Thursday, October 23, 2025

QUẢNG NAM HAY CÃI

Đây hình như là tên một cuốn sách hay bài báo,  tôi không rõ tác giả và cũng chưa được đọc vì vài lần vào tiệm sách hỏi mua mà không có. Tác giả không rõ là người Quảng Nam hay là người am hiểu Quảng Nam.  Đã thành cuốn sách hay bài nghiên cứu, chắc hẳn “hay cãi” cũng nổi tiếng ngang hàng hoặc hơn sự nổi tiếng của món Mỳ Quảng, ở Sài Gòn cũng như cả nước đều có bán.

 Hay cãi, đó là đặc điểm nổi bật của Quảng Nam mà tôi là người có nhau, có rốn đã chôn sâu ngoài đó. Hay cãi, bản chất nó xấu hay tốt, bàn sau, giờ chỉ nói qua lịch sử của nó, những danh nhân có “bản chất hay cãi” của Quảng Nam.

 Mọi người đều biết cụ Phan Châu Trinh là nhà chí sĩ Quảng Nam. Lúc hoạt động cách mạng chống thực dân Pháp, cụ là bạn chí thân với cụ Phan Bội Châu, người Nghệ An. Hai đường lối đấu tranh khác nhau; cụ Phan (Quảng Nam), chủ trương bất bạo động, cụ Phan (Nghệ An) chủ trương bạo động (lúc đầu), và chủ trương đánh Pháp dựa vào Nhật, lúc đó là “anh cả lùn” ở châu Á. Cụ Phan Châu Trinh viết bài “đả kích” quan điểm của cụ Phan Bội Châu dù biết bạn mình tất cả đều vì độc lập nước nhà. “ Bất vọng ngoại, vọng ngoại tắc ngu; bất bạo động, bạo động tắc tử” (không ỷ ngoại, ngu mới dựa nước ngoài; không bạo động, bạo động sẽ chết).

Cùng “đồng chí” mà không “nhất trí 100%” (như các đại hội chúng ta) mà đi “cãi” nhau. Phan Bội Châu không vì bị phê phán như “mạt sát”, tìm cách “chơi lại” Phan Châu Trinh, nhưng khi đồng chí mình mất, cụ khóc lóc thương tiếc khôn cùng, không vì tính “hay cãi” của bạn mà oán trách. Cụ thấy bạn mình “cãi quá đúng”, đến bây giờ cả 100 năm vẫn đúng, còn “thời sự”: ngu mới “dựa” nước ngoài, bạo động sẽ đổ máu.

 Về văn học, mọi người đều biết cụ Phan Khôi, nổi tiếng không phải bài thơ “Tình già” mở đầu phong trào thơ mới, mà những nghiên cứu học thuật, những bài báo có cái nhìn sắc sảo về mọi vấn đề, và là người đầu tiên tại Việt Nam dịch Kinh Thánh cho đạo Kitô.

Tính “hay cãi” của cụ như là đặc trưng thế mạnh cộng với đầu óc quãng bác khi phải sống với ngòi bút không mấy tự do dưới thời thực dân Pháp. Người bị cụ phê phán mạnh mẽ nhất là Phạm Quỳnh (bị thủ tiêu sau 1945, một lần với Ngô Đình Khôi anh ruột Ngô Đình Diệm, có con trai là nhạc sĩ Phạm Tuyên). Học giả Phạm Quỳnh là người rất uyên bác, nổi tiếng với câu “ Truyện Kiều còn, tiếng nước ta còn, tiếng nước ta còn thì nước ta còn” nhưng khi tranh luận (cãi, nôm na rứa) về những vấn đề học thuật, cụ cũng “chào thua” ông già Quảng Nam "hay cãi". Phan Khôi không gọi Phạm Quỳnh là học giả mà là học phiệt, vì ngoài làm báo, Phạm Quỳnh còn được người Pháp nể trọng, sau còn làm đến chức như thủ tướng chính phủ Bảo Đại.

“Hay cãi” là đức tính nếu “hay cãi” đó được soi sáng bởi trí tuệ, nhưng “hay cãi” vì tự ái, vì đố kỵ sẽ thành “cãi chày, cãi cối”.

Người Quảng nổi tiếng hiếu học, thông minh, có lẽ nhờ hay cãi, hay tìm tòi cái mới, không cam chịu cái cũ, cái lỗi thời chăng?

