TỰ TRỌNG

Mỗi thời mỗi khác. Mỗi lần nói về quá khứ là mỗi lần tôi được nhắc nhở quá “hoài cổ”. Mà có “cổ” gì cho cam, quá khứ chỉ là vài chục năm. Lòng tự trọng của con người sinh ra và trưởng thành trong một thời gian quá ngắn: 20 năm.

Bất cứ cuộc thi cuối kỳ hay cuối khóa, thậm chí các bài tập hằng ngày, học sinh chúng tôi không bao giờ “dám” mang tài liệu vào phòng. Không phải sợ kỷ luật. Sợ bị bắt “cóp-pi” là xấu hổ. Ở các kỳ thi tú tài, kỷ luật nghiêm ngặt hơn. Thí sinh có thể bị cấm thi nhiều năm nếu bị bắt quả tang đem tài liệu vào phòng thi.

Tự trọng như vậy xuất phát từ danh dự cá nhân. Nhỏ hoặc lớn đều xem danh dự là trên hết. “Tổ quốc, danh dự, trách nhiệm” còn là khẩu hiệu của mọi viên chức chính phủ.

Danh dự khiến người ta tự trọng. Không có một quy định nào định nghĩa danh dự nhưng mọi người đều coi trọng danh dự. Từ nhỏ là học sinh đến lớn là một sĩ quan.

Bạn tôi là một thiếu uý. Không có quy định nhưng theo thông lệ, sĩ quan dù là cấp nhỏ như anh không  vào những nơi “bình dân” như quán cơm “xã hội”. Đây là loại quán được hỗ trợ của các tổ chức từ thiện, có khi cả chính phủ, cung cấp bữa cơm giá rẻ cho giới lao động, nghèo khó. Nếu “bí”  quá thì sĩ quan có thể vào đó ăn cơm nhưng phải gỡ “lon” (phù hiệu cấp bậc) cất vào túi. Anh ta muốn bảo vệ “danh dự” một sĩ quan quân lực VNCH.

Danh dự làm cho người ta coi lòng tự trọng là phẩm chất con người. Nguyễn Trần Bạt, trong cuốn sách gần 1000 trang “Đối thoại với tương lai”, cho biết 3 phẩm chất của một con người hoàn thiện là: Tự do, tự lập và tự trọng. Trong hàng ngũ “trí thức xã hội chủ nghĩa “, tôi thấy nhà nghiên cứu kiêm doanh nhân này là một trong những “khủng long kiến thức” không còn sống. Tôi tự hỏi, tại sao một trí thức tầm cỡ như ông không là Vương Hổ Ninh của VN?

Tự trọng giúp con người không phải “bằng mọi giá” để thành công. Cứu cánh biện minh cho phương tiện. Nhưng cứu cánh sẽ bất lương khi phương tiện bất lương.

Tự trọng giúp con người thành công mà trong thành công đó có khi cả mồ hôi và nước mắt. Chắc chắn thành công đó không có dấu vết của mưu ma hay chước quỷ. Tự trọng còn làm cho con người coi trọng danh dự- chỉ đứng sau tổ quốc.

Mạng xã hội vừa rồi ầm ỹ chuyện một viên chức trưởng bảo vệ nguyên thủ bị Chile trục xuất về nước vì vi phạm luật lệ nước sở tại: “hủ hoá”. Đây là vết nhơ đối với quốc gia. Ông ta có thể không cần danh dự cá nhân nhưng còn danh dự quốc gia? Nếu có lòng tự trọng, ông ta không thể có hành vi thiếu đạo đức như thế. Một người chỉ nghĩ đến ham mê nhục dục của mình mà quên đi danh dự đất nước, con  người ấy cần bị xã hội lên án.

Nếu đi du lịch có tính cách cá nhân, việc lăng nhăng tình dục không có gì là vấn đề. Ở phương Tây, cả châu Mỹ, tình dục không có gì là xấu, thậm chí không bị cấm đoán chỗ công khai nhưng tất cả phải “tuân thủ pháp luật”. Có thể cần một cái ôm chào nhau, nam nữ sẽ lên giường nếu hai bên ưng ý. Nhưng nếu một bên - nhất là nữ- không ưng thuận thì các ông “sung sức” VN chớ có thấy họ ngả ngớn, gợi tình mà a lát xô xông vào, bị trục xuất khỏi nước người ta chỉ là hậu quả nhẹ nhàng nhất.

Tự trọng có ai dạy dỗ không? Chắc chắn không cần vì người coi trọng danh dự đều luôn nêu cao lòng tự trọng.

Tự trọng là phẩm chất cốt yếu của mỗi công dân nếu đất nước muốn chuyển mình vươn lên trong thời đại mới. Tự trọng “phái sinh” từ danh dự. Danh dự phải trên hết chứ không phải sự nghiệp là trên hết.

1wzEFZAY1HiBWF8By3jq0wPp4DUFziaSxCxWFFmbRr5g

Xem thêm

Phiếm luận: BẦU CỬ TÂY-TA

Tôi nhấn mạnh: “Tây” đây là Hoa Kỳ. “Ta” là làng (xã) Việt Nam ngày xưa. Làng (xã) là đơn vị hành chánh thấp nhất trong chế độ phong kiến. Sau này chế độ thực dân cũng vẫn duy trì. Lý trưởng (xã trưởng) có con dấu hẳn hoi, hồi đó còn gọi là “triện”. Con dấu vuông bằng gỗ, ở giữa là bụi tre (tiết trực tâm hư), bên trên là đơn vị tổng (hoặc huyện), bên dưới là tên làng. Ví dụ như tổng Đức Thượng và làng Trung Đạo.

Vì sao có sự so sánh như thế? Có vài điểm giông giống.

-Tranh cử với nhiều ứng viên (thường là 2): Bầu cử làng xã có tranh cử hẳn hoi. Không có chuyện “độc cử”: Dân chỉ bầu một ông ấp trưởng (hay thôn trưởng) được người ta đưa ra.

-Vận động tranh cử: Trước ngày bầu cử, gia đình có người ứng cử xã trưởng – còn gọi là lý trưởng- sẽ đi đến từng nhà để vận động người dân dồn phiếu cho người nhà.

