Sunday, February 4, 2024

CHÍNH SÁCH CHÂU Á CỦA BIDEN

Lời người dịch: Phó tổng thống Mỹ sắp thăm Việt Nam. Hành động của Mỹ ở châu Á thời Biden rất thực dụng: chọn nước “chiến lược” nhất để liên minh. Liệu VN lần này có nhỡ thêm một chuyến tàu nào nữa không khi mãi theo đuổi sách lược 4 không (không tham gia liên minh quân sự; không liên kết với nước này để chống nước kia; không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ Việt Nam để chống lại nước khác; không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế) khi TQ chỉ có "một không":  không từ bỏ tham vọng độc chiếm Biển Đông. Các nước ASEAN bị Mỹ “lạnh nhạt“ khi xoay trục lần này lại rất thân với Bắc Kinh khi họ thấy Mỹ bối rối 4 năm dưới thời Donald Trump với “America First”.

(BIDEN'S ASIA POLICY)

Sáu tháng sau ngày nhậm chức, tổng thống Mỹ Joe Biden rốt cuộc bắt đầu các cuộc công khai ngoại giao với ASEAN.

Bộ trưởng ngoại giao Mỹ Blinken tham dự hội nghị trực tuyến cấp bộ trưởng ngày 14 tháng 7 và ngày 4 tháng tám nhóm họp tại ASEAN, tập họp các quốc gia thành viên và đại diện từ các nước không thành viên để thảo luận vấn đề an ninh trong nhiều cuộc họp.

Blinken tham dự cho đến hết thứ sáu, trong khi Diễn đàn khu vực ASEAN – một hội nghị trực tuyến khác được nhóm họp có các đại diện từ các nước Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ, Nga và EU.

Đông Nam Á trở thành trận tuyến sau cùng chống đại dịch covid, bị tàn phá nặng nề bởi biến chủng Delta, khiến phải tổ chức các cuộc họp trực tuyến. Nhưng họp trực tuyến thiếu sức nặng ngoại giao “mặt đối mặt” mặc dù vẫn tạo thuận lợi tập trung cho đối thoại.

Song le, bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin thân hành thăm viếng Singapore, Việt Nam, Philippines cuối tháng 7, và phó tổng thống Kamala Harris có kế hoạch thăm Singapore và Việt Nam cuối tháng 8.

Đến giờ, tín hiệu Hoa Kỳ đưa ra chẳng có gì mới, dễ đoán  ý định bày tỏ của họ là kiềm chế Trung Quốc ở biển Đông, lên tiếng quan tâm về các vi phạm nhân quyền trong khu vực, hứa hẹn cung cấp vắc xin mới ngừa covid – tất cả trong bối cảnh cạnh tranh với Trung Quốc.

Các quan chức ASEAN có thể đã thở phào nhẹ nhõm thấy Hoa Kỳ chú trọng đến khu vực vì đến thời điểm đó Biden chỉ nỗ lực đối với Nhật Bản, Nam Hàn và Ấn Độ chẳng một lời nào về ASEAN.

Trước đó, Mỹ đã gây thất vọng và thậm chí khiến một số nước ASEAN tức giận vì sự thờ ơ của mình trong cuộc họp trực tuyến ngoại trưởng vào cuối tháng 5. Blinken tham gia trực tuyến khi đang trên chuyến bay đến Trung Đông, nhưng kế hoạch tham gia của ông chỉ là chiếu lệ. Tệ hơn nữa, một vấn đề kỹ thuật buộc ngoại trưởng của 10 quốc gia phải đợi Blinken xuất hiện để rồi cuộc họp cuối cùng bị hủy bỏ. Mặc dù thứ trưởng ngoại giao Wendy Sherman đến thăm Indonesia, Campuchia và Thái Lan ngay sau vụ việc, nhưng điều đó đã tạo ra sự ngờ vực đối với các quan chức ASEAN.

Tuy nhiên, ở một khía cạnh nào đó, Hoa Kỳ thiếu chú ý ASEAN là khá dễ hiểu. Họ chủ yếu tập trung vào khu vực như là một cách để răn đe Trung Quốc. Tư duy này rõ ràng từng xuất hiện dưới chính sách "Nước Mỹ trên hết" của cựu Tổng thống Donald Trump, vốn tạo ra xích mích với nhiều quốc gia thân cận.

Do đó, người Mỹ cho rằng, trước tiên cần phải phối hợp các bên với cục diện lớn hơn - bao gồm Australia và EU - nhằm bao vây Trung Quốc trước khi can dự tới vùng đệm ASEAN.

Tuy nhiên, chọn các nước ASEAN mà  Hoa Kỳ nhắm tới dấy lên quan ngại, khi cả Austin lẫn Harris sẽ viếng thăm cùng một số nước, đáng nói là bỏ qua hai trụ cột Indonesia và Thái Lan, hai nước ưu ái nhất trong quá khứ.

Cử chỉ lạnh nhạt này không thoát khỏi quan sát của truyền thông trụ cột hai nước.

Khi có tin Austin sẽ viếng thăm Đông Nam Á, các nhà quan sát khu vực chờ xem trên lộ trình của ông ta có Indonesia không.

Tổng biên tập bưu điện Jakarta, ông M. Taufiqurrahman viết: “Trong các hành lan quyền lực Jakarta, người ta nghe rõ các lời than vãn, Austin chỉ viếng thăm những nước có ý nghĩa “chiến lược” mà thôi. Một tuần nữa, chắc chắn chúng ta sẽ có phần thưởng lớn khi người ta thông báo phó tổng thống Kamala Harris sẽ viếng thăm ASEAN vào tháng tám. Lại lần nữa, bà sẽ chỉ dừng chân ở Singapore và Việt Nam, hai nước có giá trị chiến lược với Hoa Kỳ”.

Nhắc tới bài diễn văn gần đây của Biden về biến đổi khí hậu, trong đó tổng thống ám chỉ Jakarta sẽ chìm dưới nước trong thập niên tới, M. Taufiqurrahman nói: “Không giúp chúng tôi thì chớ, cũng xin ông đừng sỉ vả chúng tôi”.

