Wednesday, October 22, 2025

KHÔNG QUAN TÂM CHÍNH TRỊ!

Của tác giả Thiếu Khanh:
Buổi sáng dậy sớm, sau khi đọc một ít tin tức trên mạng, tôi mở Fb định kết  thêm một, hai người bạn trong số 736 bạn còn đang chờ (pending). Để chấp nhận một lời mời kết bạn, dù trong không gian ảo, tôi mất khá nhiều thì giờ: xem người ấy là ai, họ đã đọc (qua bài họ chia sẻ của người khác) và viết những gì, tương tác với mạng xã hội ra sao; còn quan trọng hơn, bạn của họ là những ai, và họ có những người bạn chung nào. Chính vì “thủ tục” nhiêu khê gàn dở như vậy, tôi mang lỗi để quá nhiều lời mời kết bạn chờ đợi quá lâu nhưng chưa được xác nhận. Tôi chân thành xin lỗi các bạn đó.

 Sáng nay, người đầu tiên trên danh sách là một nam thanh niên sinh năm 1995, dường như còn đang học đại học. Trông ảnh đại diện, bạn khá đẹp trai. Bạn làm thơ. Thơ bạn tầm tầm, không có gì đặc biệt, như có thể đọc thấy ở đâu đó trên các mạng xã hội. Tôi lăn chuột xuống thật dài chỉ thấy ngoài thơ và những chuyện thù tạc riêng tư,  vụn vặt với vài bạn nữ xinh đẹp, tôi không gặp được điều gì chứng tỏ bạn ấy là một... thanh niên tuổi đôi mươi, cái tuổi mà ai cũng nghĩ là trong đầu hừng hực nhiều lý tưởng đẹp đẽ, và luôn đầy nhiệt huyết với cuộc sống. (Ở tuổi này, thanh niên sinh viên học sinh VNCH đã rầm rộ biểu tình phản đối chính phủ chuyện này chuyện nọ - trong đó có chuyện sai lầm chết người là ủng hộ cộng sản  khiến về sau không ít người tỉnh ngộ và bị “thân bại danh liệt” trong  chế đô mà họ từng ủng hộ.

 Tuy sai lầm đau đớn vậy, nhưng tuổi trẻ thời đó sống có đam mê và lý tưởng.) Một người bạn như anh bạn này chỉ có thơ và nhiều bạn gái đẹp, ngoài ra không có điều gì hay cho mình học, và chắc chắn là sẽ nằm trong số khoảng 80 phần trăm những người sau khi được kết bạn (confirmed) sẽ biến mất cho đến khi Fb thông báo... sinh nhật của bọ.

Tôi lăn chuột trở lên và ngỡ ngàng đọc thấy ngay đầu trang bạn ấy đã đặt một dòng slogan: “Không quan tâm chính trị.” Giá như tôi không sớn sác mà nhìn thấy câu này từ đầu thì đã không phải mất thì giờ để gặp những điều vô bổ bên dưới.
Là một thanh niên, mà bạn ấy chỉ làm thơ và trò chuyện duyên dáng hay ho với bạn gái và tuyên bố không quan tâm đến chính trị!
Chính trị đâu phải là chuyện gì lớn lao xa lạ chỉ dành cho những người tham gia chính quyền, nắm giữ chức vụ và quyền lực cai trị này nọ để mình không ưa, cho đó là môi trường tham nhũng thối thát, cần phải xa lánh, và phải bắt chước những Sào Phủ, Hứa Do đời xưa, đi mua nước... La Vie rửa tai để làm thánh nhân trong sạch!

 Chính trị chỉ là cuộc sống quanh ta, bắt đầu từ buổi sáng thức  dậy, mở mắt ra là nhìn thấy. Chính trị là những chuyện bình thường, có khi nhỏ nhặt, nằm trong cọng rau, trái cây, con cá, hột gạo mình ăn hàng ngày. Cọng rau, trái cây, con cá nhiễm độc, mình nhai hạt cơm trong miệng mà phập phồng lo âu gạo giả. Chính trị trong giọt xăng mình chạy xe, giá một lít xăng cao hơn ở các nước láng giềng chung quanh vì đội hàng chục loại thuế, thậm chí bội phần cao hơn ở Mỹ là nước tư bản đầu sỏ thứ gì cũng đắt đỏ hơn ở Việt Nam. Chính trị là thứ giáo dục lạc hậu, nhồi sọ các giáo điều vô bổ nhưng  bạn phải cắm cúi học hàng ngày. Có lẽ bạn không biết để làm gì vì nó có thể tạo  ra những sản phẩm lỡ thầy lỡ thợ.