Hay cãi  còn là cách bảo vệ “ý muốn mình là chân lý” của người Quảng. Họ không tin bất cứ cái gì nếu họ chưa được tranh luận, hoặc tranh cãi, bắt bẻ vấn đề đó thấu đáo. Có “chết cũng cãi”. Tôi kể  một câu chuyện bạn bè người Nam hay diễu tôi khi có dịp, nhất là lúc bù khú, rượu vào lời ra. Họ hỏi tôi. “Mầy có biết vì sao quê mầy có nhiều liệt sĩ, nhiều bà mẹ VN anh hùng không?”.  Chưa kịp hiểu, họ nói tiếp: “Vì hay cãi, đó nghe mậy. Trong hầm bí mật có  ba chiến sĩ du kích núp tránh xe tăng Mỹ đang đi càn bên trên. Một người nhận xét: xe bọc thép. Người thứ hai cãi: xe thiết giáp. Người thứ 3 không chịu thua, cãi tiếp: xe tăng. Cả 3 tranh cãi bất phân thắng bại. Một người đề xuất: chi bằng mở nắp hầm, xem tận mắt, ai đúng ai sai. Và cả ba hy sinh khi Mỹ phát hiện và nã đạn”.

Họ kể xong rồi cười, dù câu chuyện này tôi dư biết, họ bịa ra để châm chọc tính hay cãi của tôi, người Quảng Nam. Họ đùa nhưng tôi suy nghĩ: Người Quảng Nam chúng tôi có truyền thống: vì sự thật, mạng sống cũng không màng.

 Hay cãi còn do có đầu óc nhận xét nhạy bén sự việc dưới nhiều cái nhìn của người đang nói chuyện. Mỗi người có tư duy riêng, khi có ai kết luận sự việc mà họ không thuận, mà đa phần là vậy, họ bắt đầu bày tỏ quan điểm của mình, vậy là “cãi bá cháy, cãi banh-ta-lông”. Nhưng người Quảng rất kiên định. Ít khi họ dung hòa quan điểm khi tranh cãi. Họ chỉ dừng tranh cãi khi có chuyện gì đó quan trọng như vợ họ gọi về để đi dự tiệc khác có dịp “cãi” đã hơn.

 Trong tất cả các buổi tiệc đông người, các bạn sẽ không được nghe hát, ngâm thơ, hay kể chuyện hề, chuyện tiếu lâm; các bạn sẽ được thưởng thức mỗi một thứ, đó là tiếng tranh luận, được gia cố cường độ cao vút, nhờ hơi men phò trợ, những đề tài trên trời dưới đất, trong nước thế giới, trong nhà ngoài phố, nghĩa là đủ mọi đề tài, nếu buổi tiệc đó chỉ có toàn người Quảng chúng tôi. Tuy không đến nỗi phải đôi co dẫn đến đánh nhau như những ông nghị Đài Loan bạn hay thấy trên TV, họ làm buổi tiệc hào hứng sôi nổi qua những đề tài đề cập tới với những màn tranh cãi không thôi. Tôi cũng là người Quảng Nam điển hình như thế.

Tuy nhiên, cái tốt nào cũng có giới hạn, nếu hay cãi là một tính tốt. “Cãi vừa phải” để buổi nói chuyện với bạn bè vui vẻ hòa nhã; “cãi đúng người”, không cãi lại cấp trên khi làm việc, có thể cản trở thăng tiến bản thân dù mình có tài năng; “cãi đúng việc” để công việc tốt hơn sau bàn luận; “cãi trí tuệ” nghĩa là phải chấp nhận người “cãi đúng”, không vì tự ái, (tau đâu thua mày), cãi tới bến, thiếu lòng khoan dung, và sự can đảm chấp nhận khác biệt tư tưởng. Không nên nghĩ rằng chỉ mình là chân lý, thiên hạ thì không, “mục hạ vô nhân”. Rồi tự mãn tính hay cãi của người Quảng mà hô khẩu hiệu “Tính hay cãi, vô địch, muôn năm”.

 Cãi để tìm chân lý. Cãi để chấp nhận khác biệt. Cãi để gia đình, xã hội, ngày một tôt hơn, thế nên: Quảng Nam hay cãi, không cãi không phải Quảng Nam.

 

 

THÁI LAN, TẠI SAO KHÔNG?

Sự kiện 13 người Thái mắc kẹt trong hang Tham Luang ngập nước thu hút chú ý dư luận thế giới hơn nửa tháng qua. Với chiều dài khoảng 5 cây số, hang sâu có chỗ 800 mét trong lòng đất dưới những khu rừng, việc giải cứu thật sự gian nan.
Hang dài, ẩm ướt, tối tăm, có nơi ngập nước, có nơi khô(nhưng ít),lối vào có chỗ rất hẹp, thợ lặn phải gỡ bình dưỡng khí mới lọt qua. Mùa mưa đang bắt đầu, máy bơm công suất cực lớn nhưng không thể làm vơi nước dù đôi ba tấc. Sức khỏe của các em từ 11 đến 15 tuổi, chỉ 1 em 17 tuổi, đều rất yếu.

