Toàn cầu hóa (globalization) có lợi nhất cho Trung Quốc; phi toàn cầu hóa (deglobalization) có lợi nhất cho VN

 

Việt Nam lọt vào điểm ngắm (radar) của phi toàn cầu hóa (deglobalization). Mấy tháng nay, phi toàn cầu hóa được nhiều người nói tới. Cụ thể, nơi nào bị tác động nhất, hoặc giả, TQ có chịu nổi đợt thoái vốn áo ạt này hay không. Tuy nhiên, ít ai để ý đến nước hưởng lợi trong sự bùng phát này.

TRUNG QUỐC KHÔNG CÒN LÀ LỰA CHỌN HẤP DẪN

Có thể nói, TQ là nước hưởng lợi lớn nhất trong việc toàn cầu hóa (globalization) hàng chục thập niên rồi. Từ khi gia nhập WTO năm 2001, GDP của họ tăng gấp mười một lần, trỗi dậy từ nền kinh tế lớn thứ 6 trên thế giới vươn lên vị trí thứ 2 và gần bắt kịp Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, cơn sóng địa chính trị đã sớm đổi chiều. Cả ở TQ, và còn hơn thế nữa. Qua chính sách lưu thông kép, TQ đầu tư mạnh về công nghệ tiên phong để bảo đảm không còn lệ thuộc vào công nghệ thiết yếu từ nước ngoài. Rõ nhất là chất bán dẫn. Xu hướng này không có gì bất ngờ, vì các công ty ngày càng thấy rõ các rủi ro liên quan đến đầu tư ở TQ – đáng chú ý nhất là chính sách “zero-Covid” (phong tỏa tiếp phong tỏa khi xuất hiện dịch-ND). Chi phí nhân công và đất đai tiếp tục tăng, đầu tư vào TQ chẳng có ý nghĩa gì về kinh tế đối với các công ty đa quốc gia. Một số công ty còn nán lại ở TQ đang cân nhắc chủ trương “TQ cộng một” (China plus One) để bảo vệ vốn liếng của mình. Do đó, nhiều công ty xem xét các lựa chọn thay thế trong khu vực.

VIỆT NAM LÀ NƠI LÀM ĂN LÝ TƯỞNG

Vào Việt Nam. Có một số yếu tổ khiến VN có một vị trí hoàn hảo. Về măt địa lý, VN nằm sát phía nam TQ, thông ra biển Đông qua các cảng biển lớn, sản phẩm xuất khẩu nhanh chóng. Giá trị gia tăng vẫn tạo ở nơi khác, chủ yếu là TQ, việc tiếp cận công nghệ, nguồn nhân lực kỹ thuật cao, ở đó phong phú hơn nhiều.

Tuy nhiên, VN tự khẳng định mình là nơi hoàn hảo để lắp ráp sản phẩm ở giai đoạn hoàn chỉnh. Giai đoạn này không cần công nhân tay nghề cao, các công ty do đó tận dụng giá nhân công thấp, đất đai rẻ (so với các nước láng giềng). Thái Lan và TQ là hai nước đầu tư đáng kể trong sản xuất, dẫn đến giá đất tăng khi xây nhà xưởng đồng thời lương cũng tang, khiến cho họ khó cạnh tranh với nước láng giềng VN.

Dân số VN cũng là yếu tố chính. Với 98 triệu dân, VN là nước đứng hàng thứ 15 trên thế giới về số dân, hầu hết đều là lao động trẻ. So với TQ, VN là một quốc gia trẻ, đó cũng là lý do tại sao họ có khả năng chấm dứt chủ trương bỏ phong tỏa (“zero-covid”) hồi cuối thu năm ngoái.

CÁC ÔNG LỚN ĐÃ VÀO VN.

Samsung có lẽ là công ty đặt cược lớn vào VN. Năm nay, họ đầu tư 920 triệu đô la Mỹ vào các hãng xưởng của mình tại đây. Nhưng không chỉ có Samsung; Apple và Foxconn cũng đầu tư nhiều vào nước này.

Nhắc đến phi toàn cầu hóa, một trong những ngành xem xét nhiều nhất là ngành công nghiệp bán dẫn. Khi TQ cố gắng tự cung tự cấp, và các công ty muốn tránh rủi ro về địa chính trị, cơ hội mở ra rất lớn. Đáng chú ý, Samsung tuyên bố họ sẽ sản xuất chip tại VN vào tháng 7 năm 2023; hãng chip Synopsys của Mỹ cũng vừa chuyển đầu tư đến nước này.

Các yếu tố trên chỉ ra một tương lai tươi sáng cho VN, một quốc gia, trong lịch sử, nổi tiếng can cường đối diện với ảnh hưởng không lành của ngoại bang như Trung Hoa, Pháp hoặc Mỹ. Ngày nay, VN đối diện hình thức ảnh hưởng lành hơn nhiều qua đầu tư FDI (Foreign Development Investment: đầu tư phát triển nước ngoài).

NLC dịch từ https://www.verdict.co.uk/deglobalization-vietnam-winner.../

Xem thêm

MẢ PHÁT (Không tin mả phát, tôi chọn thiêu khi chết).

 (Không tin mả phát, tôi chọn thiêu khi chết).

Ở vùng quê, xưa như nay, gia đình ai làm ăn giàu có, con cái đỗ đạt, nhiều người làm quan... được cho mồ mả gia đình đó phát: phát tài, phát lộc, phát quan…Thành công của họ mặc nhiên do mả phát.

Không rõ yếu tố tài năng, chăm chỉ, và chí tiến thủ có đóng góp gì không.Dân thường một số như thế nhưng những người trọng vọng trong xã hội cũng tư duy không khác.

Lúc Hà Nội sáp nhập Hà Tây, nhiều phát ngôn hoan hỉ được đưa ra: thủ đô sẽ ở thế “ hổ ngồi, rồng quyện”, núi rừng Ba Vì là “chỗ dựa” cho "trái tim" cả nước. Có lẽ chẳng cần phấn đấu vất vả làm chi, chỉ ngồi đó thôi, ta sẽ có một đô thị tầm cỡ Singapore.

Nếu xét về “phong thủy” không có đất nước nào nhiều vị trí “đắc địa” như Trung Quốc. Chỉ xem phim đã thấy núi non hùng vĩ, sông nước đẹp như thơ (“Quân bất kiến/ Hoàng Hà chi thủy thiên thượng lai/ Bôn lưu đáo hải bất phục hồi”, Anh không thấy/Nước sông Hoàng Hà chảy từ trên trời xuống/Chảy ra đến biển không quay trở lại nữa, Lý Bạch). Phong thủy nước Trung Hoa có lẽ đã sản sinh ra nhiều trí tuệ cho nhân loại.

Nhưng Lưu Á Châu, tướng, học giả của họ nhận xét, Trung Hoa không có nền triết học thật sự. Không tìm ra ai tầm cỡ như triết gia Kant người Đức. Cuốn Nam Hoa Kinh của Trang Tử, Đạo Đức Kinh của Lão Tử chả có chi là triết học, theo tự thú của tay trí thức nước Tàu này.

Phong thủy họ tôt đẹp hẳn bây giờ họ phải giàu gấp mấy ông Quatar, ông Ả Rập Saudi, chả có "cái mẹ gì" ra hồn, nói chi núi rừng hùng vĩ, sông nước hữu tình. Đất nước toàn cát và cát nhưng họ giàu ngất ngưởng. Mồ mả cha ông họ chắc nằm dưới những cồn cát nóng cháy, làm chi được ở gần con suối nước chảy trong lành của Trung Hoa thơ mộng.

Sống nhờ âm phần, trông nhờ mả phát, nhờ độ trì của người quá cố, một số chúng ta coi trọng nơi chôn cất các bậc trưởng thượng trong gia đình.

Những ngôi mộ bền vững, thách thức thời gian bằng vật liệu siêu bền, và một chỗ nằm đúng “long mạch”…sẽ mang lại tiền đồ cho con cháu, cho người còn sống, luôn luôn là mong ước cho một số người vẫn còn tin vào phong thủy, âm phần.

Nhưng họ có biết đâu những vị vua trong lịch sử cả Việt lẫn Tàu đều coi trọng gấp ngàn lần họ cái âm phần và phong thủy. Khi sống họ đã bắt dân hàng vạn người xây lăng sẵn cho họ chờ lúc quy tiên sẽ nằm trong đó. Những thầy phong thủy hàng đầu được gọi tới; những vùng đất xinh đẹp, có núi, có sông, có khe suối, có cả chim hót mỗi ngày, là nơi họ nhắm đến với ý nguyện con cháu họ đời đời sẽ làm vua trị vì thiên hạ.

Lịch sử cũng chứng minh hùng hồn mong ước của họ là hoàn toàn mây khói. Có triều vua nào muôn năm trường trị không, mà "muôn năm, muôn năm"?