Xa hơn một chút, nhưng vẫn trong tầm mắt, là hàng trăm thứ thuế đổ lên đầu người Việt mà theo lời tuyên bố của một chức sắc mới đây: người chết chưa phải là trốn được thuế! Chính trị là số tai nạn giao thông số,  hàng năm giết chết trên chục ngàn người, hơn số người chết có thể có trong một quốc gia đang chiến tranh, hoặc số ca bệnh ung thư ngày càng tăng vì môi trường sống ô nhiễm, thực phẩm ô nhiễm, nước ô nhiễm, đất đai ô nhiễm; là hễ có mưa thì đường phố thành sông, người xe bì bõm; là lũ lụt cuốn trôi nhà cửa hoa màu thậm chí dìm chết bao nhiêu mạng người rất thương tâm vì rừng bị khai thác kiệt quệ, tàn phá không còn cây cối; là đập thủy điện xả lũ vô tội vạ nhưng có chuyện gia trả lời phỏng vấn của báo chí đã nói: xả lũ để cứu đập, còn chuyện gây lũ lụt chết người, và tàn phá tài sản người dân là điều chúng tôi chưa nghĩ đến! Chính trị là người dân mất đất, mât nhà, trở thành dân oan khắp nước không được giải quyết; là hàng trăm công dân bị bắt và có người bị đánh chết trong đồn, vân vân…

 Xa hơn nữa, việc chưa đến trong ngày hôm nay, trong tháng này, hoặc trong năm nay, là số nợ công của quốc gia đến thời điểm hiện tại là 94,8 tỷ đô la,  bổ đồng một người Việt Nam từ mới chào đời đã phải gánh con số nợ chia đều 1.039 đô la, bằng khoảng hai mươi ba triệu đồng. Chính trị xa hơn, là đất nước có thể bị Tàu đô hộ, trở thành một quận huyện của Tàu. Các dấu hiệu cảnh báo điều này rất nhiều và hiển nhiên: những người biểu tình phản đối Tàu chiếm đoạt biển đảo Việt Nam, sát hại ngư dân Việt Nam, ai “dám” nói Trường Sa, Hoàng Sa là của Việt Nam thì đều bị lực lượng nhà nước đánh đập bắt bớ, bỏ tù. Thậm chí ngay cả bọn công nhân hãng thầu của Tàu xây dựng đường sắt trên cao ở Hà Nội đã coi Việt Nam như đất nước của chúng khi chúng ngang nhiên treo bảng tên đường trong thành phố của ta bằng tiếng Tàu, in vé xe lửa của ta bằng tiếng Tàu...

Đó là chính trị, hoặc có lẽ đúng hơn, một phần của chính trị mà những người bình thường như bạn và tôi quan niệm được. “Sờ” và thấy được.

 Thế mà anh không quan tâm!

 “Không quan tâm chính trị,” vì anh bận làm thơ chăng? Anh bận quan tâm cầu thủ nào chơi cho đội Arsenal trận này, Manchester có chiến thuật nào mới, tài tử Lâm Tâm Như tàn phai nhan sắc như thế nào; anh quan tâm chuyện Lâm Khánh Chi chê chồng đoán sai món ăn do mình nấu ra sao, quan tâm nghệ sĩ Công Lý bỏ thuốc là thật hay giả, cao thủ đi giày “siêu” cao gót của showbiz Việt là ai? Hay bạn đang bận phải phân vân “không thể tin nổi Kiều Anh Hera một thời xinh đẹp bây giờ ra như thế này đây”?, vân vân, những thông tin dày đặc và nhan nhản trên các báo chí quốc doanh... chăng?

Dù sao, bạn có thể vui vì có lẽ có rất nhiều người “Không quan tâm chính trị” như bạn, cho đến khi... bạn hay họ, bị trúng độc thực phẩm, bị tai nạn giao thông, xe máy của bạn, hay của họ, bị cuốn trôi trên đường phố, nhà bạn hay nhà họ, và thân nhân của bạn hay của họ, bị cuốn trôi mất xác trong nước lũ, hay... bạn thấy mình cùng một hay hai người nữa nằm chung một giường ở bệnh viện ung bướu.... nếu chưa phải trở thành dân bị trị của Tàu.

Thôi, bạn cứ làm thơ đi, và post hình các sao nữ Hàn tóc vàng và son môi xanh, và các siêu mẫu nóng bỏng và cố ý hớ hênh, mà không cần quan tâm đến chính trị. Chuyện đó – chuyện chính trị - sau này con cái của bạn sẽ lo. Và nếu sau này con cái bạn phải sống trong cảnh nô lệ ngoại bang, một lúc nào đó chợt hỏi bạn: “Ngày xưa, khi đất nước mình như thế, như thế, thì bố đang làm gì?" Chắc là bạn sẽ không nói “bố đang quan tâm vòng hai của con bé hoa hậu đó đã qua dao kéo hay chưa.” Hy vọng là bạn sẽ trả lời con: “Lúc đó bố đang làm thơ!”

(Tưởng tượng thêm: Đứa con của bạn hỏi: “Sao lâu nay không thấy bố tiếp tục làm thơ ?” Bạn sẽ buồn rầu cúi đầu thở ra: “Ai cho bố làm thơ bằng tiếng Việt nữa đâu mà làm!)

Dịch giả, nhà thơ Thiếu Khanh.

SỢ SÚNG HAY SỢ TIỀN?

Chiến tranh thương mại Mỹ Trung làm thị trường chứng khoán Trung Quốc chao đảo khiến những người Việt chúng ta thích thú vì...ghét bành trướng. Nhưng "trâu bò húc nhau ruồi muỗi chết" là có, chớ có mà thích thú lâu.

Ở đây, tôi không muốn đi sâu phân tích kinh tế, lãnh vực tôi mù tịt, chỉ phân tích chúng ta có nên sợ Bành Trướng không?