 Dưỡng khí trong hang là 15% trong khi dưỡng khí cho phép tối thiểu cho sự sống phải từ 19,5 đến 23,5%, cộng thêm gần 10 ngày nhịn đói, mọi việc rất mong manh. Đã có một thợ lặn Thái tử vong do thiếu dưỡng khí khi chưa kịp ra khỏi h ang.Những thân nhân ngồi gào khóc mỗi ngày mừng rỡ: con cháu họ đã được tìm thấy, và cho đến sáng nay, đã có 4 em khỏe hơn, được đưa ra khỏi hang an toàn đến bệnh viện.

Cách đưa các em ra khỏi hang động thực hiện rất thận trọng.  Mỗi em sẽ có 2 thợ lặn đi cùng, một đi trước, mang bình dưỡng khí cho mình, cho cả em phía sau với mặt nạ trùm kín(full-face mask), và một đi sau em bé, cầm đèn pha trong nước, trong bóng đêm dày đặc. Cả ba đều dò theo sợi dây kéo dài trong hang được rải đều các bình dưỡng khí dự phòng. Thời gian để mang một em bị nạn ra ngoài là 11 tiếng.

 Với sự góp sức của 50 thợ lặn quốc tế dày dạn kinh nghiệm, 40 thợ lặn Thái đã nỗ lực từng giờ,hết sức nôn nóng, đem ra khỏi hang 9 người còn lại, nếu mưa trút nữa, khả năng "mất dạng", nghĩa là ngập toàn hang là rất cao, phải đợi đến tháng 10 mới lòi ra miệng hang.


 Cánh cửa hy vọng cứu hết người bị nạn của những người cứu hộ mỗi ngày một khép lại vì dự báo thứ 2 đến thứ 4 là có mưa rất lớn, khả năng xảy ra 90%. Tất cả dân chúng nước Thái cùng nhà vua đáng kính của họ đang hồi hộp lo sợ cho an nguy những người còn lại trong hang. Những người tình nguyện đến ngoài của hang, giúp nấu cơm nước, thậm chí giặt áo quần cho binh sĩ đang tham gia chiến dịch giải cứu.

 Cầu mong cho những người Thái vượt qua khổ nạn này. Nhìn những người Thái, tôi nghĩ đến người Việt Nam.  Chúng ta chưa gặp những tình huống tương tự nhưng đất nước chúng ta cũng có những tình huống thương tâm, những đồng bào bị chết có đến mấy chục  (như sụp cầu dẫn Cần Thơ), hay đất chùi, lở núi, chôn vùi hàng chục người mỗi năm.

Phản ứng của chúng ta trước những thảm trạng đó thế nào?  Có xót xa, có thương cảm, có sẻ chia, nhưng cũng có những suy nghĩ, những phát ngôn, làm cạn đi lương tâm một con người nhân ái: những cái chết thương tâm không khỏi nhận những lời...chửi bới (như trước cái chết của những "hiệp sĩ đường phố").

Những đóng góp cho người chết do thiên tai, do hoạn nạn, thường bị lo sợ ăn bớt. Vụ cầu dẫn Cần Thơ, nhiều nhà từ thiện muốn đích thân đến giao tiền cho thân nhân người quá cố vì không tin giúp đỡ qua trung gian. Cũng không thiếu cảnh ăn chặn tiền, vật phẩm cứu trợ, chia phần không đúng, của một số cán bộ hư hỏng nhân cách, không chút lương tri trước nỗi đau của đồng loại( dù số này không nhiều).

 Chúng ta từng quen với cái chết của con người, cái đau khổ của đồng bào trong thời gian quá dài của chiến tranh, nên chúng ta ít thấy thương cảm cho việc chỉ có mấy chục người bỏ mạng hay sao? Chúng ta vẫn còn những người không có lòng trắc ẩn?

Những người dân Thái đã tha thứ cho vị thầy đã dẫn con cái họ vào một nơi nguy hiểm đã được cảnh báo, một việc làm tương đương việc giết người vì vô ý. Liệu ở Việt Nam chúng ta sẽ không chửi bới, lên án..."thằng thầy chết tiệt" kia không?
Tôi nhìn hành xử của Thái Lan (đất nước của "đảo chánh") mà mong ước Việt Nam (đất nước của "ổn định"), người sớm yêu thương nhau chân thành, từ lời nói đến việc làm, dẫu vẫn còn bộn bề bên mình nhiều ưu tư lo lắng cho tương lai.