Ngôi mộ của Tần Thủy Hoàng cực kỳ kiên cố, cực kỳ bí mật, chiếm một diện tích cực kỳ to lớn, với cả ngàn lính bằng đất nung theo bảo vệ ở thế giới bên kia, cũng bị hậu thế đào bới, xới tung. Tần Thủy Hoàng có "muôn năm" trường trị cho con cháu ông ta không?

Ông đã để gì cho hậu thế ngoài những lời nguyền rủa vì sự tàn độc của mình? Và Vạn Lý Trường Thành, "niềm vinh quang" hay "nỗi ô nhục" cho một đất nước luôn luôn tự coi mình là trung tâm vũ trụ?

Không lẽ nhờ ác độc thống nhất Trung Hoa bằng xương máu, ông ta được người sau tốn không biết bao nhiêu là sách vở để "vinh danh" nhân vật khét tiếng tàn ác mọi thời?

Qua các thời đại, khi sống những vị lãnh đạo quốc gia đã làm gì cho đất nước, đem lại được gì cho nhân dân, thay đổi được gì cho xã hội, ai ai cũng có thể nhận thấy trong quá khứ, bây giờ và tương lai không phải chỉ trong lịch sử Trung Hoa.

Lịch sử luôn luôn công bằng.

Những cái để lại không phải là những ngôi mộ chiếm hàng mấy hectare đất. Những cái để lại không phải nằm ở những tượng đài nguy nga, những nơi tưởng niệm hoành tráng, xa xỉ.

Cái để lại chính là thứ nằm ở trái tim của nhân dân. Phan Châu Trinh không có chức tước, không có mồ to, không có tượng lớn, nhưng ông đã nằm trong mỗi trái tim của người Việt Nam. “Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh". Chỉ tiếc, hậu bối không thấy ra: khai dân trí phải là quốc sách. Hay là do mả ông không "phát" cho hậu thế?

(Bài cũ 4 năm trước).

Xem thêm

Nhớ ngày này năm ngoái. CORONA: một F0 “tâm tư”.

 Trên thế giới mấy triệu người chết vì Covid, tôi thấy buồn nhưng không nặng nề tâm trạng. Mấy chục ngàn đồng bào tôi ra đi, và trở về trong hũ tro lạnh lẽo, lòng tôi càng trĩu nặng.

Nhưng không vì thế tôi căm thù vi rút. Vi rút sinh ra trên thế gian này cũng như tôi, và hàng tỷ người khác, sinh ra trên cuộc đời này, trong một vũ trụ chung. Sinh mạng nào sinh ra cũng có quyền sống, dẫu sinh mạng này có mặt để giết hại sinh mạng kia: quy luật sinh tồn.

Corona ơi. Ta biết ơn mi đã cho ta thấy sự quan trọng của một gia đình, dù mi đang chia rẽ gia đình ta. Chúng tao phải đi cách ly, rời khỏi mái nhà ấm cúng, như hàng trăm ngàn gia đình khác. Gia đình là tổ ấm ngàn đời nay, người Việt Nam tao đều phải dựa vào, một lòng chống lại bất kể tai ương nào, kể cả giặc ngoại xâm, nhưng nay, bất lực không chống được mi.

Mi chia rẽ rất giỏi những người ta luôn nghĩ là đồng bào. Khi mi ở trong ta, đồng bào xem ta như… địch. Họ sợ chúng ta, những F0, hơn sợ cọp. Họ dựng lên không biết bao nhiêu hàng rào kẽm gai, không biết bao nhiêu cổng chắn, cả những ổ khóa đặt vào cửa nhà những người "bà con" với F0, những người mi ám hại ‘từ xa” là F1. Có biết bao nhiêu người sợ hãi mi, trốn chạy, ngày lẫn đêm. Họ đùm túm vợ con, có những đứa trẻ mới ra đời khi mi vừa tới, chạy trên các cung đường hàng nghìn cây số để về quê. Quê hương nghèo khốn, họ mới rứt ruột nơi chôn nhau cắt rốn ra đi, tha phương cầu thực. Nhưng vì kinh hoàng mi, quê hương không dám đón người trở về. Quê hương không còn là “chùm khế ngọt”. Quê hương thành “chùm kế chua”. “Ai ở đâu, ở đó”. Quê hương đành đoạn từ chối những người con khốn khổ.

Corona, tên thật mi là cúm Vũ Hán, mi ác độc đến nỗi, bánh mì dân ta mua để ăn qua cơn đói, mi làm thế nào mà bánh mì không phải là hàng “thiết yếu”. Có người bịnh cấp cứu ở Vũng Tàu, dưới tác động của mi, bịnh nhân y tế đưa lên tuyến trên, sở giao thông vận tải phải phối hợp, cấp cứu mới được thực thi.

Mi gian manh đến nỗi, đất nước nối liền một dải, nay phải chia lìa, Nam Bắc không còn một nhà, "sông có thể cạn, núi có thể mòn, nhưng chân lý ấy không bao giờ thay đổi". Bỗng mi lù lù ló mặt, non sông cắt đoạn, đất nước chia phân. Có người phải chui vào xe đông lạnh, sém chết, để được đi về nơi họ muốn về - quê hương, vì quá sợ hãi mi.

Cũng vì mi mà biết bao nhiêu người nghèo ra đường muốn kiếm ăn bị phạt tiền, tiền tỷ, có ít đâu. Vì mi mà biết bao giấy phép ra đời. Ta tưởng ngăn sông cấm chợ chỉ là quá khứ. Ngờ đâu. Vợ ta Covid nằm bịnh viện thở oxy, ta ở xa nàng chừng mấy trăm mét trong chỗ cách ly nhưng mỗi đêm nguyện cầu đừng ai gọi điện thoại để ta nhận về một hũ tro. Mấy trăm mét là mấy ngàn ki lô mét. Mi ác độc còn hơn lũ sói lang từng xâm lược, chia cắt đất nước ta.

Lên án mi trong một bài viết không đủ. Mi đến, tang thương đi theo. Hàng triệu người mất việc. Hàng triệu gia đình khốn đốn. Hàng chục ngàn doanh nghiệp , công xưởng đóng cửa vì mi. Trúc rừng không ghi hết tội. Nước sông không rửa sạch oan cừu. Huống hồ chi bàn phím, chỉ vài chục chữ cái. Lên án mi, một ngày, một năm, mười năm, trăm năm…cũng chưa hết tội.

Thôi, ta cũng "lấy tình thương xóa bỏ hận thù", không lấy oán báo oán, chỉ lấy ân trả oán, học theo luật nhân quả, ta nghe lóm bên chỗ mấy ông thầy chùa. Ta thôi, không kết oán cùng mi. Ta ưng làm thằng “phản động”, muốn …tri ân mi.

Nhờ mi mà:

- Ta thấy nước Trung Hoa thần bí ngày càng thần bí. Vi rút, mi sinh ra từ Vũ Hán, quê nhà mi. Không nước nào trên thế giới mi không đến, kể cả xứ văn minh nhất thế giới – Cờ Hoa, hay nước nghèo khó đông dân Ấn Độ. Mi cũng không tha các nước nghèo khó ở châu Phi, chết đói nhiều hơn chết bịnh. Mi có mặt ở mọi nơi. Mi không thua gì Đấng Cứu Thế của ta - “Chúa ở khắp mọi nơi”. Ta nể phục mi. Hàng mấy triệu người về chầu trời nhưng ở nước sinh mi ra, hơn tỷ tư dân, già trẻ lớn bé, số đồng hương mi chết không đáng kể, vài ngàn chưa hết đầu ngón tay.

Cả thế giới ngắc ngư, thì nơi mi xuất phát, sinh cơ, lại “yên hơn bàn thạch”. Ta thấy quê hương ngươi có hơn trăm người ngươi đến viếng, chính quyền lớn tiếng lu loa, ngươi từ “nước ngoài” len lỏi, xâm nhập vào quê hương mi. Họ cũng phong tỏa, cũng ngoáy mũi, cũng cách ly, cũng chích ngừa… rộn ràng như chống dịch không thua ở xứ ta. Ta thấy người xứ ngươi chẳng mang khẩu trang trong nhiều chỗ đông người. Thế giới có chỗ không đủ đất chôn người buộc phải thiêu vì Covid, thì xứ sở sinh ra ngươi "cười cười nói nói" như thiên hạ thái bình.

Ngươi thiên vị quá. Ngươi thương dân ngươi, sao ngươi không thương chúng ta, và những người dân khác trên trái đất, không đồng chủng với ngươi? Trung Hoa thần bí. Đọc Kim Dung, ta thấy Nhật Nguyệt thần giáo (tức Ma giáo) có Tam thi não thần đan, tưởng là chuyện bá vơ. Đâu ngờ…Trung Hoa còn thần bí hơn.

- Ta tưởng đất nước ta là đất nước yêu thương “bầu ơi thương lấy bí cùng” nhưng không ngờ. Mi “nhập” ai, người đó thành…kẻ địch. Kẻ bị mi “ám” lập tức bị cách ly. Cha mẹ, con cái, vợ chồng muốn đưa tiễn vào khu vực cách ly, họ phải đứng xa đủ hai mét, mặt mũi trùm kín, dưới cái khẩu trang. Rồi những người tổ chức cũng phải đưa kẻ gọi là F0 ra khỏi địa phương họ quản. Người thân yêu và người xa lạ, không biết những người tiễn đưa ấy, đang cười hay đang khóc? Khẩu trang che kín không những miệng mũi, có khi, còn che cả mắt.