Ai mà không sợ kẻ vũ phu? Nhưng hãy bình tĩnh xem kẻ vũ phu kia thế nào. Họ không phải là một dân tộc...thiện chiến, như người Nhật.  Trong chiến tranh chống Nhật, Lưu Á Châu, tướng và là học giả đương đại, ghi nhận một trung đội người Nhật đã dẫn cả ngàn lính Tưởng đi hành quyết. Ông ta chê: chỉ cần bỏ chạy thôi, cũng sẽ có người sống, nhưng tất cả đều ngoan ngoãn để đối phương bắn vào đầu từng người một.

Cuộc chiến tranh biên giới 1979, mấy trăm ngàn quân không đánh nổi VN, buộc phải rút về, lại còn chữa thẹn thất bại bằng cách tuyên bố "dạy cho VN một bài học" sau một tháng bươu đầu mẻ trán. "Đích đến" là thủ đô Hà Nội mà họ không thể làm được.

 Rồi quân Polpot được họ chống lưng, kích động như bỏ lửa vào đít, từng lính Khmer đỏ, cũng bị quân VN tiêu diệt. Rõ ràng, họ không phải là quân thiện chiến.
Nhưng tàn nhẫn thì hhọ hàng đầu. Melamine bỏ vào sữa con nít uống, vaccine giả làm hại trẻ con, thì đầy. Xem Thủy Hử, thấy ăn thịt người như ăn gỏi. Đọc Lỗ Tấn thấy người ta lấy bánh bao nhúng máu người mới bị chém đầu mà ăn, phát khiếp.

Chúng ta không sợ bành trướng chỗ nào?
- Họ không thiện chiến như đã dẫn chứng ở trên.
- Con trai một. Tập Cận Bình bỏ chế độ một con là đã thấy ra việc nguy hại cho nỗ lực bành trướng của họ. Dân Tàu rất nặng óc phong kiến, trọng nam khinh nữ, siêu âm thấy con gái là phá ngay để đẻ con trai. Gia đình con trai một đã mệt, huống chi quân đội, ra trận sẽ sợ chết, không ai...nối dõi tông đường, cha mẹ cũng phải lo lót con khỏi ra chiến trường, không được, thì cũng nhỏ to, "bảo trọng mạng sống nghe con", "chớ có dại mà xung phong tới trước". Tinh thần quân đội có mạnh được không?
- Vì kinh tế. Nền kinh tế thế giới đã ràng buộc nhau rất chặt. Trump chắc chắn thuận ngừng chiến mậu dịch nếu Tập nhận thua, chơi lại kèo mới, không bất công cho Mỹ, vì với Mỹ, nữ thần tự do và đồng đô la là một, kinh tế Tàu 1.3 tỷ dân tanh bành họ đâu có chỗ mần ăn.

 Hai gã khổng lồ Google, Facebook...đang vui lòng chịu CSTQ trói bà nữ thần tự do, thả lỏng ông Washington, để trở lại lục địa là gì?  Bành Trướng nếu gây chiến tranh, giả dụ với ta, thì phương Tây sẽ có cớ mà trói họ lại chặt hơn.

TQ sẽ không dại gì phát động chiến tranh dù tiềm lực quân sự họ rất mạnh. Hơn nữa, tàu ngầm, tên lửa, máy bay, VN mua để chơi à? Người dân VN nổi tiếng rất thiện chiến trong đánh nhau.

Ta yêu chuộng hòa bình, không muốn chiến tranh, nhưng họ "ép người quá đáng", ta cũng nhịn sao?  Có người nghĩ, "câu nhịn chín câu lành".  Ông bà ta không đúc tượng vàng Liễu Thăng cống nạp cho Tàu để mua sự bình an là gì?

Chúng ta chịu nhịn nhưng nhất quyết không chịu nhục.
"Được đằng chân lân đằng đầu" như rứa ai mà chịu nổi: Tàu ngư dân bị đâm chìm, biển đảo ông bà giao lại bị lấn chiếm, "biển" ta thành "ao" nhà của họ, lại còn không dám làm ăn trên lãnh hải của mình, bỏ đi khi bị hù dọa, ai biểu tình chống TQ bành trướng thì bị khép tội chống phá...

 Chiến tranh quân sự chúng ta không sợ rồi(tất nhiên không ai muốn chiến tranh)
Nhưng "chiến tranh đồng Nguyên" (tiền TQ)... mới ngán.  Chúng ta đang chứng kiến trận chiến đang nghiêng về bên nào rồi, thật chua xót. Tôi cầu nguyện hồn thiêng sông núi giúp nhà chức trách sáng suốt bỏ hẳn suy nghĩ đặc khu kinh tế.
Vân Đồn, Vân Phong, Phú Quốc sẽ không phải là chỗ để bọn lợi ích nhóm cục bộ, quên đi lợi ích dân tộc, mờ mắt trước đồng tiền, vô tình hay hữu ý giao "nỏ thần cho giặc", một ngày nào đó trở thành vị trí thuận lợi để bành trướng củng cố sức mạnh quân sự, làm khó khăn cho chúng ta khi bị trở mặt tiến hành chiến tranh.

Súng không đáng sợ bằng tiền.