 Như người Thái, tại sao không?

CHO TÔI CÓ Ý KIẾN

Vì là người dân xứ Quảng xa quê, tôi luôn luôn quan tâm về quê hương mình.Đọc báo thấy thành phố Đà Nẵng có bầu trở lại chức phó chủ tịch cho một vị năm ngoái cũng giữ chức vụ này bị miễn nhiệm, cũng bởi ban thường vụ đảng ủy này, và cũng bởi hội đồng nhân dân này, nhưng khác chỗ, năm ngoái người đứng đầu thành phố là ông Nguyễn Xuân Anh, nay là ông Trương Quang Nghĩa.

Theo giải thích của báo Dân Trí, tôi trích bên dưới, việc bầu bán năm ngoái (chuyển công tác một phó chủ tịch) không đúng quy định của trên.

"Trong khi Thường trực Thành ủy chưa thống nhất phương án nhân sự nhưng vẫn lấy danh nghĩa Thường trực Thành ủy báo cáo Ban thường vụ Thành ủy quyết định điều động, phân công ông Đặng Việt Dũng, Uỷ viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch thường trực UBND TP giữ chức trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy là vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, vi phạm qui định số 42/QĐ –TW của Ban Bí thư, thực hiện không đúng hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương về công tác nhân sự cấp ủy".

Như vậy, cử ông Đặng Việt Dũng làm trưởng ban tuyên giáo, theo cách báo đưa tin, là sai, là lạm quyền, của ông Nguyễn Xuân Anh. Vì sao một cá nhân (ông Nguyễn Xuân Anh) quyết định sai trái mà tập thể đảng, rồi tập thể hội đồng phải tuân theo?  Rõ ràng có một điểm nào đó trong quy định của cấp thẩm quyền không được chặt chẽ, đã bị ông ta đã lợi dụng.

 Tôi là người dân, không có quyền bàn, và cũng không thể biết, đó là điểm gì. Tôi có vài lần được dự và quan sát cách làm việc trong một buổi họp có bầu cử nhân sự của một tổ chức đoàn thể (doanh nghiệp nhà nước). Chủ tọa, luôn là người cao nhất, đưa ra danh sách ứng cử viên, và lấy biểu quyết. Ai nhất trí anh A. Mọi người đều giơ tay. Ai có ý kiến gì khác? Đố anh nào mà dám. Rồi tới chị B...cũng cách như thế, cuối cùng tất cả người đưa ra đều ở danh sách sẽ bầu. Cũng giơ tay biểu quyết. Và kết quả y như ông chủ tọa đã muốn.  Tôi nghĩ đây là cách ông Nguyễn Xuân Anh đã áp dụng.

 Tôi không rõ cách bầu cử ở cái đoàn thể nho nhỏ tôi biết có giống như cách bầu cử ở hội đồng thành phố Đà Nẵng hay không, nhưng "giơ tay biểu quyết" là rất giống.
Xin trích báo Dân Trí: "Trước đó, vào tháng 3/2017 (thời điểm ông Nguyễn Xuân Anh đang là Bí thư Thành ủy Đà Nẵng), Ban Thường vụ Thành ủy Đà Nẵng đã công bố quyết định điều động ông Đặng Việt Dũng khi ông này đang giữ chức Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng sang làm Trưởng Ban Tuyên giáo Thành uỷ Đà Nẵng. Khi đó, tại kỳ họp giữa năm của HĐND thành phố, 100% đại biểu Hội đồng đã biểu quyết miễn nhiệm chức danh Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng đối với ông Dũng bằng hình thức giơ tay biểu quyết". (Hết trích).

"Giơ tay" biểu quyết sẽ cho ông Nguyễn Xuân Anh biết ai thuận, ai không thuận theo ý kiến của ông ta. Chẳng ai cả gan trái ý một vị quyền lực đứng đầu thành phố bằng cách không giơ tay, nên mới có tỷ lệ rất đẹp là 100% như báo đưa tin ở trên.
Tôi thấy có mấy cách để một người dù quyền lực như ông Nguyễn Xuân Anh không thể quyết định tùy tiện:

 1- Giao hẳn cho người đứng đầu chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc bổ nhiệm của mình.
2- Nếu sợ bị lạm quyền, nên có tối thiểu 2 ứng viên cho mỗi chức danh cần bầu.
3- Tuyệt đối, dù nhỏ cỡ nào, cuộc bầu bán không bao giờ biểu quyết bằng cách giơ tay, mà phải bằng phiếu kín, bảo đảm không ai biết được bất cứ thông tin gì về người quyết định trên lá phiếu đó.
4- Vì là một đảng cầm quyền, không có 2 đảng như ở Mỹ, nên cho tranh cử tự do trong tổ chức của mình, ai có năng lực được tự ứng cử hoặc được đề cử.  