- Khi mi có mặt, ta thấy câu “Công cha như núi Thái Sơn. Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra” là... trật lất. Cha, mẹ mà dính Covid, thì khi vào bịnh viện, con cháu chỉ đứng xa mà ngó. Hiếu để của con cái đặt ngay cổng nhà thương. Cha, mẹ mang Corona trong người cũng phải trở thành xa lạ có khi là thù địch. Núi Thái Sơn cũng đổ. Nước trong nguồn cũng chẳng còn mà chảy ra. Hiếu để còn lại chỉ là những giọt nước mắt khi con cái ôm trên người một hũ tro cốt mẹ cha. Cha, mẹ, ông, bà, người máu mủ, mà cách ly vì Covid tại nhà, họ không khác chi những người bị cùi hủi, còn hơn thời Hàn Mặc Tử. Thức ăn được mang tới cho người thân sẽ đặt trên một miếng ván hay một chiếc ghế nhựa. Con cháu đi khá xa thì ông bà, cha mẹ, anh em... mới rón rén đến, để nhận lấy thức ăn. Con có hiếu kính, yêu thương cha mẹ thì cũng chỉ dùng tay ra dấu, bày tỏ yêu thương, như những người câm, người điếc. Nói chuyện, mi - con vi rút ác độc, có tha những người gần gũi đâu?

- Khi có mi xuất hiện, ta mới hiểu ra, không phải vắc xin, 5K mà ngăn được mi. Hàng rào kẽm gai cũng hữu hiệu không kém và người cách ly người, nhà cách ly nhà, làng cách ly làng, phố cách ly phố.

- Mi cũng làm cho ta thấy thế giới hiểu biết phong tỏa (nói theo Tây là lockdown) khác nhau thế nào. Trong khi ở xứ sở ta, mấy mụ đàn bà, phải lén lút bò, leo qua hàng rào kẽm gai, để nhận hàng cứu trợ hay hàng thiết yếu đi "mua trộm", thì ở nhiều xứ sở, ai đi ra khỏi nhà hơn 5 cây số sẽ bị phạt tiền khá nặng. Ở xứ ta, kẻ gặt lúa, người lén đi tập thể dục, hay ra đường mua hàng “không thiết yếu” như băng vệ sinh… cũng đều nơm nớp, âu lo. Tuy nghèo khó nhưng muốn như thế, họ cũng phải thủ đủ số tiền quy định, để mà nộp phạt.

- Ta rất lấy làm lạ lùng khi mi vào nước Cờ Hoa. Không những mi làm bay chức tổng thống, anh hùng tóc vàng của biết bao người ái mộ VN, mà còn chia rẽ rất thành công nước Mỹ siêu cường. Nhiều người ghét Biden không chịu chích vắc xin dù bang chết nhiều nhất lại là bang ít chích ngừa nhất. Mỹ cũng bát nháo vì anh ruột Delta của ngươi xuất hiện.

-Nhờ mi, ta mới hiểu thêm dân chủ Mỹ. Dân họ thà chết (vì vi rút) nhưng không để mất tự do (chích hay không chích vắc xin; đeo hay không đeo khẩu trang). Đâu như xứ ta, vắc xin là cứu cánh, ai cùng tranh nhau chích, dẫu đó là vắc xin của kẻ thù truyền kiếp sản xuất, không biết có chất “lú lẫn” nào trong những lọ xinh xắn, đáng yêu đó hay không.

- Có mi, ta mới thấy kẻ thù tốt hơn bạn hữu. Bạn vàng “nhỏ giọt” nước "cam lồ'. Kẻ thù “hào phóng” thuốc vắc xin. Có ngươi ta mới thấy câu ni của đế quốc thật đúng “A friend in need is friend in deed”. (Gian khó mới có được bạn hiền).

- Cũng nhờ mi ta mới thấy tài năng những người quản trị đất nước- những người luôn luôn tự hào và ngạo nghễ. Mỹ chết vì mi như ngả rạ, Việt Nam ta ‘vững như bàn thạch”. Số người chết chẳng qua bị bịnh nền; có covid thì sẽ chết mau hơn; khỏe mạnh chẳng ai thèm chết. Có người nhắc chuyện lịch sử “cột điện nếu qua Mỹ cũng sẽ về VN trốn dịch”. Nhưng khi Delta xuất hiện ta mới thấy ít lại tự hào, bớt đi ngạo nghễ. Có mi ta mới thấy, lãnh đạo của ta thật tài tình. Từ chỗ coi mi như kẻ thù cần phải diệt (“zero-covid”) nay họ rất sáng suốt, không ngại diễn biến hòa bình, “sống chung” với mi. Đừng có mà tự mãn. Sống chung không có nghĩa đầu hàng mi đâu.

- Nhờ mi, ta mới thấy sức mạnh guồng máy quản trị có thể nói là vô địch. Ta thấy dân đế quốc xuống đường biểu tình chống lịnh bắt con em họ mang khẩu trang khi vào lớp đến trường. Có nước, dân chúng đánh nhau với cảnh sát gìn giữ quy định giãn cách. Nếu ở VN, bọn này sẽ bị gô cổ. Không mang khẩu trang ư? Rất dễ nếu có sẵn 1 đến 2 triệu đóng phạt. Nhiều người đói rả họng, có mống nào dám la làng kêu réo đâu? Mất tháng lockdown nghiêm ngặt, có đứa nào dám biểu tình? Nhờ mi, ta thấy dân ta rất dễ thương. Cần mũi ngoáy, mũi ngoáy ngay. Tập trung xét nghiệm, tập trung liền. Chỉ hê một tiếng, vắc xin đây, hàng hàng lớp lớp xông lên, có đâu vô ý thức như bọn Mẽo, cho 100 đô, chích vắc xin có thưởng, chả có ai thèm để ý. Đôi khi ta nghĩ, Mỹ nên học tập VN về cách “ổn định chính trị”. Họ rất thiên tài trong quản lý người dân. Nếu họ “hiến kế” chắc gì Donald Trump bị thất cử vì “gian lận” phiếu bầu? Trump sẽ nắm chắc 99, 9% phiếu.

- Cám ơn mi – Covid - nhờ mi mà ta thấy yêu thương hơn những người cùng “cách ly” như ta. Nhờ mi ta hiểu hơn nỗi khổ cực, lòng hy sinh thầm lặng của những người áo trắng, ngày đêm đánh đổi sức khỏe mình cho đồng bào hoạn nạn. Ở trạm thu dung Covid ta mới thấm câu "đồng bịnh tương lân".

-Cám ơm mi, Covid, nhờ mi mà ta hiểu được thế thái nhân tình. Có mi Việt Nam mới lộ rõ bản chất của một số người: cưu mang nhau hay đèn nhà ai nấy sáng; quảng đại và yêu thương hay sống chết mặc bay; nhân ái với đồng bào hay ích kỷ bởi công danh, thành tích; trung thành hay nịnh bợ; thẳng thắn hay khòm lưng; thông minh hay dốt nát; và nhất là, ai thật sự yêu nước trong lòng, ai yêu nước đầu môi chót lưỡi; có mi, người ta trở nên khiêm nhường hơn, cầu tiến hơn, và hiểu dân hơn.

- Cuối cùng, riêng ta, ta cám ơn mi: ta sẽ nhường mũi vắc xin thứ hai cho người khác; và nhờ mi, vài hôm nữa ta sẽ có một cái visa màu xanh hy vọng. Ta sẽ trở lại làm người- không bằng như trước khi mi xuất hiện- tự do đi lại. Ôi, trân quý tự do.

Học theo chúa Jesus, ta sẽ yêu mến kẻ thù, là mi đó- Wuhanvirus. Mi chẳng giết được người đâu – ai cũng hiểu lòng dạ mi rồi. Làm ơn, hãy trở về nơi mi đã ra đi.

Xem thêm

ĐỊA DANH: Dấu ấn thời gian

 

Quê tôi thuộc vùng núi hẻo lánh so với nhiều vùng quê khác của tỉnh Quảng Nam. Tên gọi mỗi địa danh thay đổi theo lịch sử thời cuộc. Hồi trước Việt Minh, có nhiều làng đặt tên rất nên thơ. Ví dụ: làng Đoài Sơn, làng Non Tiên, làng Trúc Hà, làng Hoằng Phước Bắc…Hồi kháng chiến chống Pháp, và sau 1975, tên gọi các làng trên đổi thành : thôn 3, thôn 7, thôn 6, thôn 8. Nghe thật dân dã, dễ nhớ, nhưng coi bộ ’ khô khan’. Cho đến hơn 10 năm trở lại đây, các thôn bằng số kia trở về bằng chữ như thời chưa có Việt Minh.