 

THAM VẶT

Người ta nói "bần cùng sinh đạo tặc". Liệu bây giờ chúng ta có còn…“bần cùng” như lúc cả miền Nam làm hợp tác xã không? Tôi có thời gian ở hợp tác xã. Dân rất đói. Lúc ra đồng thu hoạch, sau khi thóc chất thành đống, hầu hết xã viên đều len lén “ăn cắp”, dù rất ít, bằng cách mang theo những bi đông, những can nhựa bốn năm lít. Lúc về, bà con cho lúa hạt vào đó sau khi uống hay đổ hết nước, cán bộ hợp tác có thấy, nhưng cũng làm lơ, vì bà con xã viên đang…đói, như bản thân gia đình họ.

Khi đi tàu lửa gọi là “tàu chợ” nhiều năm về trước, có đoạn ở một số ga, khách trên xe được mời chào mua gà luộc sẵn. Thời điểm sau 1975, thịt gà là món ăn hết sức… “cao cấp”. Sau hồi mặc cả khá lâu, người cầm con gà đã luộc vàng ươm, vẫn chưa đồng ý vì khách trả quá thấp, trả “cho có”, trả "may rủi". Khi tàu lăn bánh, ngả được giá, tiền vất xuống, và gà đưa lên, khách chỉ cầm được cái đầu, thân gà "một đi không trở lại", một toan tính rất khôn ngoan của người bán, chỉ cần que tăm trong cổ con gà, đã “lấy không” tiền của khách vãng lai.

Mua một cây chả, cây nêm, lột nguyên cả ngày mới hết lớp lá quấn bên ngoài. “Ngon như chả”, thật vô giá trị, tức lên, vàng cũng không ngon chứ là…“chả lá” .
Mới đây, báo chí cũng đưa lên hình ảnh những con cua biển, giá cả không rẻ, không phải cẳng cua, càng cua, mà là cái dây cột cẳng, cột càng, chiếm 1 phần 5 trọng lượng của cua. Ở một số chợ vùng quê, cũng có những con vịt, con gà, bày bán không cất nổi tiếng kêu, cổ tọng đầy bắp, cát, cám nấu, mua về mổ ra mới thấy. Heo thì được vòi tống vào họng bơm đầy nước trước khi cân bán…

Không biết bao nhiêu tài khôn vặt, tham vặt, kể sao cho xiết. Nhưng những cái “khôn” này mới đáng nói: không biết thế nào mà táo để hàng tháng chẳng hư. Bún mua về quên ăn mấy hôm vẫn không thiu. Đu đủ vàng ươm nhưng vẫn cứng, không chịu chín mềm mà ăn. Sầu riêng xưa rụng hái, nay không cần rụng vẫn cắt, “xử lý” chín lúc nào cũng được, để bao lâu vẫn thơm…

Nói chung, thực phẩm chúng ta ăn đã được những đồng bào ruột thịt “chế biến” tận tâm, tận tình, miễn cứ mua ăn là họ sẽ “chế biến” tiếp, tinh vi và khéo léo hơn.
Thịt heo tăng trọng bằng thuốc. Thịt ôi thành thịt thơm sau khi phù phép bằng hóa chất lạ không rõ xuất xứ…

Kể ra nhiều quá khiến chúng ta không dám ăn nữa, nhưng làm sao được, “ăn cũng chết, không ăn cũng chết”. Tại sao bây giờ người ta nhẫn tâm như vậy?

Tôi không nghĩ, như một số người, là qua quá trình được “giáo dục” mấy chục năm nay, con người ngày càng trở nên như thế. Tôi lại nghĩ khác. Chính những giá trị cũ tốt đẹp phát xuất từ đạo đức truyền thống “thương người như thể thương thân”, từ văn hóa, từ tôn giáo, chúng ta một thời phá hủy và lên án, mạnh mẽ, khốc liệt, là nguyên nhân chính, nhưng lại không kịp xây dựng những giá trị mới, tốt đẹp, bền vững, phù hợp quy luật tự nhiên, ai ai cũng sẵn lòng chấp nhận.

Nhưng, suy cho cùng, không hẳn là vậy đâu.  Cốt lõi vấn đề lại là…“khai dân trí”, ba từ hết sức đơn giản, đã được nói tới hàng trăm năm nay, chúng ta chưa làm được, hay làm mà chưa được, chưa thấu đáo, mấy chục năm xây dựng xã hội chủ nghĩa, cho đến tận ngày hôm nay?

Khi người ta hiểu đúng, người ta sẽ hành động đúng. Những người vì lợi mà bỏ những hóa chất không rõ vào thực phẩm chẳng qua họ không hiểu được, không thấy được, hay không có ai chứng minh cho họ thấy được thế nào là... nguy hiểm, nguy hiểm những chất gì, cho chính mình, huống chi cho đồng loại, mặc dù hệ thống thông tin tuyên truyền bây giờ rất hùng hậu và bao trùm.

 Không chỉ lèo tèo mấy bài “nói không với thực phẩm bẩn” là đủ. (Chưa kể đã hiểu sai, “bẩn” không hẳn là “độc”). Đã có thí nghiệm nào về bất kỳ hóa chất nào được người có thẩm quyền giải thích cặn kẽ cho những người dân bỏ hóa chất vào thực phẩm để bán hay chưa?  Đã có biện pháp nào ngăn chặn những hành vi nguy hiểm như thế hay chưa?