Nhà nghiên cứu cấp cao ở đại học Chulalongkorn, ông  Chongkittavorn viết trong một bỉnh bút trên tờ Bangkok Post: “Rõ ràng, bộ quốc phòng Mỹ phải chọn các đồng minh và bạn bè quan trọng nhất trong khu vực cho lộ trình vì thời gian có hạn. Nhưng điều đó chứng tỏ, ý định thực sự của Washington là ‘Xứ sở của các nụ cười’ không nằm trong tầm ngắm. Phán định trước đây đưa vào ‘Đường hướng chiến lược an ninh quốc gia tạm thời’ không có tên Thái Lan”

Ba quốc gia được quan chức Mỹ ghé thăm chắc chắn có tầm quan trọng chiến lược. Lấy ví dụ, Singapore có cảng biển trọng yếu đối với Đệ thất hạm đội đóng vai trò ý nghĩa cung ứng hậu cần cho máy bay và tàu bè quân sự. Việt Nam và Philippines trực tiếp đối mặt với Trung Quốc về vấn đề lãnh thổ mỗi nước ở biển Đông.

Mặt khác, Indonesia và Thái Lan ngày càng tỏ lộ, cùng với Campuchia, ủng hộ Trung Quốc trong những năm gần đây. Trước tình hình đó, động thái đến với ba nước này của thứ trưởng bộ ngoại giao (Mỹ) có thể xem như là một cảnh báo.

Chính phủ Biden sẽ đưa ra thông điệp gì?

Cái tên Đông Nam Á bắt đầu sử dụng sau khi lực lượng đồng minh đặt bộ chỉ huy Đông Nam Á ở Sri Lanka trong thế chiến hai. Cái tên này do người bên ngoài khu vực đặt ra. Trái lại, ASEAN (Hiệp hội các nước ĐNÁ), thành lập năm 1967 như một khuôn khổ hợp tác trong vùng, được con người trong khu vực đặt tên dựa theo chức năng. Hiệp hội khai sinh như một liên minh chống cộng sản, và từ đó hình thành địa chí trị ở khu vực.

Thái Lan, dẫn đầu hình thành ASEAN bằng dự thảo Hiến chương Bangkok và Indonesia, nước có trụ sở chính của khối và góp phần phát triển nó, là hai nước lãnh đạo khối từ thuở ban đầu chỉ năm thành viên sáng lập.

Thực sự, hai nước dẫn đầu trong nhiều quyết sách quan trọng của ASEAN. Ví dụ, Khu vực thương mại tự do ASEAN được thủ tướng Thái Panyarachun đề xuất những năm đầu thập kỷ 90, trở thành Cộng đồng kinh tế ASEAN.

Tổng thống Indonesia lúc đó Suharto đóng vai trò quan trọng khi Myanmar, còn cai trị dưới tay quân dội, gia nhập ASEAN năm 1997. Indonesia lại lần nữa đóng vai trò chính trong phản ứng của khối đối với việc quân đội tiếm quyền tại nước này hồi tháng giêng.

Người Mỹ có thích xây dựng quan hệ chiến lược với các nước riêng lẻ ở Đông Nam Á hơn là với cả ASEAN? Vào đầu tháng 7, khi chính quyền Biden chuẩn bị các động thái ngoại giao, Kurt Campbell, điều phối viên chính sách của Biden về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cho biết: "Để có một chiến lược Châu Á hiệu quả, để có một cách tiếp cận Ấn Độ - Thái Bình Dương hiệu quả, bạn phải hành động nhiều hơn nữa ở Đông Nam Á."

Để đẩy mạnh cuộc chơi chống lại Sáng kiến vành đai và con đường đầy tham vọng của Trung Quốc, theo đó Bắc Kinh tìm cách mở rộng lĩnh vực kinh tế và an ninh, chính quyền Biden tổ chức Đối thoại an ninh bộ tứ, hay Bộ Tứ gồm: Nhật Bản, Mỹ, Úc và Ấn Độ, trụ cột của chiến lược của mình ở châu Á.

Chẳng có gì lạ để Hoa Kỳ lý luận rằng, thảo luận với từng quốc gia riêng lẻ như Singapore và Việt Nam sẽ hiệu quả hơn với tất cả ASEAN, có nhiều quan điểm khác nhau về TQ, khiến cho hiệp hội thêm khó khăn khi phối hợp hành động.

Kavi Chongkittavorn, thuộc đại học Chulalongkorn, cảnh giác: “Một thành viên ASEAN quyết định tham gia Bộ Tứ theo bất kỳ hình thức nào đều tức thời làm suy yếu cấu trúc khu vực dẫn đầu bởi ASEAN. Một kịch bản như vậy có thể làm rung chuyển chiến lược sinh tồn của ASEAN đoàn kết các nước nhỏ để có được ảnh hưởng bên ngoài".

Tình huống này gợi nhớ các cuộc đàm phán thương mại đa phương trong những năm gần đây. Năm 2010, Hoa Kỳ dẫn đầu sáng kiến đàm phán Đối tác xuyên Thái Bình Dương, trong đó Việt Nam và Malaysia tuyên bố mong muốn gia nhập vào khối thương mại này.

Đáp lại, ASEAN, e sợ mình mất đi mục tiêu tạo vùng tự do mậu dịch lớn hơn, đã thay đổi nước cờ, bắt đầu khởi xướng RECEP (Hiệp định đối tác kinh tế toàn khu vực). Trải qua 8 năm đàm phán khó khăn hiệp hội cuối cùng cũng đi đến thỏa thuận hồi tháng 12 năm ngoái.

Cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc gây khó cho các thành viên ASEAN khi tìm tiếng nói chung, nhưng nó không nhất thiết ám chỉ khối này không thể đi đến thỏa thuận và hợp tác từ hai phía. Điểm ngán trở chính có vẻ là sự đồng thuận đa số tuyệt đối trong các thành viên, cần có để đẩy mạnh lợi ích của ASEAN.

Việc trở lại rất được chờ đợi chú trọng của Mỹ thật trớ trêu lại đe dọa mục đích tồn tại của ASEAN. Hiệp hội có thể duy trì vai trò dẫn dắt của mình trong các vấn đề khu vực như từng làm khi chấp nhận gia nhập RECEP? Nếu sự lãnh đạo của ASEAN tiếp tục suy giảm, thì hiệp hội – mới đây thất bại không đoàn kết với nhau theo sau cuộc tiếm quyền quân sự ở Myanmar – sẽ xói mòn nhiều hơn.