Cũng có những tên gọi thay đổi do sự nhầm lẫn theo thói quen: cho tiện. Ví dụ, ngày xưa ông bà chúng tôi gọi ba chiếc cầu bắc qua ba con khe trên quốc lộ 14 (tính từ dưới lên cao) đoạn gần đến quê tôi Thường Đức: cầu Hà Thanh, cầu Ba Khe, cầu Sông Cùng. Thời Việt Minh, rồi thời VNCH, dân chúng gọi ba con khe chảy dưới ba chiếc cầu ấy là Khe Trên, Khe Giữa, Khe Dưới, ’vị chi’ là ba con khe. Thật ra, Khe Giữa gọi bằng Ba Khe là căn cứ vào đặc điểm: trước khi đổ ra sông, con khe này là hợp lưu của ba con khe nhỏ ở phía đầu nguồn.

Gần đây, bên giao thông công chánh lại gọi ba chiếc cầu ấy bằng: Ba Khe 1, Ba Khe 2, Ba Khe 3, rất rạch ròi, nhưng các vị quên rằng cầu Ba Khe chính là Khe Giữa (hợp lưu 3 khe). Quý bạn đọc thấy có…nhức đầu không?

Tên gọi một địa hạt dân cư nên duy trì theo tên gọi có từ thời xa xưa để bảo đảm sự liên tục của địa danh lịch sử. Con cháu sau này cần nghiên cứu địa lý sẽ dễ dàng nhận diện lịch sử hình thành địa danh đó. Không vì sự tuỳ tiện hay ý muốn chủ quan của giới chức trách, tên gọi ’ biến thiên’ theo năm tháng, thời gian.

Nơi tôi sinh ra là “làng Trung Đạo” (từ xưa) có dễ nghe hơn “thôn 5” (mới đây) không? Chắc chắn, ‘cái tên’ gắn bó với tôi gấp vạn lần ‘con số’. Có vị nào sinh ra sau 30 tháng 4 năm 1975 yêu thích địa danh ghi trong khai sinh là “thành phố Hồ Chí Minh” hơn địa danh có từ lâu và rất gọn “Sài Gòn “?

Ghi chú ảnh: Khe Giữa (Ba Khe 2) vào mùa khô, có hình bên dưới, chính là Ba Khe (tên nguyên thuỷ) chảy dưới chân ngọn đồi cùng tên Ba Khe (đồi 52, gọi theo bản đồ).

Xem thêm

DI NGUYỆN (Xin phép được gởi đến các con tôi)

 

Ba năm nay 70 tuổi, dù khai sinh nhỏ hơn, vì hoàn cảnh chiến tranh. Sức khỏe ba rất tốt so với tuổi. Nhờ từng ngày ba đi bộ mỗi sáng lúc 5 giờ bất kể mưa hay nắng. Mưa thì mặc áo mưa, ba kiên trì như thế trên 35 năm nay. Có lẽ nhờ vậy ba mới vượt bịnh ung thư giai đoạn 3 cách đây non 10 năm. Ba cũng rất minh mẫn khi viết những dòng này.

Ba mẹ rất hạnh phúc sinh ra 5 chị em các con, bốn gái một trai dù trong hoàn cảnh rất khó khăn. Tất cả đều có gia đình. Ba mẹ rất vui khi cuộc sống các con hằng ngày dùng đủ. Hai ở trong nước, ba ở Phần Lan. Ba mong muốn di nguyện như sau:

1- Khi ba đi theo ông, bà nội, các con không tổ chức đám tang, không nhận tiền phúng điếu, kể cả hoa hay nhang đèn.

2- Không chôn, không xây bia mộ, chỉ hoả táng, sau khi nhắm mắt không quá 48 tiếng đồng hồ. Xác sẽ cho vào hũ, tiện thì mang đi về quê ngay, không tiện thì để đó, chờ dịp thuận tiện, nhưng không để quá 3 tháng. Ba muốn tro xác mình được đổ vào dòng sông làng Trung Đạo, nơi ba sinh ra, có một quãng đời thơ ấu, từng tắm trên đó, dù ngày nay, con sông trở nên ô nhiễm.

3- Nếu chẳng may ba mê man vì một cơn bịnh gì đó, không còn nhận biết mọi người, các con không được mang đi bịnh viện, đặt ống thở với cuộc sống thực vật. Kéo dài hơi thở mà không kéo dài sự sống, đặt ống thở sẽ là một cực hình cho người thân của mình, tức là ba các con.

4- Nếu ba mất trước thì má sẽ toàn quyền quyết định tài sản còn lại của ba mẹ. Nhưng nếu mất sau mà má cho phép ba toàn quyền quyết định tài sản (chỉ là nhà cửa) thì các con sẽ chia đều nó ra làm 5 phần, không phân biệt trai gái. Tuy nhiên, có thể khi còn sống muốn phân chia tài sản, ba và mẹ có toàn quyền quyết định theo ý của mình.

5- Khi sinh ra ba không có gì mang đến và khi mất đi ba cũng chẳng có gì mang theo. Nếu có để lại cái gì thì đó là mong ước các con luôn đùm bọc lẫn nhau, cho dẫu, đôi lúc có bất hoà xảy ra. Các con không làm việc gì có thể mình sẽ ân hận về sau. Sự ân hận dễ dàng phá hủy đời sống con người nhiều hơn là nỗi bất hạnh.

6- Có thể ba viết di nguyện này ở chỗ riêng tư nhưng vì ba muốn viết ở chế độ công khai để các con thấy rằng, việc làm này xuất phát từ trái tim chân thành không có gì phải giấu giếm. Vìthích đi lại bằng xe máy nên ba mua bảo hiểm của Viettel rất lâu, phí mỗi tháng không nhiều nhưng chẳng may xảy ra tai nạn chết người, các con lấy tin nhắn trong điện thoại để làm thủ tục bảo hiểm nhằm hỗ trợ chi phí hỏa thiêu cho ba.

7- Ba viết di nguyện công khai này với niềm vui to lớn, một ngày nào đó, di nguyện của ba được các con hoàn thành. Ba rất vui vẻ khi chấm dứt tại đây. Còn một điều nữa, ba có viết và dịch một số sách, có cuốn đã in, có cuốn chưa in. Mỗi năm giỗ ba (chỉ chưng hoa và đốt một cây nhang) ba sẽ rất vui khi thấy các tác phẩm ấy được nằm trong tủ sách của mình. Nếu có thể, các con cố duy trì tủ sách sau mấy lần ba loại bỏ một số vì phải dời nhà, bán nhà.

Ba chúc các con luôn an bình tĩnh tại. Hạnh phúc là cái các con đang có. Và các con đang có ba, có mẹ, có anh chị em.

Xem thêm

CHÚNG TÔI CHÔN VÙI ĐẾ QUỐC NGAY TẠI NƠI NÀY

 Giáo sư Trần Hữu Dũng (*) trên trang Viet-studies:

“Sử gia Mỹ Ronald Spector vừa cho ra cuốn "A Continent Erupts: Decolonization, Civil War, and Massacre in Postwar Asia, 1945-1955" về các phong trào giải phóng, giành độc lập, nội chiến, và những cuộc thảm sát ở các nước châu Á sau Thế Chiến II. (Tôi biết cuốn này nhờ bài điểm trên Wall Street Journal). Tất nhiên có một chương về Việt Nam, mà theo tôi là khá khách quan, ngắn gọn nhưng nhiều chi tiết thú vị, ít người biết. (Spector từng là lính Mỹ ở Việt Nam và đã viết cuốn "After Tet" cũng rất nổi tiếng). Tôi bỏ công trích phần này để các bạn thưởng thức. (Phần tôi trích là về tình hình miền Bắc, trước phần này có vài trang về tình hình miền Nam, không chi tiết bằng, khi nào rảnh tôi sẽ trích)”.

Tôi (NLC) dịch phần trích cho quý vị đọc. Có nhiều chi tiết trước nay không hề nghe nói tới. Rất lý thú. Bài khá dài (trên 8500 từ), tôi đăng ra hai kỳ đọc cho ‘đỡ ngán’.

Trái với tình trạng bạo lực và bất ổn lan rộng ở Nam Việt Nam và Indonesia, sự chiếm đóng miền Bắc VN của Trung Hoa diễn ra thật hòa bình và trật tự. Tưởng Giới Thạch giao cho Lư Hán, lãnh chúa Vân Nam, chỉ huy việc đem quân đến Bắc kỳ. Hầu hết quân Lư Hán đều sớm chuẩn bị triển khai lại quân ở miền bắc Trung Hoa và Mãn Châu, hai địa phương thiết yếu trong việc đối đầu dự trù với quân cộng sản Trung Quốc.