- Chỉ những người giàu có, “có chữ” (chữ Nho, chẳng hạn), thuộc thành phần “gia thế”, (tộc to, họ lớn). Không người nghèo nào có thể ứng cử tổng thống Mỹ. Bà Kamala Harris chi cả tỷ đô la cho vận động tranh cử. Donald Trump cũng cần đến đại gia Elon Musk ủng hộ mấy trăm triệu đô la.

- Mỗi gia đình đông hay ít người cũng chỉ được quyền bầu một lá phiếu. Hơi giống “đại cử tri” ở Mỹ. Mỗi bang có bao nhiêu phiếu nhất định.

- Ngày bầu cử lý trưởng là ngày hội làng. Rất tở mở. Sau bầu cử, theo lệ, người đắc cử sẽ mở tiệc chiêu đãi cả làng giống như ngày nhậm chức tổng thống nhưng hơi khác là không có báo chí, khách mời, và các hãng truyền hình đối chọi như Fox và CNN.

- Nhiệm kỳ lý trưởng thường là 4 năm, y chang nhiệm kỳ tổng thống. Cho nên người ứng cử lý trưởng phải trẻ nhưng phải trên 30 tuổi, không phải già “khú điếc” như mấy ông tổng thống Mỹ mới đây. Nhưng, thường thì lý trưởng đắc cử tối thiểu đôi ba nhiệm kỳ nếu còn khỏe mạnh, trừ những ông lý trưởng “ba trợn”, không bao giờ được dân làng bầu lần thứ hai.

-“Nhiệm kỳ” thật sự có ý nghĩa “cách mạng”. Khó có chỗ cho độc tài hay toàn trị, in như Mỹ. Trump thất cử sau 4 năm làm tổng thống vì dân trao niềm tin nơi Biden. Thấy Biden không làm nên “cơm cháo” gì, dân lại bầu lần nữa cho Trump. Nhiệm kỳ 4 năm để người dân “trắc nghiệm” người lãnh đạo. Nhưng tối đa không bao giờ quá 2 nhiệm kỳ (trừ một trường hợp duy nhất trong lịch sử nước Mỹ của tổng thống Franklin D. Roosevelt).

-Lập “nội các”: Lý trưởng tân cử (như president elect) sẽ lập hội đồng hương mục gồm 4 ông hương- gọi là Ngũ Lý Hương (một lý trưởng và 4 hương chức).

Đó là Hương mục: Phụ trách việc ghi chép sổ sách, thụ lý đơn thưa, lưu trữ văn thư, soạn “tấu chương” (báo cáo) gởi lên tổng (hoặc huyện), nhận văn thư tống đạt từ cấp trên. Hương bộ: Giữ gìn sổ bộ, địa bạ, thuế khóa, cấp giấy khai sinh, khai tử, tang tế, thụ lý đơn thưa. Hương bổn: Coi giữ các công trình phúc lợi của làng như đình trung, miếu thành hoàng, cờ, lọng, chiêng trống, lễ phục, kể cả sắc phong của triều đình truyền lại từ các đời trước. Hương kiểm: Phụ trách công tác an ninh trật tự trong xã. Quê tôi bao bọc bởi núi rừng, vị hương này còn làm luôn công tác kiểm lâm, bắt tội ai đốt cháy núi rừng, canh giữ những bụi tre “làng” trồng dọc bờ sông chống xói mòn.

Cũng giống nước Mỹ có thượng viện, hội đồng kỳ mục – gồm những vị bô lão, cựu lý trưởng, cựu hương chức các khóa trước, tộc trưởng các tộc họ trong làng- sẽ “chuẩn thuận” các vị hương chức tân lý trưởng sẽ đưa ra. Lý trưởng luôn chọn người có đạo đức và năng lực giúp việc cho mình như tổng thống Mỹ. Họ không dại gì chọn người kém cỏi làm phe cánh, chẳng làm nên tích sự. Lý trưởng phải chọn ê kíp làm việc hữu hiệu để “phòng hậu” nghĩa là còn ứng cử các khóa về sau. Các hương chức được đề bạt không cần qua ý kiến của “mặt trận”. Như vậy, lý trưởng cũng uy quyền như…tổng thống.

Nhiều kẻ hậu bối như tôi cứ nghĩ lý hương sẽ dựa vào quyền thế mà bắt nạt hay o ép dân chúng. Dân chúng sẽ cầm lá phiếu mà quyết định “tương lai chính trị” của họ nên, dù sống trong chế độ “nửa phong kiến” rồi sau này là “nửa thực dân”, người trong làng làm đúng vai trò “dân làm chủ”.

Tuy nhiên, tại sao vẫn còn những bất công có khi là áp bức nơi thôn quê thời phong kiến. Đó là lòng người châu Á – nhất là người Việt Nam- ai cũng muốn “tham quyền cố vị” khi có chút chức quyền. Một "thằng Tây" thực dân lếu láo nhận xét "Trong đầu óc mỗi người An Nam đều có một ông quan".

Bầu cử tận thôn xã là chủ trương hết sức dân chủ thực hiện khá thành công từ thời nhà Nguyễn. Nơi nào thực hiện tốt nơi đó dân chúng sống an bình, thoải mái. Dân chúng và hương lý có tình tương thông.

Nhưng cũng có một vài  lý trưởng ỷ giàu, cậy vào tổng (nhiều làng lập thành) hoặc huyện, bằng “hối mại quyền thế”, tổ chức gian lận bầu cử. Có quy định từ thời Lê Thánh Tông, người ứng cử lý trưởng không được là người bà con với ông tổng, ông huyện nơi sở tại (Phạm Văn Sơn- Việt sử toàn thư). Không ruột thịt nhưng nhờ “ruột” tiền. Đồng tiền liền khúc ruột.

Dân chúng thôn quê – tôi nói là trước năm 1945- hầu hết đều mù chữ. Vậy làm sao biết tên ai mà bầu. Hồi đó không có người “viết giúp”. Các ứng viên lý trưởng (hầu như là hai) sẽ vận động bầu cử bằng cách cho người dân mình vận động bầu thế nào cho mình trúng cử.