 Chưa, nên người ta mới… “la”, ngày nào cũng la, nơi nào cũng la, trên báo mạng, báo giấy, ngoài xã hội, nhưng không ai hiểu ra, sao lại…la hoài như vậy mà không có biện pháp để ngưng… “la”?
Chỉ có người thẩm quyền mới có thể làm mọi người hết… “la lối” nữa, không phải chỉ người dân. Cụ Phan Châu Trinh có lẽ không nghĩ hậu thế coi “quan” không phải là “dân” nên người mới bảo: “Khai dân khí” mà không bảo “khai quan trí” chăng

 

 

CHỊU ĐỰNG

Hôm nay ngày Vu Lan, chúc cho ai còn mẹ, hay không còn mẹ luôn luôn an bình tĩnh tại trong cuộc sống tất bật bon chen này.

Nghĩ đến Mẹ, là nghĩ đến sự chịu đựng của Người. Nhờ Mẹ mà dân tộc con đã chịu đựng suốt hàng ngàn năm nay. Từ lúc Hai Bà Trưng nhảy xuống sông trầm mình tuẫn tiết đến Ngô Quyền giành lại độc lập khỏi quân Nam Hán, gần một ngàn năm, Việt Nam vẫn sống nhờ kiên cường nhưng phần nhiều là chịu đựng.

Trong khi phương Tây đánh đổ vua chúa khởi đầu từ cách mạng Pháp 1789 thì dân VN vẫn phục tòng các vị vua chúa, cả các vị thông thái đến các vị lờ mờ cho đến 1945. Và sau đó. Chịu đựng.

Rồi chiến tranh mấy chục năm đánh Pháp, đánh Mỹ, đất nước bị cày xới bởi đạn bom, rừng bị chất độc da cam hủy diệt. Hàng triệu người bỏ mạng, hàng trăm ngàn người còn nằm ở núi rừng.

Cũng có những cuộc nổi dậy chống thực dân, phong kiến, đế quốc, nhưng phần thiệt hại lớn nhất nằm về người dân, và họ đã được thống nhất, nhờ được dẫn dắt, nhưng rõ ràng quan trọng hơn, chính sức chịu đựng của người dân mới đem lại yên bình cho đất nước. Hết chịu đựng chưa? Còn.

Hằng ngày vẫn vui vẻ ăn vào, uống vào cơ thể những thực phẩm, nước uống không rõ có gì trong đó. Hằng ngày phải hít thở khói bụi, phải sống chung với hậu quả của công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Vào những bệnh viện nơi người nghèo là bệnh nhân đa số, như Ung Bướu, Chợ Rẫy, Bình Dân, mới thấy sức chịu đựng của người dân. Giường hai, ba người, như Ung Bướu, dưới đất, dọc hành lang, đường đi, trong sân, đông đặc người là người, ngay cả phải chen chúc nhau chờ đi vào nhà xí hôi hám, người bệnh có, thân nhân có.

Tôi chứng kiến một người mẹ đi cùng con đến bệnh viện chữa ung thư con mình thời gian khá lâu. Họ lặng lẽ nghe gọi tên trên loa để được hướng dẫn đi đến phòng nào đó, nơi chữa trị cho cô con gái, và nhìn gương mặt hai người, tôi hình dung kết cuộc đau đớn có lẽ sẽ đến, người mẹ âu lo đau khổ, người con thất thần, mặt tái mét, khô khan, không còn chút sinh khí, sau những đợt hóa trị.

Và người thân của họ đã chứng kiến điều tôi tiên đoán. Chiếc xe có chữ thập đỏ hú còi.  Tôi không thấy người con gái, chỉ thấy người mẹ đang ngồi, qua cánh cửa xe, và một hai người thân. Chịu đựng. Phải chịu đựng.

 Chiếc xe định mệnh kia sẽ ra khỏi bệnh viện đi vào con đường đang dày đặc xe cộ, và cũng phải lần lượt nhích từng chút, tiếng thút thít của người thân không làm cho tài xế chiếc xe để ý. Ông đã quen thuộc tiếng thút thít, giọt nước mắt khổ đau của đồng loại nhiều lần lắm rồi. Ông đã chịu đựng cảnh tắc đường hằng ngày hàng chục năm khi lái xe cho bệnh viện.  Chịu đựng thêm vài tiếng đồng hồ nữa có sao đâu.

 Đồng bào ta đã chịu đựng hàng ngàn năm, vài chục năm nữa, vẫn chịu đựng  .Tôi nhìn theo chiếc xe đóng kín, nước mắt của người mẹ có lẽ khô cạn. Mẹ đã chịu đựng cả cuộc đời mình.

 Mẹ ơi!

 

Tuesday, October 21, 2025

TẦM NHÌN

Tôi thú thật là rất thích theo dõi thời sự, thích bàn thời sự, và hay quẩn quanh thời sự. Tôi thấy thời sự như một lịch sử…đang sống.

