hội thời chiến tranh, có những tác phẩm nổi tiếng ra đời và “để đời”. Trần Tiến nói bài hát của ông làm theo đơn đặt hàng: sinh đẻ có kế hoạch. “ Lấy chồng sớm mà làm gì để lời ru thêm buồn”. Chính sách 3 khoan: khoan yêu, khoan cưới, khoan đẻ là nếp sống của thanh niên tới tuổi cầm súng. “ Lá diêu bông” của Hoàng Cầm là ước muốn của các chàng trai, “ai tìm ra lá Diêu bông, em xin lấy làm chồng”. Diêu bông, hỡi diêu bông. Khát khao của nam nữ thanh niên là khát khao cháy bỏng. Vì không tìm ra lá Diêu bông nên tình yêu tìm kiếm mãi. Cái đẹp và tìm kiếm cái đẹp giúp nghệ sĩ sáng tạo các tác phẩm tuyệt mỹ. Hoàng Cầm và Trần Tiến làm được điều ấy cũng nhờ …lá Diêu bông. Hoàn cảnh lịch sử che mờ ngôi sao Hoàng Cầm. Lịch sử bắt Trần Tiến sáng tác theo “sinh đẻ kế hoạch”. Nhưng cả hai ngôi sao vẫn sáng.

Nghệ sĩ trong hoàn cảnh nào cũng giữ được chất nghệ sĩ trong người, tự do sáng tạo, đó là những nghệ sĩ chân chính. Hoàn cảnh nào họ vẫn giữ nhân cách và tính cách của mình. Cũng không lấy làm ngạc nhiên, một bịnh nhân ung thư giai đoạn cuối, nhạc sĩ Trần Tiến vẫn ung dung tự tại, nụ cười thu hút và quyến rũ không bao giờ tắt trên môi ông. Vị chủ tọa buổi ra mắt sách, nhà thơ Hoàng Hưng, cũng rất ngạc nhiên trước sự mạnh mẽ và an nhiên của nhạc sĩ.

Cơ duyên các người làm văn nghệ văn học gắn bó nhau, tôi nghĩ, không khác lá Diêu bông gắn bó Hoàng Cầm và Trần Tiến. Buổi ra mắt sách thành công với niềm hân hoan của những người đến dự, không thiếu các anh chị tuổi mới lớn, ngồi chen với những cụ ông, cụ bà tóc ngả trắng màu.

Cái đẹp luôn gắn kết mọi người và mọi thời đại.

Xem thêm

THÁCH THỨC KÉP VỀ CÔNG NGHỆ CỦA VN: VỪA LÀ “MŨI NHỌN” VỪA LÀ “BẮT KỊP” (Vietnam’s Twin Tech Challenge: Spearheading While Catching Up)

 VN mượn giầy nhiều người để đi nhưng riêng về công nghệ số, VN có thể tự sắm giày mà đi. Nếu lệ thuộc mãi các ông lớn, chuyện gì sẽ xảy ra nếu họ đồng loạt lấy lại giầy?

Bài của Lê Thu Hường đăng trên CSIS (Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế), Hoa Kỳ.

17, tháng 2 năm 2022

Việt Nam đang trở thành “cường quốc” kỹ thuật số của Đông Nam Á. Báo cáo của Google, Temasek, và Bain e-Conomy SEA 2021 gọi thập niên 2020 là “thập niên ngàn tỷ” ở Đông Nam Á khi kinh tế số của khu vực vượt mốc giá trị ngàn tỷ đô. VN nổi lên như một trung tâm phát triển năng động trong vùng. Dù giá trị doanh số nền kinh tế internet của VN đi sau một số nước láng giềng, ước khoảng 21 tỷ đô năm 2021, con số ấy sẽ đạt 150-220 tỷ vào năm 2030.