Sẽ có một tờ giấy trắng thay lá phiếu. Ông Giáp sẽ là một chấm mực tàu. Ông Ất sẽ là hai chấm. Không khác thời VNCH, các ứng viên dân biểu quốc hội (thượng viện và hạ viện) ngoài tên họ ra, họ còn có biểu tượng, ví dụ là lá đa hay con voi trắng. Người không biết chữ sẽ căn cứ vào biểu tượng ấy mà bầu. Nhưng đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn. Người trong ban tổ chức bầu cử, có quan huyện và một số lính lệ về giám sát, vẫn có thể cố tình “gian lận” phiếu. Những tờ giấy một chấm sẽ biến thành hai chấm nếu bị gấp liền sau khi nhận phiếu để cho vào thùng; mực tàu rất lâu khô. Những phiếu có hai chấm  thì quá Ok rồi. Lỡ có ai gấp lại thì 4 chấm là phiếu "không hợp lệ".

Như vậy, phiếu “hai chấm” mực là phiếu sẽ trúng cử 100% không cẩn nhờ máy đếm phiếu Dominion của Hoa Kỳ.  Làng tôi xảy ra một cuộc bầu cử như vậy. Và chỉ một lần. Ông lý trưởng ấy về sau cũng chẳng ra gì vì quá cường hào. Nhân một cơn say rượu, ông ta đánh người trong gia đình đổ máu. Đơn kiện lên tổng rồi huyện. Quan trên về họp dân làng và hội đồng kỳ mục (không phải hội đồng hương chức – tức hành pháp) bỏ phiếu truất phế lý trưởng. “Lý trưởng phế”, giống như phế đế thời nhà Trần, không được tham dự việc làng, nghĩa là “bất dự hương sự”. Không dự việc làng là nỗi nhục rất lớn ở nông thôn (miếng thịt làng hơn sàng thịt chợ).

Lá phiếu của người dân thời phong kiến và thực dân cũng “dân chủ” ra phết đấy chứ.

Thấy bầu cử Tây tôi bỗng nhớ bầu cử Ta. Chuyện tôi kể là sự thật(*).

Ghi chú: (*) Ông Nguyễn Huỳnh, 94 tuổi, trước 1975 là chuyên viên vi trùng học tốt nghiệp ở Mỹ, trưởng phòng xét nghiệm bịnh viện Cơ Đốc Phục Lâm VN (Phú Nhuận), một bịnh viện đầu tiên ở VN có bác sĩ và y ta người Mỹ làm việc). Ông là người làng đang sống ở Orlando, Florida, kể cho tôi nghe “chuyện đời xưa”. Email nói chuyện bầu cử ở Mỹ. Tôi chép lại nguyên văn một đoạn: “Nước Mỹ vừa mới trải qua cuộc bầu cử Tổng Thống đầy sôi động. Người dân Mỹ rất quan tâm và triệt để xử dụng quyền hiến định, mỗi người một lá phiếu để chọn người  điều hành đất nước.

Một điều rất đặc biệt đáng cho  chúng ta nên suy gẫm là hệ thống hành chánh của Việt nam dưới thời đại phong kiến cũng  đã áp dụng luật "Phổ thông đầu phiếu". Dưới thời quân chủ, phong kiến, người đại diện cấp huyện, cấp tỉnh đều do triều đình bổ nhiệm.  Nhưng người đại diện  làng, xã, thì do dân bầu cử.   Điển hình là thời thân phụ tôi ra ứng cử chức lý trưởng (village mayor), các ứng viên cũng có đi  vận động cử tri.

Thân phụ tôi lúc đó còn quá trẻ, vì ông Nội tôi mất sớm, gia đình chỉ còn một mẹ một con!  Bà Nội tôi sợ bất trắc, nên mướn "võ sanh" bảo vệ (những người đang học võ. Vì đơn chiếc, gia đình ông sợ lý trưởng đương chức thất cử có hành vi dằn mặt cha ông khi quan trên ra về -NLC).  

Đến ngày bỏ phiếu, có quan huyện (dẫn theo mấy lính lệ) đến chủ tọa và giám sát việc bầu phiếu tại Đình Trung (nhà hội, nhà văn hóa-NLC).  Sau khi kiểm phiếu, quan huyện tuyên bố người đắc cử. Đây là việc rất khó tin ở dưới thời quân chủ phong kiến.  Tìm hiểu thì được quí cụ giải thích: làng, xã, hương, lý (chưa có thôn, phường, ấp) là hạ tầng cơ sở của hệ thống hành chánh, cơ quan  gần gũi, sát  với dân chúng.  Với quan niệm làng  xã tự trị sẽ tạo nên trật tự xã hội,  vì mọi người  trong làng đều  có sự liên hệ thân thiết với nhau, tình làng nghĩa xóm, sống có luật có lệ , luật vua thua lệ làng! Nếu có kẻ gian, trộm cướp thì dân làng là lực lượng đầu tiên ứng phó, gìn giữ an ninh trật tự”.

1nBTQ79mWHo-Nv_TJiXwijHjWz133GX8Y6rPodZniyo4

Xem thêm

BA ĐỨA QUẢNG

Xa quê, nghe ai nói giọng Quảng (Nam) tôi liền bắt chuyện. Nghe tiếng quê, lòng mình cảm thấy thư thái – như ở quê nhà. Ở Sài Gòn, tình cờ gặp một vài bạn đồng hương, thật là một cơ duyên. Hôm kia, uống cà phê cùng Lê Văn Trí Minh và Nguyễn Tăng Hải. Chúng tôi gặp nhau lần thứ hai…sau đúng một năm chẵn.