Tôi để ý thấy, qua mấy đời các vị lãnh đạo đất nước sau 1975, mỗi vị có những tầm nhìn không vị nào giống vị nào. Tổng bí thư  Lê Duẩn thì có “ba dòng thác cách mạng”. Sau ông là TBT Nguyễn Văn Linh, đổi mới, “những việc cần làm ngay”, “cởi trói cho văn nghệ sĩ”, “nhìn thẳng sự thật” (sao phải khó khăn như vậy, sự thật thường “rất dễ thấy” mà). Đến TBT Đỗ Mười thì “đẩy mạnh hợp tác hóa nông nghiệp, tiến nhanh tiến mạnh lên CNXH”. TBT Lê Khả Phiêu thì “ xây dựng nếp sống đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc”. TBT Nông Đức Mạnh thì “nuôi con gì, trồng cây gì”, “công nghiệp hóa hiện đại hóa”,“đi tắt đón đầu”…

 Còn hiện nay mọi người đều biết, tôi không nói, mà cũng không dám nói, “đâu có phải ai muốn nói gì thì nói”.

 Tôi là một công dân nhỏ bé bình thường, nhưng tôi thấy đất nước mấy chục năm nay, áp dụng nhiều “tầm nhìn” quá. Mỗi tầm nhìn đều có những thắng lợi của nó, đương nhiên, chúng ta không thể chối cãi.

 Nhưng tầm nhìn cỡ 30 năm, 50 năm, hay 70 năm, chúng ta có chưa?

Sau 1975, tuy nghèo chúng ta vẫn có điều kiện để quy hoạch giao thông Nam Bắc. Đất đai có sẵn, lấy bao nhiêu cũng có, không tốn nhiều tiền đền bù, mở rộng con đường huyết mạch chạy dọc bờ biển, đi từ Ải Nam Quan đến mũi Cà Mau, các đường “xương cá” tại các tỉnh nối vào đường “xương sống” quốc gia, tạo nên một dòng chảy huyết mạch, nối liền mọi miền đất nước. Gạo đồng bằng sông Cửu Long giá không cao mấy khi ra đến đồng bằng Sông Hồng. Chôm chôm Nam bộ có mặt mua bao nhiêu cũng có, ở Bắc bộ, vải thiều Lục Ngạn có mặt giá không cao mấy ở Sài Gòn…

 Đất nước ta trải dài theo biển, ngư dân sinh sống rất nhiều, đội ngũ đánh cá chúng ta hiện nay có hùng hậu, có hiện đại như mọi người mong ước hay không? Ngư dân có điều kiện đánh bắt xa bờ được không? Hay chỉ quẩn quanh gần bờ, một số đang bị ô nhiễm, không đánh cá được?  Lúc chính phủ bảo lãnh cho Vinashin vay 700 triệu đô la để mong trở thành đơn vị đóng tàu tầm cỡ Hàn Quốc, có người khuyên can không nên, tốt hơn với số tiền đó, cho ngư dân vay, sắm tàu sắt hiện đại đánh bắt xa bờ. Kết quả thế nào, không nhắc lại.

 Quốc lộ 1 là tài sản quốc gia, là của chung toàn dân, bao nhiêu xương máu đổ ra để giành mới được, nay lại chia ra từng khúc đặt BOT thu phí, giao thông là huyết mạch lại bị dừng từng đoạn.

 Nếu có BOT và không BOT cái nào lợi ích do dân nhiều hơn?  Chính phủ cần “xã hội hóa” để có thể giải quyết chất lượng đường sá tốt hơn là chủ trương đúng. Nhưng đâu phải chúng ta thiếu tiền đầu tư cho một hệ thống huyết mạch quan trọng như thế. Nhiều số tiền khổng lồ ta vay không đủ giải quyết nâng cấp chất lượng quốc lộ sao, mà phải “xã hội hóa”? Chưa kể có đơn vị làm BOT, vốn bỏ ra 1 còn 9 thì lại vay nhà nước, một dạng “mượn đầu heo nấu cháo”. Tại sao ta không bỏ tiền ra làm mà phải nhờ những đơn vị như vậy? Chúng ta nhìn sang Campuchia có thấy ngại ngùng không, khi ông thủ tướng mấy chục năm vẫn được dân bầu, dân Khmer thấy việc đất nước họ đã “thanh toán” hết các BOT có lẽ nhờ “tài mọn” này của ông ta.

Những chuyện đã qua, chúng ta nhắc lại, mục đích không phải để chê trách hay lấy cớ mà chì chiết. Nelson Mandela: Khép lại quá khứ không phải để quên nó mà để nó không cản trở tương lai”. Nhắc lại để chúng ta có cái nhìn thấu đáo hơn trong hoạch định phát triển đất nước về sau.

 Và, lan man "tám" chuyện, đầu óc chợt nảy ra một cái cái hết sức quan trọng khi bàn về “tầm nhìn”. Đó là : HÒA GIẢI ĐỂ ĐOÀN KẾT.

 Chúng ta đã nỗ lực rất nhiều trong sứ mạng to tát và quan trọng này, và cũng đã có những tiến bộ đáng kể. Số lượng Việt kiều, đa phần là con, cháu, của những người thuộc “phe thua cuộc”, và kể cả họ, đã dễ dàng về thăm tổ quốc. Đã có những đóng góp không nhỏ trong dòng tiền gởi về thân nhân ở VN hàng năm.