Việt Nam có tỷ lệ người sử dụng Internet là 70,3% (đứng thứ 4 ở Đông Nam Á) - điều đáng chú ý là tỷ lệ dân số thành thị tương đối thấp (38% vào năm 2021, chỉ xếp sau Campuchia, Lào và Brunei trong khu vực). Nhưng dân số trẻ của Việt Nam là một yếu tố mạnh mẽ thúc đẩy tiếp thu công nghệ trên toàn nước lớn hơn rất nhiều so với mức trung bình trên thế giới. Báo cáo mức độ tiếp nhận kỹ thuật số của PwC Việt Nam, năm 2021, cho thấy, 42% người Việt Nam được hỏi, bày tỏ sự hào hứng áp dụng công nghệ vào công việc của họ, so với mức trung bình toàn thế giới là 16%.

Nền kinh tế kỹ thuật số chỉ là một phần trong tham vọng tổng thể của đất nước đói với Cách mạng công nghiệp 4.0. Theo kế hoạch này, Việt Nam dự kiến sẽ lọt vào danh sách 40 quốc gia có thành tích hàng đầu trong Chỉ số đổi mới toàn cầu, top 30 trong Chỉ số an ninh mạng toàn cầu của Liên minh Viễn thông quốc tế, và top 50 trong Chỉ số phát triển chính phủ điện tử của Liên hợp quốc vào năm 2030. Chính quyền Việt Nam mong muốn nền kinh tế kỹ thuật số đóng góp vào khoảng 30% GDP và năng suất tăng trung bình 7,5% hàng năm. Nó cũng hướng tới mục tiêu hoàn thiện và thiết lập các thành phố thông minh tại các khu kinh tế trọng điểm trên cả nước.

Việt Nam đưa ra chính sách kinh tế để định vị Việt Nam như một trung tâm khu vực sản xuất công nghệ và chất bán dẫn. Khi sự chia rẽ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc còn tiếp tục, những gã khổng lồ công nghệ như Apple, Samsung, LG và Foxconn, cùng với những doanh nghiệp khác, đều khẳng định sự hiện diện tại quốc gia này. Xu hướng dịch chuyển công ty, dây chuyền sản xuất, khỏi Trung Quốc có thể sẽ làm Việt Nam trở thành một điểm đến hấp dẫn nhiều.

Tham vọng của chính quyền, hỗ trợ bởi các chính sách tạo ra môi trường thuận lợi hơn cho đầu tư công nghệ, bao gồm cả các ưu đãi về thuế. Bất chấp đại dịch, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực công nghệ vẫn tiếp tục đổ vào để phát triển và sản xuất với các công ty như Microsoft, Sony, Pegatron, Nokia, Panasonic, Intel và Canon. Việt Nam hiện cũng là trung tâm khu vực về nghiên cứu và phát triển (R&D) gia công phần mềm cho Cisco, Alcatel-Lucent, Toshiba, Hitachi, và Jupiter Networks, cùng nhiều công ty khác. Việt Nam đang trên đường trở thành một nhà sản xuất bán dẫn quan trọng trong khu vực và là một mắt xích ngày càng quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Áp dụng ngày càng nhiều công nghệ tiên tiến trong các nước phát triển ngày nay sẽ làm giảm lợi thế cạnh tranh lao động rẻ ở những nền kinh tế kém công nghiệp hóa. Trong lúc các nước phát triển dẫn đầu các ngành công nghệ tiên tiến thì những nước đang phát triển, như Việt Nam, vẫn còn đang xây dựng cơ sở hạ tầng cho việc thích nghi, “bắt kịp”.

Cạnh tranh công nghệ đòi hỏi rất lớn nguồn kinh phí R&D (Nghiên cứu & phát triển) - không là gì đối với các nước phát triển. Kinh phí R&D của VN vẫn còn èo uột (dwarfed) so với nguồn kinh phí của các láng giềng quan trọng trong khu vực; phần lớn tiếp nhận công nghệ của nước này là từ các khu vực FDI (đầu tư nước ngoài) chứ không phải đầu tư quốc nội trong các công nghiệp kỹ thuật cao.