Ở Hội An, xuất thân từ trường trung học Trần Quý Cáp, học sinh nào cũng hãnh diện, nhất là những ai học ở đây trước 1975. Lý do duy nhất: Cả tỉnh Quảng Nam chỉ  Trần Quý Cáp là trường công có cấp 3. Đây như là trường Bưởi của Hà Nội. “Tinh hoa” cả tỉnh “đổ” về đây. Những người thành danh hầu hết đều học từ trường này. Thi đậu vào lớp đệ thất (lớp 6) phải nói là “trầy vi tróc vảy”. Và thi ra tú tài ở đây cũng tróc vảy trầy vi. Lớp nào có tỷ lệ đậu tú tài toàn (tú tài II) từ 15 đến 20 % phải là “lớp chọn, trò chuyện”.

Hai trong ba người (ảnh) đỗ tú tài cùng năm (1972). Minh sau đó vào sư phạm toán. Tôi thi đậu ngay vào sư phạm Anh (dạy cấp 3). Cả tỉnh Quảng Nam chỉ có hai người đậu vào ngành này năm đó. Bạn nữ giỏi hơn tôi nên được học bổng du học Úc (Nguyễn Thị Thanh Tú). Bạn Hải thì học ở Phú Thọ (Bách Khoa) sau chúng tôi nhiều năm.

Từ một quê nghèo nên chúng tôi phải cố gắng học. Thời chiến tranh, động lực học còn vì là…”trốn lính”. Sinh viên nào học trễ năm phải đăng lính, (ví dụ: Sinh 1954 buộc phải là năm thứ nhất, 1972).

Tuy từ đại học ra nhưng hai bạn “thành công” hơn tôi rất nhiều. Năm 1983, Minh trình luận án tiến sĩ. Có lẽ anh là người đầu tiên của tỉnh Quảng Nam đậu bằng tiến sĩ Toán. Trước đó, nghe đâu Phạm Phú Hiển, cháu cố của cụ Phạm Phú Thứ cũng đậu tiến sĩ Toán nhưng là ở nước Pháp.

Khi ra Hà Nội làm luận án, học trò được thầy hướng dẫn tặng một…chai xì dầu (nước tương) nhưng chai nước tương còn…lưng. Có lẽ thầy “nhịn” ăn để tặng trò lên đường. Thời điểm đói…toàn quốc, chai nước tương không khác chai nước sâm. “Hành trang” cho con lên đường của mẹ anh còn giản dị hơn. Bà rang cho con trai một lọ muối hột. Hồi ấy ở quê không có muối bột. Muối hột hầm (một cách rang) cất giữ lâu hơn. “Con nhớ ăn dè xẻn hỷ”. Mẹ anh dặn dò con trai cẩn thận. Mỗi lần xuống nhà ăn tập thể, anh đem một đôi hạt muối hầm, để “ăn dặm” khi thức ăn thiếu thốn. Người Quảng có thói quen ăn mặn.

“Có phải nhờ vả ai không?”. Tôi hỏi bạn, ngầm ý “chạy chọt” chỗ thân quen. “Không”. Anh nói thời đó rất trong sáng, thầy cũng như nhà trường. "Sức học" chứ không phải “sức mạnh” (của kim ngân hay chức quyền) làm nên tấm bằng tiến sĩ. Dù không còn dạy, Minh vẫn còn…tự học. Đó là chữ Hán. và đang dịch sách lịch sử. Thế hệ chúng tôi rất ít và hầu như không có đi học thêm với thầy. Vả lại cũng rất ít người dạy thêm. “Giáo sư trung học đệ nhị cấp” (giáo viên cấp 3) có ngạch công chức hạng A, chỉ số lương 470, trong khi phó quận trưởng (học 4 năm từ trường Quốc gia Hành chánh) hay kỹ sư Phú Thọ (Bách Khoa) có chỉ số lương là 450.

Anh bạn trẻ hơn chúng tôi là một kỹ sư xây dựng, từ trường đại học Bách Khoa ra. Là công dân Mỹ nhưng anh có công đóng góp với các bạn kiến trúc sư xây dựng ngôi mộ của cụ Phạm Phú Thứ ở Quảng Nam, được xếp vào di tích lịch sử cấp tỉnh. Làng có ngôi mộ lại là nơi Nguyễn Tăng Hải sinh ra và lớn lên. Hải còn đang ấp ủ một “dự án” cá nhân: Sản xuất máy sạc điện không nhiên liệu. Nếu thành công, Hải nói sẽ mang về VN để sản xuất đại trà sau khi chào hàng tại Mỹ. Không rõ thành bại thế nào nhưng mỗi khi nói đến “dự án”, Hải trở nên sôi nổi và hưng phấn như Archimede sắp tìm ra sức đẩy của nước.

Còn tôi? Chẳng tích sự gì. Mỗi ngày bỏ ra nửa tiếng lên Facebook…để “chém gió”. Dịch sách cho người nhưng mình không được đứng tên, chỉ làm kiếm tiền uống…bia. Công việc dịch thuật cũng nhàn nhờ có thằng bạn Google.  Cũng có cuốn được đứng tên (Tư Duy Nhạy, Tiếp Thu Nhanh. Đề sách biên tập kiểu “mì ăn liền” chứ nguyên tôi dịch là Kiến Tạo Bộ Não Ưu Việt, Build A Better Brain).

Nhưng những người Quảng Nam chúng tôi khác gì những người ở tỉnh khác? Tôi nghĩ là giọng nói. Chúng tôi rất dễ gần gũi nếu nghe ai đó nói lên cái giọng Quảng mộc mạc và có phần cục mịch của mình.

Ba chúng tôi gặp nhau cũng vì thế. Gặp nhau chuyện vãn, một phần, phần khác cũng muốn nghe một trong ba ông Quảng hứng khởi  nói ra một đôi chữ, chỉ chúng tôi mới biết, mới hiểu, những chữ nằm trong dòng máu, trái tim, tâm hồn, từ khi cha ông chúng tôi từ Thanh Hóa, Nghệ An vào đây lập nghiệp.

Tiếng Quảng, giọng Quảng, tiếng Quê hương, giọng Quê hương. Rứa thôi.

1C-N2Tp21Fim2W098AXNfJmEl6PLf8lib0h9LaRMvGvM

Xem thêm

VÌ SAO TRUMP ĐẮC CỨ?