 Nhưng liệu sự đóng góp bấy nhiêu đã thể hiện tất cả mong muốn xây dựng quê hương của Việt kiều hay chưa? Hay trường hợp - một giáo sư Việt kiều “quần cộc thông tuệ”, cũng không hội đủ tiêu chuẩn làm hiệu trưởng đại học tư thục (Hoa Sen VN) , buộc phải rời bỏ quê hương mà không thể đóng góp trí tuệ như nhà nước kêu gọi - chỉ là một trường hợp “cá biệt”?

Ông Võ Văn Kiệt khi kỷ niệm 30 năm ngày “giải phóng” đã nói câu mọi người đều biết (đại ý)“Có hàng triệu người vui ngày giải phóng thì cũng có hàng triệu người buồn”. Ông không nói ra hết ý mình, nhưng rõ ràng, tinh thần hòa giải thật sự nằm trong trái tim ông, một con người đã chịu đau đớn mất mát, vợ và con bị đối phương giết chết; nếu ông là một người không quảng đại, không có tầm nhìn, thì khó mà có lòng tha thứ, khó mà thốt ra câu nói đầy tính nhân ái như thế.
Nếu ông còn sống, còn có quyền lực, thực hiện thành công hòa giải, đoàn kết “Bắc - Nam”, không còn phân biệt “bên thua, bên thắng”, liệu đất nước ta yếu hơn, hay mạnh hơn, khi “quốc gia”, “cộng sản” là một khối đoàn kết, một Việt Nam thật sự thống nhất? Câu trả lời rất rõ.

Nhưng tiếc thay, cũng lại mấy lần “tiếc thay" của lịch sử, tầm nhìn của thủ tướng Võ Văn Kiệt cũng chỉ là…tầm nhìn của người đã nằm sâu trong lòng đất mẹ, không còn thấy có… “tầm nhìn” nào tầm cỡ như tầm nhìn của ông nữa.

THI ĐUA.

Cả tuần xa Sài Gòn, sáng nay chạy bộ, thấy phòng tập Yoga (có thầy người Ấn Độ) trong khuôn viên chung cư dán thêm một khẩu hiệu, hay hay.

"Don't try to dance better than any one else.
But try to dance better than myself".
(Không cần tập giỏi hơn người khác.
Nhưng cần tập giỏi hơn chính mình).
Câu nói giản dị mà triết lý hàm súc. Và, nền giáo dục chúng ta đã không có tí suy tưởng gì về triết lý đơn giản này.  Người ta bắt học sinh học tập thi đua làm sao cho hơn các bạn khác, thi đua mọi cách, với danh hiệu...học sinh giỏi, học sinh xuất sắc.

Nào các lò luyện học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh, cấp quốc gia, và cấp quốc tế. mọc lên nhan nhản. Có huy chương nào mang về là có "niềm kiêu hãnh" cho tổ quốc.
Cả nước cuống cuồng vì đã "sản sinh" ra những người "mang vinh quang" về cho dân tộc.
Mọi người đều thi đua để đạt thành tích. Trò trò thi đua, trường trường thi đua, thầy thầy thi đua, nhằm đem lại vẻ vang cho đơn vị mình.
Nghĩa là thi đua hơn người.
Mà không chú ý thi đua hơn...mình.
Phân hạng học sinh giỏi dở là một thất bại lớn nhất trong giáo dục của chúng ta, theo suy nghĩ của tôi.
Chính cái đầu óc ham mê thành tích "ngẩng cao với đời" của người lớn đã làm hỏng đầu óc tự rèn luyện học tập của học sinh nỗ lực vượt qua chính mình.
Nhiều thầy thiếu thợ là hậu quả của coi trọng thành tích. Đại học oai hơn cao đẳng, oách hơn trung cấp, vinh dự hơn người thợ lành nghề.
Học sinh Mỹ không được biết điểm của nhau. Chỉ có thầy, bản thân học sinh, hay phụ huynh (nếu có yêu cầu).
Con người sinh ra không phải ai cũng như nhau. Không phải ai đi học cũng giỏi. Giỏi cái này chưa hẳn giỏi cái khác.
Cào bằng sự bất bình đẳng của tạo hóa bằng phân hạng học sinh ngay lúc chập chững vào đời bằng "hoa điểm mười", là một sai lầm trong hàng tá sai lầm của giáo dục, đã làm mất đi tự tin của học sinh, cái rất cần cho xã hội, chứ không phải giỏi dở qua phân hạng.
Trung Quốc, Việt Nam, đã tạo ra những học sinh lấp lánh bằng cấp "đỏ", chói lòa trọng vọng, liệu có sản sinh ra những bộ óc thay đổi thế giới như những người Mỹ, khi đi học họ không hề biết điểm của nhau, không hề thi đua, không hề chạy theo thành tích?
Đã tốn công tốn của cho biết bao là cải cách, liệu giáo dục VN có mang lại diện mạo mới, tâm thế mới, hay chỉ để say sưa trình ra cho bàn dân thiên hạ ngưỡng mộ những "tiến sĩ chống tham nhũng", "tiến sĩ về Nịnh trong tiếng Việt" ?
Hãy thi đua với chính mình và dẹp bỏ thi đua với người khác, có thể làm một triết lý mới cho cải cách giáo dục được không?