TORU TAKAHASHI, Tổng biên tập báo NIKKEI châu Á, Bangkok (Ngày 11-8-21). Nguyễn Long Chiến dịch.

FO CÁCH LY TẠI NHÀ

Truyền thông Sài Gòn có hướng dẫn FO cách ly tại nhà. Thực hiện hay không còn tuỳ vào…chính quyền địa phương, “sát sườn” là phường, xã. Chống dịch như chống giặc, ông phường, ông xã, trong thời gian này, còn lớn hơn ông tổng bí thư (như tổng thống, như vua). Phép vua thua lệ làng. Quá hay. Quá đúng. Bây giờ, người dân không sợ công an, nhà tù . Họ chỉ sợ ông phường, ông xã. Có chủ tịch nước nào dám khoá cửa nhà người F1, F2 như báo đăng? Tổng bí thư chắc là không dám rồi. Xã trưởng mới có quyền.

Có nhà tuyên giáo nói, cần áp dụng chủ nghĩa Mác- Lê trong phòng chống COVID. Tôi không nghĩ thế. Tôi lại nghĩ đến nhà cách mạng đồng hương Quảng Nam, chí sĩ Phan Châu Trinh. Cái câu nghe rất cũ “ Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh” lại hữu ích trong lúc này.

Khai dân trí thời COVID là gì?

Có bao nhiêu người nhiễm corona sẽ chết? Có bao nhiêu người chỉ “thấy thoáng qua” khi nó ghé thăm? Có bao nhiêu người trở nặng khi nó xâm chiếm cơ thể? Có những ai là “mồi ngon” của Virus Vũ Hán? Phong tỏa nghiêm ngặt có làm cho dịch không lây lan hay khi đến đỉnh dịch mới đi xuống? Số người nhiễm F0 “khỏe mạnh” có là nguồn cung cấp số lượng cho chiều hướng miễn dịch cộng đồng? Các nước như Mỹ, có nền y tế tiên tiến, xem thường COVID, thậm chí hàng triệu dân không chịu chích vắc xin, một số trường cho học sinh có quyền không đeo khẩu trang, số người nhiễm bao nhiêu, người chết bao nhiêu? Hơn 650 ngàn người chết trong gần 2 năm có hơn số người chết vì ung thư, tim mạch mỗi năm ở nước Mỹ? Thái Lan có số người nhiễm cao hơn VN nhưng số bị chết có tỷ lệ thấp hơn VN. Vì sao?

Cụ Phan nói rồi. Hàng trăm năm trước: khai dân trí. Không coi trọng dân trí, vị thủ tướng đã không mời các nhà trí thức đến để tham vấn cho chính phủ chống dịch.

Chấn dân khí, chỗ nào? Hiện nay, dân khí người Việt cao tới đâu ?

Dân khí người Việt thời COVID như loài thỏ đế. Nhát như thỏ đế. Nghĩa là, nghe đến COVID, người dân bủn rủn tay chân. Tôi gần 70, sống sót qua chiến tranh, qua bạo bịnh (ung thư), tự xét nghiệm biết mình dính COVID, hồn phi, phách tán. Huống hồ chi người khác.

Vì sao?

Truyền thông hốt hoảng: Hình ảnh người bịnh COVID trở về trong chiếc hũ sành lạnh lẽo. Cha mẹ, ông bà, chết vì vi rút không gặp mặt con, cháu giờ phút lìa đời. Và ai ở đâu ở đó. Không được ra khỏi nhà. Cả thành phố to nhất nước như sống trong chiến tranh. Tôi có dịp đi vào khu cách ly nên thấy thành phố đúng là pháo đài chống giặc. Hàng rào kẽm gai, người gác đại lộ. Nhìn các chiến sĩ mặc sắc phục rằn ri, khẩu súng trên vai. Ai mà không khiếp sợ.

Thay vì phát những bài nói về cách thức đối phó, tự chăm sóc khi vướng COVID, các loa phường ông ổng: phạt, phạt, phạt… triệu này triệu kia những ai ra đường không mục đích chính đáng. Không vì cái đói, ai điên đến nổi ra đường để bị phạt? Người nghèo, người yếu thế mới là người dễ bị phạt. Phạt người nghèo, đành đoạn vậy sao? Chính quyền và người dân cần gần gũi nhau trong cơn hoạn nạn. Đó là đạo lý. Loa phường lại làm ngược: răn đe người dân. Bị phong tỏa, tinh thần người dân hoảng loạn. Xoa dịu thì không. Hù dọa phạt tiền lặp đi lặp lại nhiều nhất. Tại sao không phát những nội dung giúp người dân đồng cảm với chính quyền, vui lòng khi sống cách ly? Người dân cần yên tĩnh trong không khí căng thẳng, loa phường thì inh ỏi, không giờ không giấc. Hứng lên là phát. Tội cho dân quá đi chứ. Cả tinh thần lẫn thể xác.

Tôi dính COVID dù hai tháng không ra khỏi nhà. Người dân đâu ai muốn dây dưa với nó. Nhưng khi xét nghiệm, người dính dịch có cảm giác như một tội đồ: phải đi cách ly. Khi có kết quả dương tính, người dân như mất hết quyền làm người. Giờ nào, ngày nào lên đường cách ly, cách ly ở đâu, điều kiện cách ly thế nào, tất cả do quyết định của chính quyền cơ sở: phường, xã.

“Số mạng” kẻ FO quyết định không phải do ông tổng bí thư, mà do ông phường, ông xã. Ông chính quyền sở tại , người dân không có quyền bầu ra, lại quyết định số phận người dân sống trong khu vực họ “quản lý”.

“Bắt phong trần phải phong trần

Cho thanh cao mới được phần thanh cao”. ( Nguyễn Du).

Gặp ông phường hiểu biết, dân nhờ. Gặp ông phường yêu“thành tích “, dân phải chịu.

Oái ăm như thế.