Câu hỏi này có vẻ vô duyên, không khác câu vì sao Harris thất cử. Đắc, thất là do quyết định của người dân Mỹ. Nếu nói Trump mới xứng đáng làm tổng thống thì tại sao  lại thua cử ông già lớn tuổi “lụm cụm” Joe Biden. Tại bầu cử gian lận? Vậy thì chính quyền đảng dân chủ không “gian lận” tiếp để giành lấy nhà trắng? Họ đang nắm quyền. Quyền to như núi. Và khi nắm quyền, Donald Trump lại để cho cuộc bầu cử bị “ăn cắp” (stolen)?

Có rất nhiều cáo buộc gian lận trong cuộc bầu cử dẫn đến Trump tức tối ôm gói rời Nhà Trắng. Nào là người chết đi bầu. Nào là phiếu bị ăn gian, bầu Trump thành bầu Biden. Không đáng kể. Sự chênh lệch phiếu giữa 2 ứng viên tổng thống là rất lớn. Chỉ có giả thuyết khả tín: gian lận do máy bầu, máy đếm. Đó là máy của Dominion. Chỉ có máy mới có thể làm sai số hàng triệu phiếu.

Nhưng giả thuyết ấy sai hoàn toàn. Người tung tin này nhiều nhất là Fox Corp. và Fox News. Thế là kiện tụng. Thấy không thể thắng ở toà, hãng truyền thông theo phe Trump này buộc phải dàn xếp đền danh dự cho hãng chế tạo máy bầu cử Dominion 787,5 triệu đô la. Đau như thiến. Vì đăng bậy, đăng sai, số tiền bị đền vô cùng lớn. Rồi những vụ kiện khác của Trump đều bị toà án từ thấp đến cao lắc đầu: No, hổng có gian lận.

Nếu hệ thống tổ chức bầu cử Mỹ bị phe Dân Chủ khuynh đảo thì xin thưa, Trump bây giờ hẳn phải nổi loạn: Gian lận, gian lận. Tổ chức bầu cử vừa rồi rất an toàn. Ban đầu chỉ có vài tin bịp có đặt bom. Sau đó, cuộc bầu cử diễn ra yên ổn nhất. Như vậy, hệ thống bầu cử Mỹ là tốt và người thực thi nhiệm vụ rất tận tụy.

Nhiều người đánh giá bầu cử Mỹ “rối rắm” và “lộn xộn” quá. Hai ứng viên tổng thống không tiếc lời chỉ trích nhau. Người thì bị gọi là “tâm thần”. Người bị gọi là phát-xít. Thậm chí, những người ủng họ cho hai phe còn “thoá mạ” nhau. Biden gọi người ủng hộ Trump là “rác rưởi” (garbage) để đáp trả một danh hề được mời lên bục phát biểu trong cuộc tụ tập ủng hộ Trump gọi Puerto Rico là hòn đảo trôi trên rác. Cử tri từ đảo này có thể bầu cử nếu họ ở bất kỳ đâu trong các bang của Mỹ.

Thấy Elon Musk treo thưởng mỗi ngày 1 triệu đồng USD cho một người bất kỳ, trong danh sách đăng ký ủng hộ Trump, nhiều người trề môi: Dùng tiền “mua” phiếu mà bầu cử dân chủ à? Không. Musk được tòa cho phép vì đúng luật. Bầu cử Mỹ như một cuộc so găng. Nó không những hấp dẫn cho người Mỹ mà còn hồi hộp cho người VN. Đa phần người Việt khoái Trump hơn Harris. Ông còn là “người hùng “ của nhiều phen hâm mộ. Ở Mỹ nhưng ông được kỳ vọng rất nhiều ở VN. Thấy ông “đánh” Tàu tơi tả bằng thuế quan (tariff), người ta rất khoái trí. Và ông đắc cử, nhiều người thở phào sung sướng, có khi xài chữ “vỡ oà “ cho nó máu me.

Đắc cử tổng thống Mỹ đều phải là người của một trong hai đảng lớn. Hai phe đều có “hậu phương” của mình, nhất là đô la, nhì là báo chí. Sự cạnh tranh khốc liệt của người hai phe- như một mất một còn- làm cho chúng ta suy nghĩ: Ở Mỹ, hai thế lực chính trị này sẽ “không đội trời chung”. Có người coi đảng cộng hòa là chống…cộng sản. Đảng dân chủ là đảng “xã hội chủ nghĩa”. Dân chủ phải thua, nhiều người mới hả dạ.

Vì không ở trong xã hội Mỹ; vì không am hiểu hệ thống vận hành của nền tư pháp Mỹ ; vì bị chi phối bởi lối giáo dục “địch-ta”; nhiều người VN tưởng rằng đảng dân chủ và đảng cộng hòa luôn muốn “tiêu diệt” nhau. Không. Họ như 2 mặt của một đồng tiền. Có âm và có dương. Nghĩa là có mâu thuẫn mới có tiến bộ. Nhiều thể chế toàn trị hay độc tài không bao giờ để, hay dung dưỡng, hay chấp nhận, mâu thuẫn. Ở Nga thời Putin, nhiều nhân vật đối lập nổi tiếng gặp khốn khổ, bị nhốt tù, bị thủ tiêu hay tự ý té lầu vong mạng.

Bầu cử Mỹ không những hấp dẫn mà còn ảnh hưởng cả thế giới. Trump lên. Nga mừng. Ucraina lo. NATO bồn chồn. Tàu nín thở chờ. Nhưng tôi thấy, Mỹ của Trump hay Mỹ của Biden, chính phủ của cộng hòa hay chính phủ của Mỹ, tất cả cũng vì nước Mỹ trên hết. America First.

Người Việt Nam không vì ai mà cào cấu nhau rồi chửi bới nhau. 4 năm của Trump chuyển thành 4 năm của Biden. Rồi Trump trở lại. Không phải xu thế “phá hủy sáng  tạo” (disruptive innovation), như Trần Huỳnh Duy Thức nhận định trong 1 status của ông khi nước Mỹ “rung lắc”: Trump chiến thắng ngoạn mục. Trump và không Trump là xu thế nước Mỹ. Mỹ phát triển vượt bậc nhờ trong nước họ luôn luôn xảy ra mâu thuẫn. Nước Mỹ không hề “ổn định chính trị”. Chính nhờ bất ổn, cứ 4 năm một lần, Mỹ sẽ dẫn đầu thế giới ít ra 100 năm nữa.