KHÔN NGOAN CHẲNG LỌ THẬT THÀ

Về khôn ngoan, ít có dân tộc nào khôn ngoan sớm, khôn ngoan "lan tỏa" như dân tộc Trung Hoa (không lẫn lộn với Trung Quốc, hay Trung cộng).
Ngành giải phẫu phương Tây rất tiến bộ nhưng chả bõ bèn chi khi so với "giải phẫu học" của Trung Hoa cổ. Không có máy scanner cắt lớp nhưng họ đã rõ những "huyệt đạo" trong cơ thể con người.

Hoa Đà mổ cánh tay bị tên độc cho Quan Vân Trường mà không gây đau, cạo tới xương kêu "rột rột", vị tướng mặt đỏ này vừa uống rượu vừa đánh cờ, ai cũng khen can đảm, nhưng không biết danh y đã dùng kim phóng bế các "huyệt cảm giác" của ông ta, đau sao được.

Hỏa tiễn, chữ viết, in ấn, y học...rất nhiều thứ đi trước nhân loại. Gần đây, nhờ khôn ngoan nên hồ hởi mong vượt mặt Hoa Kỳ thống lĩnh thế giới.

Nhưng "giấc mộng Trung Hoa" mà Bắc Kinh theo đuổi đang là hồi... "ác mộng". Lý do đơn giản, phương Tây cứ nghĩ người Trung Hoa thật thà, nhanh sáng kiến, dân đông, và bắt chước tài, nên cứ vô tư làm ăn, vô tư "chuyển giao công nghệ".
Nhưng, "được đằng chân lân đằng đầu".
Ăn căp công nghệ, bắt ép chuyển giao mới được cho vào làm ăn, rình mò những chỗ sản xuất sản phẩm trí tuệ, thậm chí, theo Bloomberg mới đọc sáng nay, Nga không phải đã hack email của bộ trưởng ngoại giao Mỹ, mà chính là ông Tàu.
Nếu làm ăn chân chất, thật thà, hẳn ai cũng sẵn sàng giao bí quyết đặng giàu lên, khá lên, sẽ tiêu thụ nhiều hơn sản phẩm tiên tiến của phương Tây.
Ai ngờ, vỏ quýt dày cũng có móng tay nhọn.
Trump múa may ra chưởng. Phương Tây cũng góp gậy gộc từ xa.
Thị trường chứng khoán chao đảo. Đồng tiền mất giá liên tục. Huawei tiếp theo ZTE bị cấm làm ăn trong môi trường béo bở có thể mang về tỷ tỷ đô la.
Chưa kể nội bộ, tuy bí mật, cũng có vẻ bất đồng chia rẽ. Sự vắng mặt của "quân sư ba đời vua" Vương Hộ Ninh là dấu hiệu của đổi thay cung đình sâu sắc.
Tưởng sẽ rút kinh nghiệm để đối phó với khủng hoảng ngày càng lớn trong chiến tranh thương mại với Mỹ, vị lãnh đạo 1 tỷ ba dân sẽ "dân chủ" hơn (không theo được HCM, "dân chủ là mở mồm cho dân nói"), lắng nghe những lời góp ý thẳng thắn của của những đầu óc thông tuệ, (Trung Hoa là nước không hề thiếu) để lèo lái cái thế giới đại lục bao la.
"Tư tưởng Tập Cận Bình" (Tập tư tưởng), (Duy hộ Tập hạt nhân) "Lấy Tập đại nhân làm hạt nhân" mới được đưa thêm vào nguyên tắc kỷ luật của đảng CSTQ, nghĩa là "em nào" phát biểu "nghịch nhỉ" thượng hoàng (bãi bỏ nhiệm kỳ, trở thành hoàng đế) có thể bị "chém đầu", hoặc mất chức như chơi.
Mao Trạch Đông, sau Tần Thủy Hoàng, có công thống nhất Trung Hoa, có rất nhiều "tư tưởng"(như "sức mạnh ở họng súng", hay "trí thức không bằng cục phân", VN có thời học tập, làm theo nhiệt liệt), đưa vào điều lệ đảng là có thể hiểu được, chứ Tập Cận Bình, có mỗi thành tích "đả hổ diệt ruồi", nhốt tù nhiều ủy viên bộ chính trị, mà đã xếp mình ngang hàng người khai lập nước Trung Hoa cộng sản, kể cũng tự cao tự đại, với "Giấc mộng TH", không ẩn mình chờ thời như Đặng Tiểu Bình đã khuyên.
Vừa không thật thà, vừa "hoang tưởng thánh nhân", vừa cuồng vọng vượt Mỹ, vừa ngày càng độc tài, sức mạnh Tập Cận Bình, sức mạnh TH cộng sản, có thể mãi mãi vô song?
Những ai còn ảo tưởng vào "đồng chí" vận mệnh tương liên, lý tưởng tương đồng, cũng nên gác tay lên trán mà suy nghĩ cho dân lành được phước.
Ông bà ta thật sáng suốt nhưng hậu thế thì không, quá coi trọng "sáng suốt" của người, lúc nào cũng lẽo đẽo đi theo học tập, lại quên:
KHÔN NGOAN CHẲNG LỌ THẬT THÀ.
Thật đơn giản mà triết lý.