Không giống với đồng minh Anh hay Hà Lan, thực dân Pháp ở Việt Nam không bó buộc phải từ bỏ lối sống hưởng thụ một khi Đông Dương nằm dưới sự điều khiển của Khối Đại Đông Á. Cảm thấy thua sút về quân sự, được Vichy khuyến khích hợp tác, chính quyền thuộc địa Pháp dần dần nhượng bộ Nhật, cho phép họ đóng quân ở Đông Dương, sử dụng cảng biển, đường xe lửa, và sân bay. Đổi lại sự chấp nhận của Pháp trong việc chiếm đóng thực sự này, người Nhật cho phép chính quyền thuộc địa, do đôc đốc Decoux dẫn đầu, vẫn giữ nguyên hiện trạng, và thực thi hầu hết các trách vụ mỗi ngày. Cờ nước Pháp vẫn tung bay trên bầu trời Hà Nội. Hải Phòng, Sài Gòn. Cảnh sát thuộc địa Pháp tuần tra đường phố, người trong xã hội thuộc địa vẫn cứ tụ tập ở những quán cà phê, trong lúc 50 ngàn quân Nhật đồn trú khắp nước, máy bay Nhật cất cánh từ các sân bay, Hải quân Nhật thiết lập căn cứ ở vịnh Cam Ranh.

Sắp xếp tiện nghi như thế kéo dài đến tháng 3 năm 1945. Thời điểm đó, Nhật ngày càng lo lắng khả năng đồng minh đánh vào Đông Dương. Họ cũng nhận thấy, thực dân Pháp, được chính phủ vừa thành lập của tướng De Gaullet thúc giục, rối rít tạo lại phong trào kháng chiến nhằm lấy điểm với phe đồng minh. Ngày 9 tháng 3 năm 1945, Nhật bất ngờ tấn công các đồn bót của Pháp khắp Đông Dương. Có ít binh sĩ Pháp kháng cự, còn đa phần bị tước vũ khí nhanh chóng, nhiều binh lính, cảnh sát, các viên chức thuộc địa bị nhốt ngay tại nhà tù của họ trước đây.

Pháp bị hất cẳng, Nhật mời hoàng đế cha truyền con nối Bảo Đại thành lập chính quyền với một Việt Nam “độc lập”. Chính quyền Bảo Đại, do thủ tướng Trần Trọng Kim lãnh đạo, ít được quần chúng ủng hộ và có ít thực lực, nhưng sự biến mất của bộ máy an ninh Pháp, sự chiếm đóng của người Nhật đang chuẩn bị đối phó đồng minh sắp đổ bộ, đem lại dịp may cho các tổ chức có tham vọng chính trị hình thành và phát triển.Tổ chức thích hợp nhất đó là Việt Minh, mặt trận bao gồm các thành phần quốc gia chống Pháp do đảng Cộng sản Đông Dương khống chế. Lãnh tụ mặt trận là Hồ Chí Minh, một nhà cách mạng lão luyện từng đấu tranh nhiều thập kỷ chống thực dân Pháp. Là thành viên sáng lập đảng Cộng sản Pháp, ông Hồ được đào tạo tại Moscow trong những năm 1920, lãnh đạo việc thành lập một tổ chức cộng sản tại VN trong những năm 1930. Là nhân vật có sức cảm hóa và thu hút cá nhân, ông kết hợp sự kiên trì trong mục đích với sự linh hoạt trong hành động.

Việt Minh coi sự chiếm đóng của Nhật là một cơ hội. Đội ngũ tuyên truyền tuyên bố rỉ tai, các tờ báo phát hành bí mật nói với quần chúng, nay người Nhật là kẻ thù số một và sẽ bị quét sạch như người Pháp. Lính thực dân Pháp và lính địa phương được động viên bỏ ngũ để tham gia Việt Minh. Viên chức chính quyền, các thầy giáo, kỹ nghệ gia ở miền Bắc bí mật đứng vào hàng ngũ Việt Minh. Các tổ chức mặt trận quần chúng như hội Phụ nữ cứu quốc, hội Nông dân cứu quốc nhanh chóng hình thành. Suốt mùa xuân và mùa hè năm 1945, một trận đói kinh hoàng, do sự trưng thu lúa gạo của quân đội Nhật, càn quét miền Bắc Việt Nam. Việt Minh coi trận đói là cơ hội để tổ chức cướp các kho lương thực của chế độ thực dân, khích động quần chúng hận thù và căm ghét người Nhật, người Pháp.

Bên cạnh sự thâm nhập và vận động thành công đối với quần chúng, Việt Minh còn hưởng lợi độc nhất trong các phong trào quốc gia Việt Nam, có hợp tác với các nước đồng minh thắng trận. Từ năm 1944, VM tham gia vào việc tìm kiếm và cứu nạn các phi công Mỹ bị bắn rơi ở Đông Dương. Sau ngày Nhật hăt cẳng Pháp tháng 3 năm 1945, Việt Minh trở thành nguồn cung cấp tình báo tin cậy cho phe Đồng Minh. Tháng 7 năm 1945, chỉ huy trưởng tình báo OSS (tiền than của tình báo CIA Mỹ-ND) phụ trách Đông Dương, thiếu tá Archimedes L. Patti gặp Hồ Chí Minh; ông đồng ý phái toán chuyên viên của OSS đến trang bị vũ khí, huấn luyện Việt Minh cách đánh du kích chống lại quân Nhật.

Khi tin tức Nhật đầu hàng lan tới miền Bắc, Việt Minh đã ở vào tư thế sẵn sàng. Chỉ trong một vài ngày, hầu hết vùng Bắc kỳ (Tonkin), và vùng Trung kỳ (Annam) lọt vào tay Việt Minh. Hoàng đế Bảo Đại thoái vị để ủng hộ chính phủ mới; quân Nhật im lìm ở hậu trường, và chuyển giao trách nhiệm bảo vệ an ninh trật tự cũng như các cơ sở cho chế độ mới. Chúa nhật ngày 2 tháng 9, đám đông tụ họp lên đến 300 hoặc 400 ngàn người từ vùng quê kéo về quảng trường Ba Đình kế dinh Toàn quyền ở Hà Nội để nghe Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập.

Việt Minh biết chính phủ mới của họ phải chạy đua với thời gian. Quân chiếm đóng Trung Hoa sẽ đến trong vòng vài tuần. Pháp quyết tâm giành lại quyền kiểm soát thuộc địa của mình. Thái độ các nước đồng minh hãy còn chưa chắc chắn. Nạn đói lan tràn vẫn còn đe dọa. Các nhóm quốc gia đói lập chống Pháp, như Việt Nam quốc dân đảng, đảng (từng ủng hộ Nhật) Đại Việt, và Việt Nam cách mạng đồng minh hội do người Tàu đỡ đầu, tạm thời rút lui vào bí mật vì Việt Minh chiếm ưu thế tổ chức, lại từng hợp tác với người Mỹ; nhưng các nhóm chính trị này vẫn được nhiều người theo; họ có cả báo chí, đài phát thanh, và dân quân vũ trang.

Chính phủ VM tìm mọi cách triệt hạ đối thủ. Hàng trăm người quốc gia bị xét xử vì tội “phản cách mạng” hoặc biến mất khi lọt vào tay của các đội “ danh dự diệt trừ bọn phản quốc ” (“honor squads for the elimination of traitors”). Ngô Văn Chiêu, tham gia VM vào mùa xuân năm 1945, phụ trách công tác vận động “đóng góp” của giới giàu có người Hà Nội để giúp chính phủ mới của ông Hồ. Nhà hằng sản nào do dự không chịu đóng góp đều bị dân quân cầm tù. Các bà vợ của họ được thông báo chồng họ đang ốm và phải đóng 500 đồng bạc mỗi ngày để được chăm sóc sức khỏe. Các thành viên nổi tiếng của chính phủ Bảo Đại cũng bị hành quyết thời điểm ông ta thoái vị. Sắc lịnh ban hành ngày 5 và ngày 12 tháng 9 đặt ngoài vòng pháp luật đảng Quốc dân và đảng Đại Việt. Tuy nhiên, Việt Minh cũng không quá tay với vài đối thủ, đặc biệt là VN Cách mạng đồng minh hội có gắn bó mật thiết với người Tàu.

Quân chiếm đóng Lư Hán rề rà tiến vào Đông Dương và chỉ tới được Hà Nội vào ngày 14 tháng 9 năm 1945. Một người quan sát nhớ lại: “Lính kéo vào thành phố cả ngày lẫn đêm. Họ gây kinh ngạc cả với cộng đồng người Hoa trước đó lập ra một “ủy ban đón tiếp”…Lính tráng mang giày rơm, dép lốp cao su, thậm chí đi chân trần. Áo quần họ rách nát, trông ốm o và bơ phờ. Mỗi đơn vị đều có các đầu bếp đi kèm, mang theo lỉnh kỉnh nồi soong va chạm nhau rổn rảng”.

Đi cùng Lư Hán là các đội liên lạc người Mỹ thuộc Bộ Chỉ huy chiến đấu Trung Hoa, một tổ chức cố vấn quân sự của Mỹ huấn luyện quân Tàu ở miền nam Trung Hoa khi thế chiến kết thúc. Các đội này nằm dưới sự chỉ huy của chuẩn tướng Philip E. Gallagher, cố vấn cho Lư Hán. Thiếu tá Patti có mặt tại Hà Nội cùng với một toán OSS, chứng kiến lễ tuyên ngôn độc lập. Ông Hồ đối xử với Patti như người bạn tâm giao, và nhờ ông chuyển tới Washington nhiều thông điệp kêu gọi Hoa Kỳ ủng hộ nền độc lập Việt Nam.