“Cách ly tại nhà “ nghe đơn giản nhưng là bước tiến vô cùng tiến bộ, người dân vô cùng phấn khởi. Chính quyền đã tin tưởng vào người dân. Họ không vật vã cáng đáng khi phải bao biện “cách ly”, “bóc tách “ FO ra khỏi cộng đồng. Gánh nặng được người dân chia sẻ.

Không rõ cách ly tại nhà vì cơ sở vật chất công cộng phục vụ người cách ly không kham nổi hay nhà nước hiểu ra: chỉ có người dân mới tự cứu lấy mình, nhờ vậy, họ cũng sẽ “cứu”nhà nước?

Các vị khoá nhà dân hãy trả lại chìa khoá cho dân.

TÔI LÀ F0.

Phát hiện mình có triệu chứng nhiễm vi rút, tôi thấy sợ hãi, nhiệt độ luôn ở mốc trên 38 độ C. Nỗi sợ hãi lớn hơn khi tự tét CT nổi lên 2 vạch đỏ: F0.

Tâm trạng này cũng là tâm trạng chung: hoảng loạn, du chúng ta vẫn biết, tỷ lệ mắc COVID có tới 80% là “hiền”, nghĩa là không triệu chứng đáng kể, 15 % có triệu chứng nhẹ như ho, tức ngực, sốt, nhức đầu và chóng qua khỏi. Chỉ còn 5% có thể trở nặng, khó thở, thậm chí tử vong nếu không kịp đến bịnh viện. Số trở nặng thường ở người già (trên 65 tuổi) chưa chích vắc xin, và người có bịnh nền như tiểu đường, ung thư, tim mạch… Người chết vì COVID không cao hơn người chết vì lý do khác như tai nạn giao thông hay ung thư.

Vi rút Corona, như ma quái,  lây lan nhanh chóng. Gia đình, xã hội cách ly, đường sá ngăn trở bởi các hàng rào kẽm gai, thành phố vắng lặng còn hơn thời chiến, cận kề cái chết người ta còn nghe được tiếng bom, tiếng súng. Mọi sinh hoạt đảo lộn, thông tin phạt tiền người ra đường không chính đáng ra rả qua loa, hình ảnh “rùng rợn” chết “không kịp thiêu, hay những bản tin chia buồn người chết COVID trên mạng xã hội…Tất cả làm con người đang hốt hoảng càng hốt hoảng hơn.

Nghe lịnh đi cách ly, tôi thật bàng hoàng như lần đầu tiên nghe mình bị ung thư. Tôi ngạc nhiên tại sao người Mỹ lại xem thường đại dịch khi xứ họ mấy chục triệu người nhiễm và hơn 650.000 người chết. Thậm chí có bang, toà án cảnh cáo trường học nào bắt buộc học sinh đeo khẩu trang trái ý muốn của chúng.

Mỹ “khờ” hơn Việt à? F0 như tôi, a lê hấp, cần phải bị “bóc tách” khỏi cộng đồng ngay tức thì, để địa phương giữ vững “vùng xanh”.

Hôm nay, tôi trải qua hơn 10 ngày kể từ khi có “triệu chứng” ớn lạnh và nóng sốt (38 độ). Tôi tuổi Nham Thìn, gần 70, trước từng bị ung thư (giai đoạn 3), chiến đấu với COVID như thế nào?

Nói cho “hoành tráng” chứ có gì mà “chiến với đấu”. Tôi thực hiện theo các hướng dẫn y tế đối với người F0.  Ăn uống đủ chất, bổ sung 1 ly Ensure mỗi ngày , uống C, poly vitamins (thuốc bổ) mỗi buổi sáng (không uống vào buổi chiều, tối). Lưu ý: uống nước ấm rải đều trong ngày, tỷ lệ 0,4 lít cho 10 kg thể trọng.  Và giải trí bằng cách xem phim, đọc sách, lên Facebook (tránh đọc mấy tin tức chết chóc). Tập thể dục tại chỗ- hoặc vẫy tay Dịch cân kinh, xen kẽ cho đỡ ngán. Ngủ, thức đúng giờ (tôi tập thói quen hàng chục năm nay). Hai ngày đầu hơi tức ngực, ho, tôi có uống thuốc kháng viêm, ho theo khuyến cáo bộ y tế). Thấy đỡ, ngày thứ ba ngưng hẳn, kể cả thuốc hạ sốt, để xem cơ thể mình thế nào. Nhiệt độ ổn định. Chỉ số oxy máu trên 96(ngưỡng 95 là tốt). Tôi không còn khó thở. Chỉ một buổi sáng, tôi có bị Tào Tháo rượt 3 lần, sau đó ổng tha bổng.

Đau chân há miệng, tôi cũng theo phương pháp dân gian trong việc trị cúm: ăn tỏi (nửa củ một ngày), xông tỏi, xông viên bạc hà, ngày 2 lần, và súc rửa mũi, khò họng 2 lần mỗi ngày sáng thức dậy, tối đi ngủ.  Không nên xông nhiều, súc mũi họng nhiều…Thái quá lúc nào cũng bất cập.

Cơ thể mỗi người mỗi khác, phản ứng với COVID cũng không giống nhau nhưng cách nào cũng phải tuân thủ hướng dẫn của y tế. Đừng bao giờ nghe ai đó uống loại thuốc này, ăn loại thức kia sẽ chữa khỏi vi rút. Xin thưa: Chưa có thuốc nào có thể chữa khỏi cho đến lúc này tác hại của COVID-19.

Căn bản: Nâng đỡ cơ thể, giữ vững tinh thần, luôn luôn suy nghĩ lạc quan, đừng xem nó là địch rồi sợ hãi, hốt hoảng. Hãy xem nó như một loại bịnh có thể giết người như ung thư hay tim mạch, thậm chí như tai nạn xe cộ. Sợ hãi nó sẽ khiến cơ thể giảm sức đề kháng. Lúc này COVID-19 mới là…địch thật sự.

Trong lúc chờ xét nghiệm PCR (chính xác nhất, chính thống) tôi tự xét nghiệm bằng que thử kết quả khá vui: một vạch đỏ (âm tính).