Ứng cử, tôi thấy tốt hơn. Tự ứng cử biểu hiện được hoài bão phục vụ nhân dân, ước muốn cống hiến cho đất nước, không phải dựa dẫm bất cứ ai, nhất là tự tin vào tài năng bản thân, uy tín cá nhân, một đức tính tối quan trọng cho một lãnh đạo.  Xin hết.  Không rõ nãy giờ tôi nói có "phạm chính trị" không, hỉ.

 

SỐ 13, XUI KHÔNG?

Xui chớ. Đi tất cả mọi chung cư Sài Gòn, đố quý vị tìm cho ra tầng 13, dù đó là chung cư có mấy chục tầng. Vô khách sạn, nhà nghỉ, đố tìm ra phòng số 13. Trên xe khách đường dài, đố có số ghế 13.  Không xui sao ai cũng tránh?  Số 13 bị cho là xui, từ tích đức chúa Jesus và 12 môn đệ, 13 người trong bữa tiệc ly, trước khi ngài bị dân Do Thái đóng đinh trên thập tự giá.

Trước nay cứ cho dân Á châu mê tín, xin thưa, châu Âu đâu có thua. Họ cho ngày 13 thứ sáu là xui nhứt. Ngày chúa chết. Apollo 13 khi trở về trái đất cũng bị trục trặc sém tiêu.

Người Mỹ tin số 13 xui lắm. Có người nói, lúc chiến tranh Việt Nam, quân đội Mỹ không bao giờ tổ chức hành quân ngày 13. Nghi có quá. Vợ tổng thống Reagan là người rất khoái "coi bói', rất tin tưởng chiêm tinh gia.

Loài người rất nhỏ bé so với vũ trụ. Tin tưởng vào những lực siêu nhiên cũng dễ hiểu. Nhưng tin con số, kỳ quá. Tàu khoái nhất là số 8. Bát, bát, tôi không rành  tiếng Tàu, nhưng nghe nói cách phát âm giống phát, phát (tức phát tài, phát tướng, phát lộc...đủ thứ phát).

Việt khoái số 9, số xe, số điện thoại có nhiều số 9 là nhất, cho nên, có đại biểu quốc hội coi số đẹp (có lẽ nhiều số 9) là "tài sản quốc gia", bài cào 9 nút là dùa trọn, chỉ thua ba tiên.

Chúng ta thiếu niềm tin, nên tin tá lả. Con số mà cũng linh thiêng dữ ha. Tôi, tôi không tin những con số như vậy. Số 13, xui ư? 13 người Thái vừa mới đưa ra khỏi tử địa rồi. Ti vi Úc mới đưa tin vài phút đó thôi, gây cảm hứng viết status này. Số người Thái bằng đúng số người của chúa Jesus và môn đệ: 13.

Ngài chết, môn đệ bị khủng bố, tản lạc khắp nơi. Nhưng 13 người Thái đã bình an rồi đó, gia đình sẽ đoàn tụ, có tản lạc mô. Đông cũng như Tây, quá mê tín, và khổ vì mê tín.

TẠI THẰNG ĐÁNH MÁY

Tổng thống Trump vừa kết thúc chuyến thăm Anh. Trước khi gặp bà May thủ tướng nước Anh, ông ta đã thể hiện tài năng không phải của tổng thống, mà của một tay buôn bất động sản. Thủ tướng Anh, đảng bảo thủ, đang gặp rắc rối chuyện nội bộ trong nước về vấn đề tách khỏi EU (Brexit), cộng đồng chung châu Âu. Trong nước, bà May lúc này dễ bị đả kích(vulnerable), vị thế chính trị rất mong manh (brittle).