Mặc dù sự hiện diện của người Mỹ ở Hà Nội có vẻ như bằng chứng cho sự quan tâm cao vào số phận các nước Đông Dương, nhiệm vụ thực sự của họ bình thường hơn rất nhiều. Trong trường hợp toán OSS của Patti, sứ mạng chính, ngoài việc thu thập tin tình báo khu vực, là việc tìm kiếm và giúp đỡ tù binh đồng minh, điều tra tội phạm chiến tranh, giúp chuẩn bị cho quân đội Nhật đầu hàng và giải giáp họ. Mệnh lệnh của tướng Gallagher chỉ giới hạn “tham vấn và trợ giúp quân đội trung ương (Trung Hoa) trong việc di chuyển của họ đến nơi trú đóng” và cung ứng hậu cần thiết yếu.

Hoa Kỳ chưa hề có một chính sách nào rõ ràng về Đông Dương mặc dù tổng thống Roosevelt công khai chỉ trích chế độ thuộc địa trong các nhận định và thảo luận của ông. Với cái chết của ông vào tháng 4 năm 1945, Hoa Kỳ thực sự chấm hết vai trò tích cực của mình trong các thảo luận về tương lai Đông Dương.

Tuy nhiên, nhiều người VN coi một nhóm người Mỹ ở Hà Nội là dấu hiệu ủng hộ nền độc lập VN trong lúc người Pháp lại hồ nghi người Mỹ có âm mưu thay thế họ ở Việt Nam. Đại diện De Gaulle tại Hà Nội, đại tá Jean Sainteny báo cáo rằng “vai trò hòa giải trong cuộc xung đột này, người Mỹ dễ dàng giành lấy, họ đặc biệt quan tâm việc thiết lập quan hệ buôn bán trong tương lai”.

Pháp kỳ vọng họ là một trong các nước đồng minh thắng trận ở châu Á như họ được đối xử ở châu Âu. Không màng đến việc chế độ thực dân Pháp từng cộng tác với quân Nhật trong gần 5 năm trời – chính phủ De Gaulle nhấn mạnh rằng, phản ứng ngắn ngủi, dù thiếu tổ chức, trước cuộc đảo chánh của Nhật năm 1945 cấu thành một “cuộc phản kháng” và nước Pháp có quyền kỳ vọng đồng minh giúp họ giành lại vị trí đáng có của mình.

Người Tàu có xu hướng không muốn hợp tác. Lư Hán không phải là Patton, quân đội của ông thiếu chỉn chu nhưng ông ta biết cách chớp thời cơ. Hà Nội thực sự không bị chiến tranh tàn phá. Các cửa hàng, các tiệm buôn, các nhà xưởng vẫn còn nguyên vẹn. Ngân hàng Đông Dương của Pháp còn giữ hàng trăm ngàn đồng bạc. Doanh trại của Pháp vẫn bị phong tỏa trong Hoàng Thành, một dinh lũy thuộc thế kỷ thứ 18, nơi người Nhật giam người Pháp sau cuộc đảo chánh.

Bỏ ngoài tai đòi hỏi và phản đối của Pháp, người Tàu nhanh chóng thỏa thuận làm việc với Hồ Chí Minh. Lính Pháp vẫn còn bị nhốt trong thành cổ. Việt Minh không bị giải giáp. Ông Hồ chịu áp lực nhưng không bị buộc phải tiếp nhận các đảng phái quốc gia do Tàu hậu thuẫn trong chính phủ của ông. Cái giá Việt Minh phải trả cho thỏa thuận này là quá đắt. Tất cả chi phí cho sự đồn trú của quân Tàu ở Bắc kỳ phải do người Việt Nam gánh lấy, sau này phải chịu bồi hoàn theo một hối đoái “công bằng”. Tỷ giá hối đoái giữa đồng tiền Tàu với đồng tiền Việt quy định bắt buộc ở mức 14 đổi 1, khiến đồng tiền Tàu có giá gấp 3 lần hơn ở Việt Nam so với ở Trung Hoa.

Hàng triệu tiền Tàu bắt đầu đến Đông Dương. Trong một trường hợp, có 60 triệu đồng được báo cáo trên mỗi một chuyến bay phát xuất từ Côn Minh. Thiếu tá Patti nhớ lại, sĩ quan của Lư Hán “chóng vánh tự hình thành các tập đoàn (syndicate) chặt chẽ để mua sạch mọi doanh nghiệp làm ăn có lãi với giá cực thấp…Các công ty bình phong, các tổ chức tín thác (trust) vội vã thành lập để thâu tóm quyền sở hữu toàn phần hoặc nắm lợi tức chi phối những đồn điền, nông trại, biệt thự, hầm mỏ, và cơ xưởng. Ngay cả doanh nghiệp nhỏ cũng không tránh khỏi. Nếu họ phản đối hay dám chống lại đề xuất do tập đoàn (synndicate) đưa ra, quân đội sẽ có cách chế phục”. Bằng việc thôn tính giá và các hoạt động kinh doanh khác, theo một ước tính, người Tàu đã khai thác chừng 400 triệu đồng từ một nửa nước nghèo khó hơn, có tổng sản phẩm quốc dân năm 1939 là 1.1 tỷ một đồng (bạc Đông Dương).

Để đổi lấy những nhượng bộ này, người Tàu đối xử với Việt Minh như là một chính phủ đương nhiên của Việt Nam. Nhiều sĩ quan Tàu từ lâu oán hận người Pháp và họ chần chừ chứng kiến Pháp quay lại nắm quyền. Khi chính phủ Pháp cử tướng Marcel Alessandri làm đại diện chính thức đến dự lễ Nhật đầu hàng, Lư Hán từ chối cho phép ông này tham gia vì “danh phận không rõ ràng”. Vị tướng Tàu cũng không cho cờ Pháp treo cùng với cờ các nước đồng minh.

Tuy nhiên, trong lúc Lư Hán và các tướng lĩnh sung sướng với việc từ chối người Pháp ở Hà Nội thì chính phủ Tưởng Giới Thạch nóng lòng muốn thương thuyết việc trao trả miền bắc Đông Dương cho Pháp để đổi lấy sự chấp nhận các nhượng bộ cuối cùng các đặc quyền của người Pháp tại Trung Hoa. Ngày 8 tháng giêng năm 1946, chính phủ Pháp và Trung Hoa chính thức hội đàm về việc rút quân Tàu (khỏi VN).

Từ tháng 10, ông Hồ và Sainteny đã có những cuộc nói chuyện bí mật trong một biệt thự kế công viên Paul Bert ở trung tâm Hà Nội. Sainteny, có Leon Pignon - quan chức thuộc địa kỳ cựu - tháp tùng, và ông Hồ với tùy tùng là Hoàng Minh Giám - bộ trưởng văn hóa. Sainteny nhớ lại, khi nói chuyện, ông Hồ “liên tục đốt thuốc – thuốc Tàu, thuốc Mỹ, cả thuốc Guauloise hạng nặng của Pháp. Pignon hút còn “bạo” hơn…. Buổi đàm phán kết thúc vào giữa khuya trong không gian đậm đặc khói thuốc như trong một tiệm á phiện mà chưa (ai) thấy “đã” (an opium den but without the euphoria).

Khi các cuộc đàm phán kéo dài, ông Hồ thực hiện nhiều biện pháp để có thế củng cố vị thế của Việt Minh. Đảng Cộng sản Đông Dương chính thức giải tán (thay thế bằng “Hội Nghiên cứu Mác-xít”, để qua tổ chức này, đảng tiếp tục hoạt động). Để xoa dịu người Tàu và mở rộng ủng hộ, ông Hồ mở các cuộc tiếp xúc với các đảng phái quốc gia đối lập để lập ra chính phủ liên hiệp mở rộng, với các cuộc bầu cử diễn ra vào tháng giêng, dành cho VNQDĐ 50 ghế, Đại Việt 20 ghế trong một quốc hội có 350 đại biểu.

Việt Minh thắng lớn cuộc bầu cử sau đó. Chẳng có tổ chức bầu cử ở các tỉnh Vĩnh Yên, Việt Trì, Yên Bái và Lạng Sơn, nơi đó, các đảng quốc gia chiếm ưu thế, nhưng các ứng cử viên Việt Minh ở các khu vực này tuyên bố họ là những người thắng cử. Tính chung, Việt Minh thắng 300 trên 350 ghế đại biểu, tức còn 280 ghế sau khi phân bố số ghế dành cho VNQDĐ và Đại Việt. Cuộc bầu cử toàn quốc đem lại uy tín và tiếng tăm cho Việt Minh, giúp họ tự coi mình là đại diện hợp pháp của nhân dân Việt Nam.