Tuy nhiên, thái độ của người Việt chúng ta nên là: “Không chống Mỹ, không theo Mỹ, mà nên hiểu Mỹ”(*). Chính vì theo Mỹ mà Afghanistan bị sụp đổ để chính quyền sắt máu Taliban nắm quyền. Cũng vì chống Mỹ mà Nga (của Putin) bị chính quyền Biden cho  sa lầy ở Ukraine. Cũng vì chống Mỹ mà Cuba vẫn còn phải thức để canh giữ thế giới (thức trắng mắt). Chỉ có hiểu Mỹ, Nam Triều Tiên đánh thắng Bắc Triều Tiên và trở thành nước công nghiệp nằm trong tốp đầu thế giới. Và cũng nhờ hiểu Mỹ, Nhật Bản trở thành nên kinh tế lớn thứ ba thế giới.

Hỡi anh em của tôi. Hãy hiểu Mỹ. Chống phe dân chủ hay yêu phe cộng hòa chỉ là tình cảm nhất thời, giỏi lắm kéo dài chừng 4 năm. Đừng biến yêu ghét thành lý trí. Và cũng đừng vội coi Trump sẽ là “cứu tinh” của thế giới. Vi du: Ông sẽ chấm dứt chiến tranh ở Ukraine trong 24 giờ đồng hồ.

Tái bút: Tôi có cảm giác, phụ nữ không thể làm tổng thống nước Mỹ. Không hẳn họ không đủ khả năng. Thừa khả năng đằng khác. Ứng viên tổng thống Hillary Clinton so với Kamala Harris chưa chắc ai hơn ai. Harris là người da màu cũng như Obama. Nếu phải vượt hơn, người Mỹ mới có thể chọn một người da màu làm lãnh đạo của họ. Thường thì họ chọn người da trắng nhiều hơn dù nước Mỹ rất đi đầu trong việc bảo vệ quyền con người. Biết đâu- tuy không có chứng cứ nào cho biết vì lý do chủng tộc hay giới tính mà cả hai lần Trump đều đánh bại đối thủ là phụ nữ - Harris thất cử vì còn mang “phận đàn bà”?

(*) Lưu Á Châu, một nhà nghiên cứu Trung Quốc. Tập Cận Bình rất nể ông ta.

1vWD1P8kPbJE3tBsFsoc6qWtpUtPkeomo92SOTmVrVDo

Xem thêm

CHÂN MÀY PHONG THUỶ

Ngôn ngữ chuyển biến theo thời gian. Trong từ điển Hán Việt, Đào Duy Anh cắt nghĩa DẠ VŨ là mưa ban đêm. Ngày nay, dạ vũ là khiêu vũ buổi tối. ĐÀN ĐIẾM: Cái đàn (như đàn Nam Giao- tôi chú thích) và cái điếm (canh)= chỗ hội họp nghiêm trang. Nay, đàn(g) điếm có nghĩa rất xấu. Nhưng phong thuỷ mà đi đôi với chân mày, có sự chuyển biến ngôn ngữ xảy ra ở đây?

Chân mày “phong thủy”!

Đào Duy Anh định nghĩa "phong thuỷ: Nghề xem đất tốt xấu để cất mộ". Ngày nay,  người VN đều hiểu phong thuỷ bắt nguồn từ gió và nước. Phong thủy liên quan đến thiết kế nhà cửa, sắp xếp môi trường sống, ở đó thông thoáng (gió: phong) và đầy đủ nước (thuỷ). Chân mày phong thuỷ hay nốt ruồi phong thuỷ thì có ý nghĩa gì với nhà cửa, đất đai?

Thực ra, gọi đúng phải là chân mày tướng, nốt ruồi tướng, quý tướng. Có thật sự khi sửa lại chân mày hay chấm thêm nốt ruồi mang lại hạnh phúc hay giàu sang thì con người đoạt được quyền tạo hoá? Đang có chân mày “hãm tài” hay “sát phu”, “sát thê “, chỉ cần vài trăm hay đôi triệu, số phận của người “sửa tướng” sẽ thay đổi hoàn toàn?

Giống như làm nhà, có người mở cửa chính rộng hẹp theo đúng thước Lỗ Ban. Gọi là trực. Trên thước có đánh dấu trực hoạ phúc, giàu nghèo, xấu tốt…Vậy, ai mở cửa nhà theo đúng “phép “ Lỗ Ban đều sẽ đạt được mong muốn? Ngày xưa, ở Trung Hoa, mọi người đều phát đạt nhờ áp dụng theo sách vở cha ông họ? Tất cả đều hạnh phúc. Không có ai ly hôn, bỏ vợ, bỏ chồng, chết vợ, chết chồng, vì trước khi cưới nhau, mọi người đều tham khảo tướng số, coi xem tuổi tác?

Phụ nữ coi trọng nhất gương mặt. Làm cho sắc diện mình dễ ngó, đáng yêu là nhu cầu chính đáng của họ. Nhưng để gương mặt đúng với tướng “tốt” như vượng phu hay ích tử rồi dùng biện pháp nhân tạo để “đổi” tướng thì cần phải xem lại. Như tôi nói, đổi chân mày, thêm bớt nốt ruồi, nâng cao hay hạ thấp gò má…để tướng được tốt, thì ai có điều kiện đi giải phẫu thẩm mỹ đều có thể thay đổi số phận? Chắc chắn là không.

Đến thẩm mỹ viện để làm đẹp thì đáng khuyến khích . Đến đó để xăm chân mày “tướng”, điểm thêm nốt ruồi tướng, ở trên mặt hay ở chỗ kín như đầu vú, vùng âm hộ để mình sinh quý tử cũng cần xem lại.