The Sun, tờ báo gạo cội nước Anh, phỏng vấn ông ta. Ông ta trả lời như chế dầu vào lửa. Vừa đả kích bà thủ tướng, vừa bảo vấn đề Brexit nội bộ nước Anh có thể "giết chết" khả năng thương thảo làm ăn với Hoa Kỳ. Vậy mà, khi gặp nhau, ông cười tươi như hoa, bên bà vợ xinh đẹp, còn bà thủ tướng thì vẻ mặt hơi đăm chiêu gượng cười xởi lởi. Ông ta có lúc còn cầm tay bà thủ tướng như muốn dắt bà bước lên bậc thang, y như một quý ông lịch thiệp, ga lăng với phụ nữ. Lấy lòng mà.

Trong ngôn ngữ đối đáp , Trump ca ngợi bà May là phụ nữ tuyệt vời (incredible woman) và quan hệ giữa ông với bà là quan hệ cao nhất, rất đặc biệt (the highest level of special). Thỏa thuận làm ăn giữa Anh và Mỹ được ký kết, hết sức tốt đẹp.
Họp báo sau đó, một phóng viên nữ vặn vẹo ông ta: " tại sao khi trả lời phóng viên báo the Sun, ngài đã đả kích thủ tướng chúng tôi, và còn lên mặt dạy khôn, bảo bà ấy phải làm thế này, làm thế nọ. Nay ông lại ca ngợi bà thủ tướng. Ông có phải người bất nhất không? (tôi diễn nôm hơi dài cho rõ, nhưng đúng nội dung và rất ngắn. (Tây nó kỵ nói dài lắm). Trump cười ruồi trả lời: đó là do sự tường thuật không hết ý của tôi, chứ tôi luôn nói những điều "vĩ đại" về nước Anh (tremendous things ) không hà. Chắc lỗi tại tường thuật đó. Ở Mỹ tôi hay gọi là fake news (tin sai).

Đâu có phải chỉ ở Việt Nam mới có chuyện "tại lỗi đánh máy" khi quan chức muốn đổ vấy trách nhiệm, Mỹ cũng rứa, vì luôn luôn "trên đúng dưới sai". Tôi không chú trọng cái "lỗi đánh máy", cái thói của các chính khách,chỉ muốn nói tính cách của tổng thống hiệp chủng quốc Hoa Kỳ hiện nay.  "Tính con buôn". Trước khi muốn mua món hời nào là chê bai hết cỡ. Người bán tưởng hàng mình tệ đành bán theo giá thấp. Sau nữa, "tính con bạc". Sự việc ra lệnh đánh thuế thật cao vào mặt hàng Trung Cộng, ngày càng leo thang, khi chưa thấy đối phương "thiệp"(từ ngữ đánh xì phé, chịu thua). Kể cả các nước đồng minh, Mỹ cũng "tố xì phé" như thế, đâu có từ bỏ áp thuế, riêng đâu với Tàu.

 Những người Việt Nam chúng ta rất hồ hởi thấy sàn chứng khoán của Tàu đỏ rực, bốc hơi cả 2000 tỷ đô la, kéo theo "ông em yêu quý" nghe đâu cũng mấy tỷ. Chúng ta ưng thằng cướp biển, cướp đảo, đâm tàu ngư dân kia "sụm bà chè", càng sớm càng tốt.

Xin thưa, không dễ đâu. Cả Mỹ, thế giới, Tàu không muốn có chiến tranh thương mại. Ông vỡ đầu, ông sứt trán, chưa kể ông "đứng ngoài" như ta sẽ vạ lây, mồm cũng tươm máu. TC đã xuống nước. Buộc phải chơi fair play. Không ém giá đồng tiền. Không ăn cắp công nghệ. Tôn trọng sở hữu trí tuệ.

 Cái trò mèo Tôn Tử đã bày, ngưng ngay...nếu muốn buôn bán làm ăn đàng hoàng. Và Trump sẽ cười, vỗ tay. A, thì thương thuyết, nhưng trên thế mạnh, đương nhiên. Không ai muốn chiến tranh thương mại. Chiến tranh mà ai không chết. Trump sẽ đắc cử nhiệm kỳ hai vì đang làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại "Make America Great Again'.  Đây là lý tưởng nước Mỹ theo đuổi, dùng lá phiếu cử tri để 'lật đổ" chính phủ của Obama, đảng dân chủ, "nói thì hay, làm thì không hay bằng nói". Đây cũng là lý do tại sao dân Mỹ bầu một người chẳng một ngày là cán bộ làm tổng thống, có những việc làm "chẳng giống ai" nhưng đầy hiệu quả.

Lỗi "thằng đánh máy" của Trump cũng dễ thương đó chứ.  Đâu có dễ ghét như mấy "thằng đánh máy" ở ta.