Tôi già, tôi từng ung thư, tôi chẳng hề hấn gì. Vậy, quý vị trẻ hơn, khỏe hơn, có gì phải sợ Cô Vy? Hãy là người tự tin. Dịch bịnh sẽ qua đi. Xã hội sẽ trở lại bình thường, dù lúc nào chúng ta cũng phải tuân thủ 5K.

CÁCH LY TẠI NHÀ VÀ CÁCH LY TẬP TRUNG: Cái nào nhân văn hơn?

Năm ngoái, VN nổi tiếng thế giới nhờ chống dịch. Vị trí xếp hạng thuộc top ten các nước. Nay, Nikkei xếp VN chống dịch chót bảng. Vì sao?

Đặc điểm ban đầu COVID ít lây lan. Phong tỏa, khoanh vùng, cách ly, truy xét nguồn lây: rất thành công. Ngày nay, biến chủng Delta còn hơn ma quỷ. Chỗ nào cũng có mặt nó. Nước có tốc độ chặn dịch khá hiệu quả như Mỹ cũng ngắc ngư vì biến thể mới, huống hồ Việt Nam.

Biện pháp chống dịch cũ có hiệu quả cho tình huống mới, không ai có câu trả lời chắc chắn. Mọi thứ ngổn ngang phía trước. Sài Gòn áp dụng biện pháp chống dịch phải nói là quyết liệt nhất nước, nghiêm ngặt nhất từ trước tới nay. Số F0 có giảm đi theo sự nghiêm ngặt, quyết liệt hay không?

Một trong các biện pháp ngăn chặn dịch là cách ly. Liệu nhà nước có đủ sức, đủ chỗ, để cách ly tập trung số F0 không dừng mỗi ngày? Cách ly 10 F0 cần bao nhiêu người đứng ra tổ chức? 1000 rồi 10.000 người sẽ cần bao nhiêu? Nào chỗ ở, chỗ ăn, chỗ sinh hoạt, nào phải theo dõi sức khỏe của mỗi F0. Một gánh nặng nhà nước phải è vai ra vác. Và nhà nước sẽ vác đến bao giờ khi phải “sống chung với dịch”?

Cách ly để dịch không lây. Phong tỏa để xét nghiệm đại trà. Tại sao lại phải nhốt chung những người “nghi F0” vào một chỗ để sàng lọc lại bằng CT-PCR? Tôi từng chứng kiến mỗi ngày, nơi cách ly trung chuyển, những người dương tính qua test nhanh ở phường (khu đỏ) lại âm tính, hàng chục người trả về nhà do kết quả xét nghiệm PCR>30. Vậy, có bao nhiêu người “dương tính giả” trở thành dương tính thiệt vì chung đụng mấy ngày với “F0 thứ thiệt” để chờ xét nghiệm chính thức? Tôi chưa nói tới điều kiện sinh hoạt cách ly tập trung. Tất cả địa phương tổ chức cách ly đều có đủ cơ sở cho sinh hoạt của hằng mấy trăm người, già có, trẻ có, người khỏe mạnh , người thể trạng gầy yếu? Có tuân thủ đúng giãn cách theo quy định cho số người lên đến mấy trăm, có nơi cả ngàn? Ở Bình Dương các F0 tập trung giành giật thức ăn, hình ảnh khá đau lòng.

Khi người lập ra chính sách (ở đây là cách ly tập trung) không nằm trong nhóm F0, họ khó hình dung ra đủ nỗi nhọc nhằn và phức tạp của cuộc sống “cách ly tập trung”.

Trong một gia đình, thành viên tuần tự vào khu cách ly theo thời gian phát hiện dương tính ở phường. Cha có thể ở một nơi. Mẹ ở một chỗ. Có gia đình cách ly gần hết chỉ còn một hai con nhỏ không dương tính cũng phải đi theo. Ở nhà ai chăm? Tôi từng gặp một người mẹ không nhiễm COVID phải đi theo “nuôi” người con 5 tuổi dương tính. Liệu sau một thời gian, người mẹ có thoát khỏi COVID khi phải ở chung với những người đã nhiễm? Cũng có người mẹ trẻ phải để con còn đang bú ở nhà cho bà ngoại vì gia đình chỉ một mình chị dương tính đi cách ly. Mỗi ngày chị phải nặn bỏ sữa trong khi đứa con ở nhà khát sữa! Sau một ngày nhớ con, chị quyết định gọi chồng ôm con vào cho chị. Đứa bé sống với mẹ dương tính, không rõ sẽ thế nào.

COVID khủng khiếp không phải ở chỗ gây chết người (ung thư, tim mạch, tai nạn giao thông…không gây chết người nhiều hơn ư?). Nó khủng khiếp ở chỗ huỷ hoại tinh thần con người khi phải xa cách nhau, phải ly tán nhau trong cơn hoạn nạn, và người thân yêu ruột thịt xem nhau như…địch. Bất cứ ai cũng có thể mang đến nguồn lây cho người khác.

Cách ly tập trung vừa là gánh nặng cho nhà nước vừa là gánh nặng cho gia đình người bị cách ly. Sinh hoạt hằng ngày trong gia đình dù trong mùa dịch vẫn tạm ổn: liệu cơm gắp mắm cho quá cơn bĩ cực. Cả một gia đình F0 ly tán trong các khu cách ly, sinh hoạt thiếu thốn, lạ chỗ ngủ nghỉ, thể xác, tinh thần của họ có còn đủ sức để đối phó con vi rút mỗi ngày tấn công cơ thể? Khi đi cách ly, họ có dụng cụ để nấu nước xông mỗi ngày? Cúm trong người của họ tự do phát tán qua các cơn ho cho người khác, kẻ có tải lượng vi rút nhiều không nhiễm thêm cho người có tải lượng vi rút ít? Không ai chắc chắn sống chín mười người trong một căn nhà tập trung mà không lây bịnh cho nhau, ngoài COVID.

Ở nhà và ở cách ly, nơi nào có thể hỗ trợ người nhiễm chống lại dịch bịnh tốt hơn?