Giành ưu thế trong các cuộc bầu cử, Việt Minh quay ra vô hiệu hóa phía người Việt đối lập. Một vài đảng quốc gia đối lập dựa vào sự ủng hộ của người Tàu. Họ cũng kiểm soát một nền báo chí mạnh mẽ, có ảnh hưởng, trong đó có hai tờ dẫn đầu thường xuyên đả kích, lên án chính phủ của ông Hồ, kết tội chính phủ sẵn sàng thỏa hiệp với người Pháp. VNQDĐ cũng điều hành hai trạm phát thanh riêng.

Tuy nhiên, các đảng phái này không đoàn kết với nhau, tất cả cho thấy họ dễ bị thâm nhập và gây cản trở bởi Việt Minh đang có trong tay lực lượng cảnh sát, an ninh trong các thành phố lớn và nhiều vùng ở các tỉnh. Quân chính quy và dân quân du kích cũng nằm dưới sự kiểm soát của Việt Minh. Các tổ chức ấy được sử dụng để kiểm soát, phá hỏng các hoạt động của phe quốc gia đối lập, đồng thời thâm nhập vào hàng ngũ lãnh đạo của họ. Người nào ở phe quốc gia có vẻ thiếu gan dạ thì bị áp lực rời bỏ hàng ngũ về với Việt Minh thông qua thuyết phục, tuyên truyền, gây áp lực gia đình, hù dọa, bắt cóc, thậm chí nhục hình.

Phó tổng lãnh sự Mỹ ở Hà Nội, James O’Sullivan nhớ lại, “một trong những thủ đoạn được ưa dùng là bắt các phần tử đối lập liên quan tới tiền giả. Mọi người đều xài tiền giả bởi vì đó là cái người Tàu làm rất giỏi. Nếu người (của ông Hồ) bắt được ai thì anh ta luôn luôn có tiền giả trong người. Nếu đọc báo quý vị sẽ thấy, dân quân tự vệ bố ráp nơi ở của đảng viên VNQDĐ và phát hiện rất nhiều tiền giả. Rồi có thể họ đào chung quanh đó và tuyên bố phát hiện ra các bộ xương…Đây là cách thức trong phương sách nhất quán để loại bỏ phe đối lập. Mấy vị này bị bắt và biến mất tăm”.

Ở các vùng ngoại ô thành phố, các thành phần quốc gia đánh trả thành công hơn nhưng lại suy yếu vì không đoàn kết và thiếu hợp tác. Sự ủng hộ của Tàu rất thường thay đổi và bất định trong lúc đó, người Pháp bắt đầu nhìn Việt Minh như một phe họ có thể thỏa thuận được. Một tướng Pháp viết: “Ơn trời, Hồ Chí Minh là người quyết định mọi thứ. Ông muốn loại trừ VNQDĐ, việc này hỗ trợ cho mục tiêu của chúng tôi”. Sainteny nhận định rằng, trong khi các đối thủ cánh quốc gia đối trọng ông Hồ đòi hỏi độc lập toàn diện và tức thời phải là điều kiện tiên quyết để thương thuyết thì ông Hồ có vẻ mềm dẻo hơn.

Ngày 2 tháng 2 năm 1946, chính phủ Pháp và Tàu kết thúc đàm phán về sự “trợ giúp” của người Pháp về phí tổn trú đóng của người Tàu. Một phái bộ viễn chinh Pháp dưới quyền tướng Leclerc đang trên đường đến Bắc kỳ bằng đường thủy. Tuy nhiên, ông Hồ và Sainteny vẫn chưa đi đến thỏa thuận nào. Cuối cùng, sáng sớm ngày 6 tháng 3 khi phái bộ viễn chinh chuẩn bị cập bến, hai bên (Pháp-Việt) đạt được thỏa thuận. Pháp “công nhận Cộng hòa Việt Nam là quốc gia tự do có quốc hội, quân đội và tài chánh”. Các vấn đề liên quan tới sự thống nhất ba kỳ sẽ được giải quyết bằng trưng cầu dân ý. Đổi lại, chính phủ Việt Nam đồng ý “đón tiếp thân thiện” quân đội Pháp khi họ trở lại “thay phiên” (relieve) quân đội Trung Hoa.

Ngày 18 tháng 3 năm 1946, tướng Leclerc dẫn đầu hàng đoàn xe nhà binh chở sư đoàn thiết giáp số 2 diễn hành qua trung tâm Hà Nội. Các kiều dân Pháp ở đây “nghĩ rằng thành phố được giải phóng” nên sắp hàng dài đón chào nhiệt liệt đoàn diễn binh. Chuyên viên mật mã của OSS George Wickes nhận xét “Điều họ không nhận ra đó là Leclerc đã mất thể diện thể nào trước khi được cho phép tiến vào thành phố ‘với đội quân danh dự’ một ngàn quân.

Một tuần sau, ông Hồ gặp đô đốc Thierry d’Argenlieu, cao ủy phụ trách Đông Dương, trên tuần dương hạm đậu tại vịnh Hạ Long. Là cựu tu sĩ công giáo, một sĩ quan hải quân, d’Argenlieu là đệ tử nhiệt thành của de Gaulle. Về chính trị, ông nghiêng về cánh hữu như Louis XIV. Về cá tính, ông là người ngạo mạn, tỏ ra oai vệ, và cố chấp cực kỳ. Trong đệ nhị thế chiến, ông gây ra ý nghĩ ‘tự đập đầu vào tường’ trong hàng ngũ sĩ quan Mỹ, những người chẳng may phải đối mặt với ông - tư cách một thống chế nước Pháp tự do của Tân Caledonia. Trong lời phẩm bình sớm nổi tiếng, d’Argaenlieu tuyên bố: “Tôi ngạc nhiên, vâng, đúng là ngạc nhiên, tại sao nước Pháp có một đội quân viễn chinh tinh nhuệ mà lãnh đạo của đội quân ấy lại thích đàm phán hơn là chiến đấu”. Mất một vài giờ trao đổi, vị đô đốc thuyết phục ông Hồ rằng, muốn có tiến bộ thực sự thì cần phải đàm phán trực tiếp với chính phủ ở Paris. Leclerc và Sainteny đồng ý với quyết sách của ông Hồ là đàm phán trực tiếp; vào ngày 30 tháng 4 ông Hồ và phái đoàn Việt Nam đáp máy bay của Pháp trong một hành tình dài đi tới nước này.

Sau vài ngày nghỉ ngơi tại biệt thự của Sainteny ở Biarritz, ông Hồ đến Paris, trả lời báo chí, tiếp đón khách, thu hút rất nhiều người quan tâm. Các buổi đàm phán sớm đi đến thất bại. Nội các luôn thay đổi, bất ổn của Pháp chẳng để ý đến; họ giao cuộc thương thảo vào các tay già nua nằm trong bộ Thuộc địa. Thêm vào đó, d’Argenlieu ra sức phá hoại toàn bộ tiến trình bằng cách đơn phương lập ra “Cộng hòa tự trị Nam kỳ”, sau đó, kêu gọi hội nghị đại biểu Trung kỳ, Bắc kỳ, Lào và Cam- bốt để thảo luận một Liên bang Đông Dương tương lai. Trong khi đại biểu phái đoàn Pháp tại Paris vừa từ chối ngày giờ nhất định cho việc trưng cầu dân ý ở Nam kỳ vừa không muốn công nhận VN độc lập, thì phái đoàn VN hủy bỏ đàm phán và quay về nước. Ông Hồ nán lại sau đó ở Paris, và thắng lợi với việc đàm phán một thỏa ước tạm thời với bộ trưởng thuộc địa Marius Moutet ngày 15 tháng 9. Thỏa ước sơ bộ được xác định như “Thỏa ước tháng ba”, kêu gọi ngưng bắn ở nam Việt Nam; các cuộc đàm phán vòng hai sẽ tổ chức ở Paris vào tháng giêng năm sau.

Vào lúc 4 giờ chiều ngày 20 tháng 10 năm 1946, chiếc tàu đổ bộ Dumont Durville tiến vào cảng Hải Phòng treo cờ đỏ sao vàng của Việt Nam Dân chủ cộng hòa bên cạnh cờ tam tài của Pháp trên cột buồm. Con tàu phát lên tiếng còi lanh lảnh và được đáp lại ngay bằng tiếng còi lanh lảnh không kém từ nhà hát thành phố. Hồ Chí Minh bước lên bờ để gặp các chức sắc Pháp và Việt cùng với đội quân danh dự trong khi một ban nhạc đang cất lên quốc ca Việt và Pháp.

Phạm Quang Lễ, một kỹ sư trẻ tháp tùng ông Hồ từ Pháp về VN thấy rằng “tình hình rất căng. Thực dân Pháp quay trở lại chủ trương của họ. Quần chúng nhân dân hừng hực lửa chiến đấu. Họ căm hận kẻ thù, sẵn sàng quyết tử cho tổ quốc cho dù súng đạn còn thiếu thốn”.