CHIA RẼ DÂN TỘC

Đó là 1 trong 2 lý do báo Tuổi Trẻ online bị phạt và đình chỉ 3 tháng. Chúng ta tôn trọng quyết định của nhà chức trách. Nhưng chúng ta có quyền nêu quan điểm, bày tỏ nguyện vọng, khi một tờ báo uy tín, có đông bạn đọc, và là tờ báo có thể nói là được người đọc, già lẫn trẻ, yêu quý nhất miền Nam (ở  miền Bắc không rõ) bị đình bản. Tuổi trẻ, cũng như bao tờ khác, đều phải tuân thủ 3 ông: ông luật (báo chí), ông tuyên giáo, và ông "sinh tồn"( chủ báo mà để nhân viên "sai quan điểm", nồi cơm bị cất, tôi gọi đó là ông sinh tồn). Nghề làm báo, dù lề phải, cũng cam go lắm.

Trở lại suy nghĩ "vùng miền", "chia rẽ dân tộc" mà TT online bị phạt. Phân chia vùng miền là điều có thật.  Bắc kỳ, Trung kỳ, Nam kỳ (Pháp thuộc), rồi Bắc phần, Trung phần, Nam phần (thời VNCH), và Bắc bộ, Trung bộ, Nam bộ (thời nay).
Có lẽ do cuộc nội chiến Nam Bắc phân tranh thời Trịnh-Nguyễn (non  200 năm) rồi chiến tranh Bắc Nam vừa qua (hơn 20 năm), người dân Việt Nam đã ảnh hưởng tư tưởng phân biệt Nam Bắc, vùng miền chăng?  Cũng không đúng.

Những người Bắc đã theo chúa Nguyễn, những người di cư trước 1945, sau 1954, đều được người dân miền Nam yêu thương đùm bọc. ("Nầy cô em Bắc kỳ nho nhỏ...nầy cô em tóc đờ mi gạc xông"... lời một bài hát rất dễ thương).

Sau 1975, những người Bắc vô Nam sinh sống , những người Nam nhận họ hàng ở Bắc. Những cuộc hôn nhân giữa người con ba miền đã kết nối Bắc Nam.
Nhưng trong tâm trí, người Việt Nam cũng không hẳn đã hòa nhập, tôn trọng, yêu mến nhau hoàn toàn, vẫn lởn vởn ý tưởng vùng miền. Ngay cả trong những chức vụ quan trọng của đất nước, người ta vẫn không quên...ba miền.
Tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng, chủ tịch quốc hội cũng được "sắp xếp" cho đều, cho cân. (Các bạn hãy để ý mấy chục năm nay, nha).

Ngay cả mới đây thôi, việc phân chia đặc khu, người ta cũng phân cho "đều": Vân Đồn, bắc. Vân Phong, trung. Phú Quốc, nam. Nếu không "nghĩ tới" Bắc,Trung , Nam thì cần chi tứ trụ phải phân cho đủ 3 miền. Khi đã đoàn kết thì bất cứ người nào ở bất cứ miền nào có tài, có đức vượt trội cũng đảm nhiệm bất kỳ chức vụ nào trong tứ trụ, hoặc tất cả bốn chức.

 Người ta bảo chia như vậy để có mặt "đại diện 3 miền" cho đoàn kết.  Chắc chi người 3 miền họ chịu. Ví dụ , nếu tôi là người miền Nam tôi cũng muốn ông to nhất là người miền Nam. Đâu có được. Người nào giỏi nhất, người nào đạo đức nhất phải là người to nhất, bất kể người đó ở miền nào.

 Cũng như đặc khu, nếu đặt hết ở Bắc, hoặc ở Nam, hoặc ở Trung, miễn nơi nào thuận lợi, không được hay sao, mà phải chia ra 3 miền cho mệt, cho rối? Tôi muốn nhấn mạnh, ở đây "đầu óc vùng miền" là có thật.

Chúng ta chưa đoàn kết mạnh đến nỗi , bất cứ một sự việc gì dù to, dù nhỏ, thực hiện ở bất cứ nơi nào trên 3 miền đất nước, đều cũng cho Việt Nam, bởi Việt Nam, của Việt Nam.

Sự việc báo Tuổi Trẻ nêu một số ý kiến "so bì" của độc giả về chương trình đường cao tốc quốc gia có Bắc mà chưa tới Nam là có thể hiểu được, có thể châm chước được, vì thực sự người dân, có thể là tất cả, luôn bị ám ảnh bởi sự phân biệt vùng miền.