Ăn uống không đúng giờ thường lệ như ở nhà. Ăn những món ăn “tập thể” ( hàng ngàn suất cơm như nhau). Không có điều kiện ăn những thứ có ích để nâng đỡ cơ thể. Tôi chứng kiến gần phân nửa số người trong phòng lúc tôi cách ly, cả ở bịnh viện dã chiến, không ăn hết nửa phần cơm được cấp. Không phải cơm thiếu dinh dưỡng nhưng họ nói không hợp khẩu vị, không ăn nổi. Không ăn nổi lấy sức đâu mà đương đầu với vi rút, chưa kể lúc đói thì chưa thấy cơm (hàng ngàn người, phục vụ đúng giờ không xuể) và lúc no thì cơm đã tới. Bạn có muốn ăn canh cũng không có. Bạn muốn xin thêm một nửa trái ớt cũng không được. Tôi thích ăn ớt. Có bữa phần ớt của tôi chưa tới 1/4 quả. Tôi phải liếm nó mỗi lần đưa cơm vào miệng. Nhai “mụn” ớt kia thì cả bữa cơm vứt đi hay sao? Tôi có sữa Ensure mang theo. Những người khó khăn hơn thì sao?

Cách ly tập trung còn làm người ta dễ mất nguồn sống: việc làm. Thời dịch bịnh, còn làm việc qua mạng là còn may mắn và là cứu cánh cuộc sống. Hàng chục ngày cách ly, công ty, nhất là làm cho công ty nước ngoài, có ai cho bạn làm gián đoạn công việc của họ không? Thiếu người là thay ngay. COVID chưa làm khốn đốn nhưng mất việc là khốn đốn ngay.

Cách ly tập trung có lợi thế 2 thứ: “Bóc tách” F0 ra khỏi cộng đồng và xử lý bịnh nhân chuyển nặng.

Liệu cách ly F0 tại nhà, hai việc đó không giải quyết được?

Ở bịnh viện dã chiến, F0 không phải là bịnh nhân. Họ không được thăm khám từng người và nhận thuốc như trong bịnh viện. Như trong đạo công giáo, lúc rao hôn phối, vị linh mục thường dõng dạc: “Ai thấy đôi này có gì ngăn trở thì hãy tỏ ra”. Ở đây, F0 thấy có gì  trong cơ thể “thì hãy tỏ ra” bằng cách gọi điện cho bác sĩ. Sau khi ăn rồi ngủ, ngủ rồi ăn, tôi thấy F0 mừng rỡ khi có danh sách “xuất viện”. Bịnh viện “tầng 1” (dã chiến) này cũng chẳng có thuốc chữa đặc trị COVID, ngoài vitamin C hay hạ sốt, những loại thuốc ở nhà ai cũng sẵn, kể cả máy đo oxy.

Tại sao ở nhà, có trạm y tế lưu động, các F0 lại không tiếp cận tham vấn của bác sĩ mỗi khi cần? Tôi thấy điều này khả thi. Mỗi ngày cách ly ở nhà, có người qua số điện thoại này (ảnh) đều gọi hỏi thăm tôi và bảo có cần hỗ trợ gì không về súc khỏe.

Khi thấy nhà nào có điều kiện cách ly hãy tạo điều kiện cho họ cách ly. Đây là cách làm ở các nước tiến bộ. Hay là, cách ly tại nhà, không “làm đẹp “con số thi đua: Khu vực tôi không để lây nhiễm, dễ tạo thành tích, vì số F0 được “tống tiễn” tất cả vào khu cách ly?

Vấn đề nữa: cách ly tại nhà dễ lây dịch ra cộng đồng? Vì sợ như vậy, có địa phương dùng khoá khoá cổng dù người trong nhà chỉ là F1, F2. Cũng vì bảo vệ thành tích, trước đây có tỉnh từ chối nhận đồng hương về quê tránh dịch. Nếu tiếp xúc gần đều lây, tại sao trong gia đình người nhiễm dịch, người không? Nhiều người không ra khỏi nhà hàng tháng nhưng vẫn dính COVID?

Theo tôi, không nên cách ly tất cả F0. Cần phân loại. Những người già trên 65 tuổi, người bịnh nền, có thể tự nguyện đi cách ly. Không nên “hốt “ cách ly. Làm như vậy sẽ khiến người dân trốn xét nghiệm đại trà, ảnh hưởng sức khỏe chung. Hãy phát que thử cho dân,hướng dẫn họ tự xét nghiệm. Nếu dương tính, hãy hướng dẫn họ cách thức săn sóc mình, cấp thuốc cần thiết, và thường xuyên liên lạc y tế nếu có bất thường xảy ra.

Việc cách ly tập trung, nếu muốn duy trì,  cần để dân tự nguyện. Những người ở khu “ổ chuột”, kinh tế khó khăn, có thể chọn vào chỗ cách ly nếu họ muốn.

Khi nhà nước bớt “bao cấp “ cách ly tập trung, họ sẽ có nguồn lực tập trung cho việc chữa trị F0 dễ trở nặng. Việc “sống chung” với dịch bằng 5K sẽ khiến cuộc sống thời dịch bịnh “dễ thở hơn”. Khi không còn quá sợ hãi dịch lây lan, người dân, nhà nước, sẽ bình tĩnh giải quyết mọi vấn đề một cách sáng suốt hơn, thông thái hơn. Thành phố sẽ không còn là pháo đài đầy kẽm gai, đêm xuống không một bóng người, hàng chục triệu dân không ai hồi hộp, lo lắng, lo sợ “khi nào tới số mình” bị cách ly.

Sống chung với dịch giống như sống chung với lũ. Có ai dẹp lũ, có ai dẹp dịch? Có dẹp nổi không?

Khi tinh thần người dân ổn định, vững vàng, không “giặc “ nào họ phải sợ. Và khi người dân có quyền tự do trong đối phó dịch bịnh (cách ly tại nhà, tự giác hạn chế lây lan) với sự hỗ trợ y tế đầy đủ, chắc chắn Sài Gòn sẽ trở lại năng động, lấy lại sức sống như xưa. Sài Gòn khỏe, cả nước khỏe. Sài Gòn vẫn có sức sống riêng. Đừng làm “bầm dập “ Sài Gòn với quá nhiều thử nghiệm, không phải vì khoa học mà vì duy ý chí và kiêu ngạo cộng sản.

Ảnh: Cảnh giành phần ăn khu cách ly tập trung F0 Bình Dương.