Trong khi tiến hành đàm phán ở Paris, trong nước VM lợi dụng quân Tàu rút binh để “thanh toán” các đảng phái quốc gia đối lập. Các đảng Việt Nam quốc dân, Đại Việt, VN Cách mạng đồng minh hội có lực lượng đáng kể và chiếm giữ một số thị trấn quan trọng, nhưng các phe phái hiếm khi nỗ lực hợp tác hay phối hợp, ngay cả lúc họ không đánh phá nhau.

Lực lượng VM trang bị vũ khí tốt hơn và kỷ luật hơn, lại được Pháp thuận tình và đôi khi được họ trợ giúp; Pháp hài lòng thấy sự thất bại của các đảng phái quốc gia, đối tượng họ coi còn nguy hiểm hơn Việt Minh. Một báo cáo của Pháp nêu ra, Việt Minh “có khả năng loại trừ các đảng phái đối lập, cản trở quyết tâm của họ nhờ sự bàng quang của chúng ta và đôi khi là sự giúp đỡ nữa”. Từ tháng 6 cho đến tháng 11 năm 1946, lực lượng VM chiếm giữ cứ điểm của phe quốc gia ở Việt Trì, Lào Cai, Lạng Sơn và Phú Yên. Một số người quốc gia cầm cự và rút về phía nam Trung Hoa. Một số khác hoặc “hồi chánh”, hoặc bị hành quyết.

Quốc hội nhóm họp vào cuối tháng 10, chấp thuận một nội các mới, các vị trí bộ trưởng quan trọng đều do VM nắm giữ. Ông Hồ được bầu làm chủ tịch kiêm thủ tướng. Hiến pháp tạm thời được chuẩn thuận hai tuần sau đó, công bố Việt Nam hoàn toàn độc lập mà không tham chiếu ý kiến của Liên hiệp Pháp

Lúc này rắc rối xảy ra về phía người Pháp. Tại cảng Hải Phòng, Pháp tiếp tục hành xử như thể họ toàn quyền kiểm soát, phớt lờ cơ quan hải quan VN, tự tiện ngăn tàu nào họ cho là buôn lậu. Ngày 20 tháng 11, xung đột nổ ra khi một tàu tuần tiễu Pháp bắt giữ một chiếc tàu nhỏ của người Tàu vừa thông qua hải quan VN. Quan chức cấp trên của Việt và Pháp cố thu xếp một cuộc ngưng bắn hôm sau nhưng giới chức Pháp ở Sài Gòn đã quyết định một trận ‘sống còn’. Tướng Jean Valluy, quyền thống đốc, tư lịnh quân đội viễn chinh, kiên định “hết sức cần kíp cho Pháp tận dụng cơ hội này để khẳng định chỗ đứng của chúng ta tại Hải Phòng”.

(Còn tiếp)

(*) Trần Hữu Dũng là giáo sư trường đại học Ohio, Hoa Kỳ, con trai Trần Hữu Nghiệp, cố thứ trưởng bộ y tế VNDCCH.

Xem thêm

HƯ HỌC

 Chí sĩ Phan Châu Trinh lên án thói ‘hư học’. Vì là hậu sinh, tôi không hiểu cụ nói thế để so sánh với thực học thế nào. Hư học theo thiễn ý, học vì danh chứ không học để hành. Chẳng hạn, cả trăm ngàn sinh viên tốt nghiệp đủ các loại ngành nhưng khi ra trường không tìm ra việc làm thích hợp bèn đổ xô đi tìm cái ngành duy nhất ‘chạy xe ôm’ công nghệ. Hàng ngũ này ngày càng lớn mạnh, năm sau nhiều hơn năm trước, thế nước nhờ đó lên cao.

Hư học có thể là ‘chạy theo thành tích’. Cần học sinh giỏi: có ngay, lớp học sinh giỏi gần hết, chỉ một vài em hạng khá, tuyệt đối không có trung bình. Cần nhiều học sinh xuất sắc để nâng cao thành tích? Chuyện nhỏ như con thỏ.

Hư học còn biểu hiện ở chỗ tiến sĩ, giáo sư ngày càng nhiều như lá rụng mùa thu. Hỏi có tiến sĩ nào chế một cái máy cắt lúa cho nông dân? Không. Hai lúa tự chế máy. Hai lúa có học hành ‘mẹ gì đâu’.

Hư học nói mãi cũng không hết. Nhưng có một cái thấy ngay: đó là các vị lãnh đạo sính đánh trống khai trường. Hình ảnh luôn luôn là biểu tượng. Quan chức cầm dùi đánh trống khai trường – hình ảnh trân quý dường nào. Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh. Cụ Phan Châu Trinh đề ra tiêu chí ấy hàng trăm năm trước. Cho đến nay nó vẫn còn ‘thời sự’. Khai dân trí đặt lên hàng đầu. Đánh trống khai trường, các quan chức muốn khai trí là ‘quốc sách’.

Hỡi ôi, nếu trí óc còn minh mẫn, tôi thấy kẻ đánh trống khai trường (tức khai dân trí) đều dễ dàng vào tù đếm lịch. Ông Đinh La Thăng, Trương Minh Tuấn, Chu Ngọc Anh, Nguyễn Thanh Long, Nguyễn Đức Chung…những nhân vật sáng chói trên chính trường.

Vì sao như thế? Một: guồng máy chọn nhầm người; hai: người chọn nhầm guồng máy. Hình ảnh một người đánh trống khai trường rất đáng trân trọng. Nhưng có trân trọng không khi kẻ cầm dùi không đáng đánh trống ‘khai dân trí’? Hay chủ trương ‘giáo dục là quốc sách’ được các quan chức cán bộ chủ chốt này ‘vận dụng’ để đánh bóng tên tuổi mình đặng dễ dàng thăng tiến trên bước đường công danh?

Tôi là người được giáo dục dưới chế độ VNCH. Ở chế độ ấy, giáo dục có hẳn triết lý: Nhân bản, Dân tộc, và Khai phóng. Mỗi khi nhắc đến ‘chế độ cũ’ tôi hay bị phê phán, ngay cả về giáo dục: tiên tiến như thế sao sớm bị diệt vong. Lý kẻ mạnh bao giờ cũng nhất (“la raison du plus forte est toujours la meilleure”). Tôi phải bó tay. Nhưng tôi muốn nói: các quan chức chế độ Sài Gòn rất quan tâm giáo dục dù đất nước trong thời chiến tranh.

Ở Hội An, nơi tôi trải qua thời niên thiếu, đền Khổng Tử (gọi là Khổng miếu) được xây dựng sau năm đảo chánh 1963. Kiến trúc này đồ sộ có thể sánh với Quốc Tử Giám ở Hà Nội dù Hội An chỉ là một thành phố nhỏ. Nơi rộng rãi nầy thường là chỗ để vinh danh học sinh học giỏi mỗi năm. Vị tỉnh trưởng sẽ đến đây để trao thưởng cho những em học hành xuất sắc của trường trung học công lập Trần Quý Cáp.

Các trường tư thục cũng không chịu thua trường công. Trường trung học Bồ Đề (mới đầu là cấp 2 sau đó có cả cấp 3) tổ chức vinh danh học sinh xuất sắc tại rạp hát Phi Anh. Rạp hát có thể chứa cả mấy tram người. Lúc học đệ lục, tôi là người được phó tỉnh trưởng tỉnh Quảng Nam đích than trao phần thưởng học sinh ‘ưu hạng’ (đứng thứ nhì trong lớp). Một chồng vừa sách vừa vở nặng ứ hự nhưng tôi cảm thấy chẳng nặng tý nào. Lòng hân hoan cộng thêm sự vinh dự, tôi nhớ mãi những quan chức VNCH. Trong thời chiến, họ không quên đến những nơi nguy hiểm để xiển dương nỗ lực học tập của những cậu bé như tôi (rạp hát dễ bị quăng lựu đạn nếu có mặt quan chức chính quyền).

Nhìn các quan chức cầm dùi đánh trống khai trường ngày nay, tôi cảm thấy an ủi phần nào: tầng lớp bên trên còn quan tâm đến giáo dục như thế là điều đáng mừng. Than ôi, hình ảnh trân trọng ấy kéo dài không lâu. Một số người trong số họ không còn cầm dùi nữa, họ đang bị cầm tù.

Có xứng đáng không khi để những người không xứng đáng cầm dùi đánh trống khai trường – để khai dân trí?

Tốt nhất, quan chức hãy thôi, đừng cầm dùi nữa. Nhà trường hãy là nơi yên tĩnh để cho các em học tập. Nhà trường không cần những tiếng trống thùng thùng háo danh, hư danh. Háo đanh và hư danh là kết quả của hư học. Hãy để trường lớp cho thầy cô. Hãy để học sinh tự gióng lên tiếng trống khai trường, cho một năm học mới, cho một tương lai mới, không còn bóng hư học, hư danh.

(Bức tranh: "Lại điểm một " nổi tiếng của một họa sĩ người Nga tôi quên tên. Cả gia đình nhìn em khinh rẻ vì điểm em thấp. Chỉ có con chó mừng rỡ).

Xem thêm