 Những bộ óc vĩ đại của quốc gia đều có cân nhắc vùng miền thì những người dân nhỏ bé cũng muốn mong ước được chú ý tới họ, miền của họ. Việc báo TT đã nêu những ý nguyện như thế của một số độc giả sao bị quy là chia rẽ dân tộc?

Hội chứng "ba miền", hay "hai miền" đã xâu xé dân tộc chúng ta rất sớm, rất nhiều, và sẽ rất lâu. Khi nào người dân không kêu ca sao miền tôi thế này, miền ông thế kia. Khi nào chả ai phân biệt miền Bắc, miền Trung, miền Nam. Khi nào chả còn kỳ thị miền Bắc, miền Nam. Khi đó đất nước chúng ta sẽ có một miền duy nhất: MIỀN YÊU THƯƠNG. Sao mà khó quá...

CÒN AI NỮA KHÔNG?

Trong khí thế hừng hực của lò đang nóng, nhiều củi bự bị đun hay sắp đun vào lò, mọi người hồ hởi nhưng tôi thì không, rất lo. Lo... vì sao những quan chức ngày trước được ca ngợi như những anh hùng, nay trở thành những tội phạm. Lo... những người đi tù, hay sắp đi tù, đều là những người đã phấn đấu gian khổ cả đời mới có được những chức vụ cao vời lồng lộng.  Lo... còn ai nữa không, sẽ tiếp bước vào lò.

 Có trục trặc gì trong cách quản trị đất nước chúng ta?  Dân thường, theo mắt thường, thấy 2 cái chính:

1- Cơ chế có chỗ hở:
Cần tách việc điều hành kinh tế ra khỏi hệ thống hành chánh quốc gia. Chỉ can thiệp ở tầm vĩ mô khi cấp thiết. Có người nói vậy không được. Kinh tế mà chính phủ không trực tiếp điều hành thì "tiêu" ngay.  Tôi cho không đúng. Thời Obama, Mỹ từng đóng cửa chính phủ vì quốc hội không cấp đủ ngân sách làm việc, kinh tế họ suy sụp không?  Còn cái nữa, "kinh tế nhà nước là chủ đạo". Gương rành rành những quả đấm thép đã thấy, làm đâu thua đó, chưa kể mất vốn, mất người.

 Chính phủ nên để tư nhân làm kinh tế, trừ những lãnh vực công ích, tư nhân không muốn làm, hoặc không có khả năng làm, hoặc liên quan an ninh quốc gia. Không được như Mỹ, tư nhân chế tạo hỏa tiễn, vũ khí, hay máy bay ném bom thì mình cũng cần "thả bớt" những ngành nghề mà tư nhân làm tốt. Chỉ cần có chủ trương, cơ chế, chính sách, và nhất là luật pháp.

Mọi thành viên, kể cả đảng, chính phủ, và người dân, đều phải tuân thủ. Không thể mỗi cái bé tẹo ở địa phương thủ tướng cũng phải đích thân chỉ đạo. Ổng đã bù đầu với những chuyện vĩ mô to lớn rồi.  Mỗi cấp đều có quyền hạn, và phải tự chịu trách nhiệm cá nhân, không được quy cho tập thể. Sẽ chẳng có, hay có mà rất ít, những Trịnh Xuân Thanh, Đinh La Thăng, hay Trương Minh Tuấn.  Sức lực quốc gia không vì những sai quấy của mấy ông thần này mà bị yếu đi.

2- Trọng dụng hiền tài.
Những người điều hành quốc gia từ xã đến trung ương phải là những thành phần ưu tú nhất đất nước. Cần có một cơ chế mà mọi người tài đức, dù trong đảng, hay ngoài đảng, cũng đều có cơ hội tham gia. Thời đổi mới, từng có chủ trương người đứng đầu không nhất thiết phải là đảng viên. Trí tuệ đất nước đâu chỉ có giới hạn trong 4 triệu đảng viên. Cần đảng viên để bảo đảm lãnh đạo tuyệt đối là đúng, nhưng liệu có hoàn hảo không?  Hay vẫn có những đảng viên cao cấp như Đinh La Thăng đã phải vào tù? Hãy thay đổi cách quản trị quốc gia để không phải thất thoát hàng chục ngàn tỷ đồng, mất đi hàng ngàn cán bộ, trong đó không thể không có những người ưu tú của đất nước. Để chẳng còn ai phải tiếp bước vào lò.
Những suy nghĩ ở trên không mới, các bậc trí tuệ Việt Nam đã nói từ lâu và nói rất nhiều.

 Nay đến lượt dân thường tôi "Xin có ý kiến".