GIẤY ĐI ĐƯỜNG: Nghĩ về lòng tự trọng.

Khi xét giấy người ra đường thời chống dịch, nhà chức trách muốn “trắc nghiệm” sự “trung thực” của công dân. Rõ ràng, xét giấy để chế tài người lợi dụng ra đường không chính đáng. Muốn biết ai vi phạm, hàng trăm, có khi hàng ngàn người cần phải được kiểm tra. Tề Thiên Đại Thánh cũng không thể giữ trật tự: tuân thủ giãn cách.

Nếu ở nước tiên tiến, người ta sẽ “kiểm tra” bất chợt, đột xuất. Em nào vi phạm sẽ bị phạt nặng. Chẳng ai phải “soát” giấy từng người. Vì sao? Nhà chức trách tin tưởng người dân. Ở các nước toàn trị, chỉ chính quyền mới đáng tin, không phải người dân.

Trước 1975, VNCH, chưa phải là chế độ “tiên tiến” nhưng họ tin tưởng người dân. Bất cứ ai xin vào làm công chức nhà nước, lý lịch không quan trọng. Người xin việc chỉ cần một giấy chứng nhận, không phải của chính quyền, mà của toà án, gọi là phiếu lý lịch số 3, nội dung chính: chứng nhận đương sự không can án, nghĩa là, chưa lần nào phạm tội (nặng hoặc nhẹ). Một người muốn vào làm cho một cơ sở của người Mỹ, họ chỉ cần “bảo lãnh” của 2 viên trung sĩ người Việt, bằng chữ ký, chứ không phải bằng con dấu của ủy ban nhân dân xã (qua lý lịch). Người ta tin vào hai con người cụ thể, mà không tin vào chính quyền.

Đây là kẽ hở và cũng là lý do, nhiều tình báo đối phương thâm nhập và leo cao trong guồng máy chính quyền. Lòng tin bị lợi dụng.

Ngày nay, mọi chứng nhận từ chính quyền mới là công nhận chính thống, chính thức, có giá trị. Bản thân công dân không đáng tin cậy nếu thiếu công nhận của chính quyền. Và đây chính là lý do cần phải có giấy đi đường trong thời phong tỏa. Ai cũng có thể là “người vi phạm”. Nếu không, cần cấp giấy, soát giấy làm gì?

TINH THẦN XUỐNG, COVID SẼ LÊN

Tôi là người có duyên với bịnh viện nhiều lần, lần đậm duyên nhất là mắc ung thư. Tôi vượt qua nhờ bác sĩ nhưng có người nhờ bác sĩ như tôi, họ lại ra đi vĩnh viễn. Không phải tôi có tinh thần thép nhưng tôi mau thích nghi hoàn cảnh: ở đây là bịnh nan y. Ban đầu tôi rất sợ hãi. Về sau, tôi can đảm hơn nhờ “sống chung với lũ”. Sợ cũng chết, không sợ cũng chết, tôi nghĩ như thế về căn bịnh của mình. Từ đó tôi có thái độ khác hơn, nghĩa là “chấp nhận” hơn. Tôi nghĩ, sống chung với lũ không đồng nghĩa bó tay trước lũ.

Chủng Delta (COVID) hiện nay đe dọa an nguy con người khắp thế giới. Ai cũng gặp kiếp nạn không cứ người Việt Nam.

Chúng ta sợ COVID nhưng chúng ta có tránh nó được không? Chắc chắn phải sống chung với nó. Điều đó không có nghĩa bó tay với nó. Sống chung như thế nào? Chắc chắn không thể như khi nó chưa xuất hiện. 5 K và vắc xin: chính là cách sống chung buộc phải thực hiện. Thấy phong tỏa cứng “chỉ thị 16+”, nhiều người đồng tình. Thà “đau đớn” một thời gian mà vượt qua dịch bịnh. Nhưng phải “đau đớn” bao lâu? 1 tháng, 3 tháng, 9 tháng, hay một năm? Không ai có câu trả lời chính xác, kể cả chính phủ, người quyền lực nhất nước.

Nhiều người nói, không chống được dịch, ngồi yên trong nhà, và ngậm miệng lại, để nhà nước chống dịch”. Có người còn quả quyết: hãy tránh ra một bên, cho người khác chống dịch.

Sài Gòn, Đà Nẵng, Hà Nội chống dịch thế nào? Dân có ai không tuân thủ, có ai dám cản đường? Dịch đã bó tay chưa?

Có người bảo nước nào cũng phải phong tỏa kể cả các nước tiến bộ như Úc, Anh. Họ không hiểu phong tỏa ở các nước này khác phong tỏa như Trung Quốc, Việt Nam. Chúng ta “ai ở đâu ở đó”. Họ: không được ra khỏi nơi cư trú 5 km. Ai vi phạm phạt 1500 đô la. Không được tụ họp quá 10 người. Quán bar, nơi khiêu vũ, tiệm làm móng, quán nhậu…cấm hoạt động. Nhà thờ nhóm họp không được quá 30 người. Xe buýt chở không quá số lượng quy định: chỉ được 1/3 như thường lệ. Các siêu thị bán hàng buộc người mua phải đứng cách nhau 2 mét, mọi người buộc phải mang khẩu trang…

Lockdown của họ “dễ thương quá”. Vì sao? Họ không muốn người dân bí bách vì giãn cách chống dịch. Họ nuôi dưỡng sức dân, nói nôm na, họ muốn dân cảm thấy thoải mái khi cùng chính phủ chống dịch. Tôi không nói nước Mỹ. Nước này rất “phản động”. Có một vị giám mục (không phải linh mục đâu nha) nói trong các bài giảng, tín đồ đừng có chích vắc xin. Vắc xin có thứ làm từ nhau thai, “vô nhân đạo” lắm. Dân Mỹ còn “phản động” hơn: Có người biểu tình chống nhà trường bắt con họ mang khẩu trang. Chích vắc xin thưởng tiền họ cũng mặc.

COVID đối với họ không là “cái đinh” gì. Ngăn chặn dịch phải theo ý dân. Mỹ thành công trong chống dịch nhờ nhiều…người “phản động”. Nghĩa là, dân vi bản. Quan dĩ dân vi bản.