Tiến bộ công nghệ đẩy mạnh sự phát triển nhưng đồng thời tạo thêm bất bình đẳng. Chỉ trước đại dịch bùng phát, Ngân hàng Thế giới ước tính 56% việc làm ở Việt Nam, cùng với Campuchia, Indonesia, Philippines và Thái Lan, có nguy cơ cao, bị thay thế bởi công nghệ và tự động hóa trong hai chục năm tới. Đại dịch mang lại việc áp dụng kỹ thuật số rộng khắp trong vùng – nó kích thích thương mại điện tử, giao hàng và dịch vụ trực tuyến, thúc đẩy nền kinh tế số. Nó cũng đẩy nhanh tốc độ tiến trình dịch chuyển việc làm: giảm sút rất rõ trong việc sản xuất với công việc kỹ thuật bậc trung nhưng lại gia tăng các dịch vụ và công việc kỹ thuật bậc cao trong những nước đang phát triển. Nhưng nâng cao hay đào tạo lại tay nghề sẽ không hoàn chỉnh nếu việc ấy không hòa nhập và bền vững. Như nhiều nước láng giềng, VN vẫn còn chậm chân khi nói đến chính sách quốc gia đối phó với việc hòa nhập kỹ thuật số đối với nữ, đặc biệt với việc tiếp cận Internet, việc đào tạo kỹ thuật số dành cho phụ nữ, và giáo dục STEM (Khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học).

Đối với nhiều người trong khu vực, kinh tế kỹ thuật số trở thành liều thuốc chữa trì trệ kinh tế do đại dịch gây ra. Nhưng nó cũng hằn sâu tính bất bình đẳng, khiến thế giới hậu covid càng phân cực hơn. Chuyển qua internet như là cách chống chọi lại covid trở thành một lựa chọn thiết thân chỉ dành cho những ai có đủ điều kiện sẵn có. Như thế, chuyển đổi kỹ thuật số cũng đem lại nguy cơ trở nên một vec-tơ kéo dài bất bình đẳng. Học trực tuyến là giải pháp học trong thời dịch bịnh. Nhưng giải pháp ấy không phải ai ai cũng có. Đó là những cá nhân sống ở vùng sâu, vùng xa, kết nối kém, và những cộng đồng dân cư thiếu thốn, khó tiếp cận internet hay không sắm được máy vi tính cá nhân. Giáo dục là truyền thống giúp thay đổi cuộc sống những nhóm người này, cơ hội của họ sẽ bị hạn chế nếu giáo dục không đến được nơi họ.

Việc nhanh chóng áp dụng dịch vụ kỹ thuật số trong bán lẻ, giáo dục, và y tế cũng khiến người sử dụng đối mặt với rủi ro về an ninh và an toàn mạng ở trong môi trường việc thực thi, nói chung, còn kém. VN có cải thiện nhanh chóng việc thích ứng an ninh mạng. Năm 2018, họ xếp thứ 50 theo Chỉ số an ninh mạng toàn cầu, tăng 50 bậc so với năm trước đó. Nhưng vẫn còn phải cải thiện thêm, và chính phủ hứa nâng hạng lên top 30 thế giới vào năm 2030.

Tiềm lực và tham vọng của VN sẽ được đo lường qua khả năng tiếp thu các công nghệ tiên tiến, đẩy mạnh đổi mới, điều hướng thành công thế giới mạng phức tạp cũng như khuôn khổ pháp lý còn kém phát triển ở nước mình. Họ có thể khống chế phân chia lợi ích dân số của mình để thúc đẩy một tương lai có lợi thế cạnh tranh.

Nhưng để có một tương lai bền vững, họ cần thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số ngày càng gia tăng trong xã hội, và không bỏ ai lại phía sau trong lĩnh vực này. Là nền kinh tế đang phát triển, thị trường kỹ thuật số có một tiềm năng to lớn đáng tin cậy, nhưng quốc gia này nếu muốn vượt khỏi lợi ích trước mắt như ứng dụng công nghệ (apps) và thương mại điện tử, họ cần một bước đột phá trong chuỗi giá trị kỹ thuật số và phát triển mũi nhọn trong phát triển kỹ thuật quan trọng tương lai.

Nguyễn Long Chiến dịch

Theo https://www.csis.org/analysis/vietnams-twin-tech-challenge-spearheading-while-catching

Xem thêm