Nhưng thật ra, niềm tin về việc thay đổi “tướng” cho tốt hơn chính là động lực khiến người ta tự tin hơn. Nếu trên gương mặt mình có nốt ruồi đen nằm sát mí dưới, có người sẽ cho là xấu: tích lệ khấp phu (sát chồng hay chồng chết) nếu là phụ nữ. Đàn ông sẽ tích lệ khấp thê: chết vợ hay sát vợ. Tôi thấy nhiều người có nốt ruồi ở vị trí đó và thật trớ trêu họ sống vẫn phây phây hạnh phúc, có người gần 90 tuổi. Đâu có tích lệ khóc ai đâu.

Nhưng nếu tẩy nốt ruồi ấy đi để khỏi bị ám ảnh mình có số sát phu, sát phụ, thì tốt quá đi chứ: tạo sự tự tin.

Nói tóm lại, làm chân mày đẹp hơn, thanh tú hơn, dễ thương hơn thì rất tốt. Đừng vì “phong thủy “( từ sai hoàn toàn) mà sửa chân mày, tốn tiền, có khi gây hại; chân mày cần phù hợp với gương mặt. Khi sinh ra, mọi cái trên gương mặt con người đều rất hài hoà. Quá tin “phong thuỷ “ rồi chỉnh sửa gương mặt quá nhiều, quý cô vô tình làm mất đi cái hài hoà vốn có của trời ban.

Thẩm mỹ để tạo cái đẹp và sự tự tin. Không vì mê tín mà sa đà vào thẩm mỹ. Giải phẫu thấm mỹ không phải là an toàn tuyệt đối.

Xem thêm

DẠY THÊM, HỌC THÊM: Vấn nạn ở Việt nam.

Chúng ta đặt câu hỏi:

- Vì sao phải học thêm?

- Chương trình học chính thống không đáp ứng nhu cầu học hỏi của học sinh?

- Nội dung chương trình học hiện nay đối với học sinh là vừa phải hay ‘quá tải’?

- Dạy thêm để cải thiện mức sống giáo viên?

- Chương trình giáo dục phổ thông hiện hành không giúp học sinh phát huy năng lực bản thân?

• Học thêm, thực ra đã có tự ngàn xưa. Học thêm dành cho những học không đuổi kịp chương trình. Học thêm cần thiết cho những học sinh nâng cao môn học mình yêu thích. Đây là ý nghĩa của học thêm.

• Học thêm vì học chính thống không đáp ứng nhu cầu học hỏi của học sinh là hết sức vô lý. Vậy, nhà trường lập ra để làm gì?

• Học sinh chỉ học nâng cao khi chương trình nhà trường nhẹ nhàng và không hề quá sức, ta hay gọi là “quá tải”. Có ai không than vãn chương trình học hiện nay không quá tải? Tổ chức học thêm không gây nặng gánh lên vai học sinh, thầy cô, người quản lý?

• Dạy thêm không hề “nâng cao” mức sống của…mọi giáo viên. Lý do: Không phải thầy cô nào cũng có điều kiện dạy thêm.

• Chương trình học hiện nay “không giúp học sinh phát huy năng lực bản thân”, thì duy trì nó làm gì? Tại sao không đổi mới, ngắn gọn hơn, tiến bộ hơn, khoa học hơn? Các nước tân tiến trên thế giới có chủ trương dạy thêm bên cạnh dạy chính thống? Hay họ để việc học thêm, dạy thêm cho xã hội lo? Ở VN, tại sao bộ giáo dục lại phải cưu mang lĩnh vực dạy thêm? Nhiệm vụ quản lý giáo dục hiện nay của họ không “nặng nề” sao?

Theo tôi, dạy thêm và học thêm là nhu cầu có thật, hãy để cho nhu cầu ấy phát triển tự nhiên. Nhà trường không nên dài tay quản lý. Vì là hoạt động ngoài nhà trường, việc quản lý sẽ thuộc về chính quyền sở tại. Bù đầu công việc nhà trường, ông hiệu trưởng không thể quản những việc làm của giáo viên ngoài giờ hành chánh (dạy học ở nhà trường).

Nhà trường chỉ có thể tổ chức dạy thêm (miễn phí hay tự nguyện của giáo viên – càng tốt) một số em không theo kịp bạn trong lớp). Số này có lẽ rất ít. Nhưng nếu số này nhiều, nhà trường nên xem lại chất lượng dạy của thầy hoặc sức học của trò. Lên lớp do năng lực hay vì chạy theo thành tích: Không có học sinh lưu ban?

Đọc bản dự thảo THÔNG TƯ quy định dạy thêm, học thêm của bộ giáo dục, tôi có cảm tưởng sẽ có thêm một chương trình giáo dục song song với chương trình giáo dục chính thống hiện hành trong nhà trường. Công việc dạy thêm, học thêm cũng bài bản ra phết.

Ở trường:

“Tổ chuyên môn tổ chức họp để thống nhất đề xuất với người đứng đầu nhà trường (sau đây gọi chung là Hiệu trưởng) việc dạy thêm, học thêm…”. (Điều 4 điểm 1). “Hiệu trưởng căn cứ đề xuất của các tổ chuyên môn tổ chức cuộc họp với thành phần gồm lãnh đạo nhà trường, tổ trưởng tổ chuyên môn, đại diện Ban đại diện cha mẹ học sinh của nhà trường để thống nhất việc tổ chức dạy thêm, học thêm…” (Điều 4, điểm 2). “Nhà trường công khai việc tổ chức dạy thêm, học thêm…” (Điều 4, điểm 3). “Hiệu trưởng căn cứ nguyện vọng của học sinh xây dựng kế hoạch tổ chức dạy thêm, học thêm (xếp lớp, phân công giáo viên, xếp thời khóa biểu theo từng môn học ở mỗi khối lớp) (Điều 4, điểm 4).