Các nước như VN hay TQ, chính phủ muốn dân phải tuân thủ theo họ để dân nhận được những điều tốt đẹp hơn. TQ phong tỏa Vũ Hán bao lâu? Hơn 2 tháng rưỡi, họ khống chế được dịch bịnh. Chúng ta thấy cảnh họ bắt người trốn dịch thảy lên xe như súc vật nhưng chúng ta không thấy họ lo cho những gia đình bị cách ly các hàng hoá thiết yếu trong thời gian “ai ở đâu, ở đó”. Cách đây 1 tháng, tôi đọc trên báo Mỹ, họ chích vắc xin cho dân: 100 người là 135 mũi. Nghĩa là có 100 người chích 1 mũi và 35 người chích 2 mũi. Công nghệ chế vắc xin của họ theo truyền thống, làm vi rút yếu đi, chích vào cơ thể tạo sự đề kháng chống lại vi rút. Nó không hiệu quả bằng vắc xin phương Tây nhưng có tác dụng: họ không phải vật vã như nhiều nước trên thế giới kể cả phương Tây nhờ kết hợp phong tỏa với vắc xin.

VN có lẽ học cách chống dịch của TQ. Tôi cho, nếu có học, chỉ một phân nửa: Phong tỏa nghiêm ngặt. Vắc Xin thì chưa. Phong tỏa để đẩy mạnh vắc xin. VN rất khó khăn trong tiếp cận vắc xin. Chỉ còn dựa vào phong tỏa.

Câu hỏi lớn: Phong tỏa đến bao giờ?

Chi cho bằng: “Sống chung” với dịch. Hãy mở ra kinh tế. Chắc chắn số nhiễm sẽ tăng, số chết sẽ nhiều. Nhưng khi nhà nước tập trung nguồn lực chữa trị, số tử vong sẽ giảm. Thay vì dồn sức cho: xét nghiệm đại trà, quyết liệt cách ly, đưa F0 vào các bịnh viện dã chiến…chúng ta cho các FO “khỏe” cách ly tại nhà (có đến 80%), chú ý 15 % có triệu chứng nhẹ đến trung bình, đưa số 5% có thể chuyển nặng vào bịnh viện. Cho những người có điều kiện được ra đường, được tham gia vào phục vụ lợi ích công cộng, để họ duy trì dòng chảy cuộc sống: người chích đủ 2 mũi, người từng là F0 chữa khỏi.

Quan trọng nhất: Hãy chú trọng đội ngũ y bác sĩ, nhân viên y tế, và các cơ sở tiếp nhận người bị COVID có thể trở nặng. Hãy “chơi “ lại COVID, không thụ động trốn tránh nó bằng “giấy đi đường”, bằng ngăn sông cấm chợ. Cấm đi đường làm gì khi không ai dại đến nổi ra đường “không mục đích chính đáng “ để bị phạt, bị khó dễ. Họ ra đường để giải quyết bức bách nào đó cho gia đình, cho bản thân, hay phải làm công việc xã hội phân công cho họ. Cũng có kẻ lợi dụng ra đường để thực hiện “phi vụ” nào đó. Vì một số ít không tuân thủ mà chính quyền phải buộc xác nhận giấy nọ, giấy tê, lập trạm này, trạm khác, các nhân viên công lực vừa vất vả, vừa có nguy cơ lây nhiễm cao, và dân khổ, chính quyền cũng chẳng sướng gì . Chưa kể tập trung xin giấy lại là cơ hội cho dịch bịnh lây lan.

Khoanh vùng cách ly, tầm soát vi rút bằng cách xét nghiệm đại trà, bóc tách FO, thực hiện hiệu quả không? Nếu có F0 thì sẽ cách ly tập trung để ngăn ngừa dịch bịnh? Rất hay, đó là khi chưa có biến thể Delta, dịch chưa tiềm ẩn trong cộng đồng. Quy định của bộ y tế: Sau một lần ngoáy mũi lấy dịch, người thao tác phải sát trùng tay. Đến người thứ sáu, người lấy mẫu phải đổi găng tay mới. Nhân viên y tế trong bộ đồ bảo hộ kín mít, mồ hôi đổ từ đầu chí chân, làm việc trên 8 giờ một ngày, ngày nào cũng đối diện với “địch” (COVID), họ có còn đủ sức, đủ tỉnh táo để tuân thủ quy định của bộ y tế? Và khi sơ ý vì quá mệt, hơi thở của người nhiễm vi rút không dính vào tay người lấy mẫu để “đi” vào mũi người kế tiếp, kế tiếp? Chen nhau để đi xét nghiệm không là cơ hội cho vi rút lây lan?

Vì sao, người ta không phát các que thử cho mỗi gia đình, hướng dẫn học cách thử? Tôi thấy rất đơn giản. Có người bảo, có người sẽ không thử. Họ không thử là vì dương tính họ sẽ bị “hốt “ đi cách ly. Họ dính vi rút nhưng được cách ly tại nhà, được y tế theo dõi tình hình sức khỏe, chỉ có ai điên mới không tự làm xét nghiệm. Phát que tự xét nghiệm sẽ giúp y tế bớt gánh nặng. Tự xét nghiệm sẽ giúp người không tụ tập dễ lây lan.

Nói tóm lại, nhà nước đừng suy nghĩ như thời bao cấp: Mọi cái từ cây kim sợi chỉ đều phải lo cho dân. Mấy chục năm XHCN, các vị có lo cho dân bằng chính họ hay không?

Đối phó dịch cũng không khác. Cái nào dân lo được hãy để họ lo. Cái họ không lo được nhà nước phải lo: Bịnh viện tiếp nhận COVID có nguy cơ trở nặng. Những phương tiện cứu sống bịnh nhân mà người dân không có: Bình thở oxy, máy xét nghiệm PCR, vắc xin…

Nhưng điều quan trọng hàng đầu: Hãy làm cho người dân không cảm thấy bức bách, sẵn lòng cùng chính phủ, chung tay chống lại dịch bịnh. Hãy dỡ bỏ ngay “ngăn sông cấm chợ” và những hàng rào kẽm gai.

Tinh thần lên, COVID xuống. Rất đơn giản.