Ở ngoài:

Nếu là giáo viên ở trường muốn dạy ở ngoài thì phải “Báo cáo Hiệu trưởng về môn học, địa điểm, thời gian tham gia dạy thêm và cam kết với Hiệu trưởng hoàn thành nhiệm vụ được giao…” (Điều 5, điểm 2, mục a). Nếu có dạy thêm học sinh của mình ở trường thì giáo viên phải báo với hiệu trưởng “danh sách các học sinh đó (họ và tên học sinh; lớp đang học trong nhà trường) (mục b). Nếu hiệu trưởng muốn dạy thêm thì phải xin “thủ trưởng” của mình như trưởng phòng giáo dục hay sở giáo dục. (Tội nghiệp cho hiệu trưởng, nghèo đến nổi phải…dạy thêm).

Qua những quy định, tôi thấy vai trò của hiệu trưởng quyền lớn ngút ngàn trong việc “điều hành” dạy thêm và học thêm. Có quyền cao sẽ đẻ ra nhũng lạm. Đó là quy luật. Hãy để các vị hiệu trưởng làm tròn bổn phận của họ trong nhà trường. Bên ngoài, hãy để cho nhà chức trách. Có như thế, nhà trường mới toàn tâm toàn ý trong vấn đề giáo dục.

Nói thêm chỗ này: Có một câu quy định ngắn nhưng tôi thấy là quan trọng, cũng ở mục b này: “…cam kết (với hiệu trưởng) không dùng bất kỳ hình thức nào ép buộc học sinh học thêm”.

Thông thường, dạy thêm, học sinh đang dạy ở trường sẽ là “mục tiêu” nhắm tới của bất cứ ai được nhà nước cho phép dạy thêm. Thấy có “vấn đề” nên thông tư có nhắc tới hai từ “ép buộc” đối với học sinh. Không. Không bao giờ thầy ép buộc học trò mình học thêm.

Nhưng, giống như trước đây, nông dân đều “tự nguyện” làm đơn xin vào hợp tác xã nông nghiệp, học sinh giáo viên đang dạy ở trường chắc chắn (100%) sẽ tự nguyện học thêm. Cha mẹ sẽ “chú tâm” điều này. Trong huyết quản của phụ huynh luôn chảy câu “Muốn sang thì bắc cầu kiều. Muốn con hay chữ hãy yêu lấy thầy”. Học trò giỏi cũng cần phải học thêm cùng với học trò kém. Không thiếu trường hợp học sinh có lực học tập không đạt hạng khá giỏi vì không chịu học thêm với giáo viên dạy mình ở nhà trường. Từ đây, đẻ thêm tệ trạng: dạy thêm và học thêm “lệch lạc”.

Nhưng không phải ai cũng dạy thêm. Người dạy thêm có thu nhập khá nhờ “học trò của mình” sẽ khiến những thầy cô không dạy thêm tâm tư, suy nghĩ. Tốt hơn, học sinh không nên học thêm lớp dạy thêm nếu giáo viên đang dạy học ở trường. Điều này giúp người dạy thêm không mang tiếng “ép buộc” (vô hình) như thông tư lo ngại.

Học sinh các nước tiên tiến có học thêm không? Tôi nghĩ là có. Họ học ở các trung tâm hẳn hoi. Cũng có người “thuê” riêng thầy để học thêm những môn học họ yêu thích.

Riêng ở Phần Lan – nơi tôi có cháu nội ngoại đang học – không có học thêm và dạy thêm. Nhà trường đầu tư hầu như đầy đủ phương tiện phát huy năng lực học sinh từ bé. Các cháu “chơi” nhiều hơn “học”. Đi đón cháu mẫu giáo tôi thấy học sinh ra chơi rất lâu. Các cô giáo đứng quanh sân trường quan sát.

Học thêm không có nhưng học trước là không được. Cháu tôi rất “giỏi toán” trong lớp vì nó học trước ở VN. Cô giáo gửi mail yêu cầu phụ huynh không “tự tiện” dạy trước môn toán cho cháu. Con tôi giải thích lý do. Họ bằng lòng giả thích và nói thêm “Chúng tôi dạy cháu học toán theo phương pháp nhà trường: Cần suy nghĩ chứ không cần đáp án”. Dĩ nhiên, giáo dục mỗi nước mỗi khác. Ta không bì họ nhưng tôi muốn nói học thêm không hẳn là thượng sách.

Để kết thúc bài viết, tôi xin nhắc lại: Nhà trường không nên tổ chức dạy thêm trong trường trừ những lớp phụ đạo học sinh yếu. Hãy để xã hội giải quyết việc dạy thêm, học thêm. Nhà chức trách sẽ hiểu họ sẽ phải làm gì để dạy thêm, học thêm không phải là bận tâm lớn, bận tâm chính, của ngành giáo dục.

Có một điểm làm cho dạy thêm, học thêm thành điểm nóng xã hội: Đó là do chạy theo thành tích. Nếu bỏ được việc phân hạng học sinh ở bậc trung học thì “vấn nạn” dạy thêm học thêm sẽ không còn. Người ta chỉ học thêm để nâng cao môn học nào đó. Đây là nguyện vọng chính đáng. Dạy thêm, học thêm sẽ không tràn lan khi việc dạy thêm và học thêm đi đúng hướng. Bỏ phân hạng (giỏi, khá, trung bình, kém) không có nghĩa là bỏ chấm điểm. Điểm thể hiện việc học của học sinh chỉ có cha mẹ, thầy cô, và bản thân học trò ấy biết như một số nước thực hiện.

Háo danh, chạy theo thành tích, nặng hình thức, khiến mọi người (phụ huynh và học sinh) ai cũng muốn tiếng “giỏi, khá” sẽ đẩy giáo dục vào nỗi lo không chính đáng. Thầy cô nào không muốn học trò họ giỏi? Tại sao phải lấy thành tích học sinh để đánh giá thầy cô? Mà thành tích ấy có thật hay ảo? Tại sao xã hội lại chuộng ảo hơn thật? Hay ảo là cái người ta mơ ước để thỏa lòng ước mơ?

Kết luận của tôi: Khi nền giáo dục Việt Nam hoàn chỉnh thì việc học thêm, dạy thêm cũng chẳng cần.

Ảnh: Có thật sự giáo viên phải đi bán hàng, làm cò đất?

1f2nAbcJflgI0bulv3sw8AWARwnNNG-ubZkuXWSt0Kk4

Xem thêm