Wednesday, October 22, 2025

NHỐT QUYỀN LỰC

Đó là ý muốn phát ra từ miệng của vị tổng bí thư đầu bạc đáng kính, khi ông thấy một số quan chức cao cấp lợi dụng quyền lực của mình để tham nhũng hay làm thất thoát hàng ngàn tỷ đồng tài sản quốc gia.

Thực ra việc lạm dụng quyền lực có rất sớm. Mọi người còn nhớ bà Lã Thị Kim Oanh thâm lạm vài chục tỷ, dẫn đến việc từ chức của một vị bộ trưởng nhiều người yêu mến vì lĩnh vực xảy ra sai phạm nằm trong phạm vi quản lý của ông.

Bây giờ ngàn tỷ, vài chục ngàn tỷ là chuyện nhỏ, như con thỏ. Hổng có vài chục tỷ như bà Oanh đâu nha.

 "Quyền lực tuyệt đối dẫn đến tha hóa tuyệt đối". Đất đai sở hữu toàn dân, nhà nước thống nhất quản lý. Nhà nước điều hành bởi cán bộ. Quyền to về đất đai như vậy, một số ít trong cán bộ chức quyền không lạm dụng mới là chuyện lạ. Giàu có nứt đố đổ vách ở VN đến từ đất đai.  Tấc đất tấc vàng, mà lỵ.

Ở nước dân chủ phát triển, việc hạn chế, hay nhốt quyền lực như đã nói, rất đơn giản. Một vị thủ tướng của Úc (thì phải) lái xe ra khỏi văn phòng thật nhanh, rất vội, đặng trốn khỏi ống kính phóng viên chĩa về chiếc xe, đang rình rập chụp hình.
Và một vài ngày sau, văn phòng thủ tướng nhận được giấy phạt tiền ông thủ tướng từ cảnh sát với lý do không cài dây an toàn trong lúc lái xe.  Té ra, căn cứ những bức ảnh đăng trên báo, cảnh sát phát hiện ông ta phạm luật giao thông.

Vì sao dễ dàng phạt một thủ tướng quyền uy như thế?  Bởi có tam quyền phân lập. Họ kiểm soát quyền lực lẫn nhau theo luật pháp.  Ở ta, ai nói, ai nhắc tam quyền phân lập, sẽ bị cho là tự diễn biến, tự chuyển hóa, mất chức như chơi nếu là cán bộ.

 Quyền lực, thật ra, lúc nào cũng thống soái. Ai cũng sợ quyền lực, nên từ chuyện cây kim, đến hòn núi quyền lực đều bao trùm.

 Còn nhớ trong chiến tranh, một chiếc xe chở sĩ quan VNCH ăn mặc oai vệ, sao lon rực rỡ, chạy vào nhà hàng Majestic sang trọng, lính canh người Mỹ lẫn Việt giơ tay kính cẩn chào nghiêm. Sau đó chừng mươi phút, khi chiếc xe nhà binh đi khỏi, tòa nhà phát nổ, những nhân viên Mỹ ở đó đã bỏ mạng mấy chục người.
Chiếc xe đó là của Việt cộng, những người ngồi trên xe là các chiến sĩ đặc công.
Vì sao xe cộng sản dễ dàng vào nơi được canh gác cẩn mật?
Đơn giản, quyền lực, ai dám soát giấy những vị "sĩ quan cao cấp" kia?
Mới đây, ở Worldcup Matxcva, một nhóm người đã chạy vào được sân bóng, nơi sắp diễn ra trận đấu, rất dễ dàng mà chẳng ai để ý, dù cảnh sát bảo vệ rất đông quanh sân.
Nhóm xâm nhập có tên Pussy Riot, bị bắt kéo ra khỏi sân, bị nhốt 15 ngày, được hỏi sao vào được sân bóng canh phòng cẩn mật như thế, họ trả lời đã giả dạng nhân viên công lực qua những bộ sắc phục mang phù hiệu cảnh sát.
Nhờ bộ áo thôi, một "quyền lực nho nhỏ", họ đã làm rối tưng tình hình đang hào hứng của một trận đấu bóng sắp diễn ra.

Những gì thuộc quyền lực ai cũng mong ước được có.
Có quyền là có tiền.
Không ngạc nhiên những ngành thuộc công an, quân đội, học sinh như năm ngoái có em gần 30 điểm cũng không được vào học vì có quá nhiều học sinh điểm cao hơn.
Và, nếu tinh ý, quý vị ở Sài Gòn, sẽ thỉnh thoảng bắt gặp bên lề đường bày bán những bộ áo quần cảnh sát giao thông(màu vàng) cho trẻ con 5, 6 tuổi bên những chiếc mũ két- pi xinh đẹp.
Tại sao bộ áo phi công rất đẹp mà người ta không bán cho trẻ mà chỉ bán áo quần sắc phục cảnh sát giao thông?
Mới nứt mũi, người lớn đã ươm vào tâm hồn trẻ thơ, sự yêu quý quyền lực rồi, đâu phải chỉ những thanh niên mới yêu quý quyền lực.
Cả một thế hệ từ nhỏ đến lớn được hun đúc ý tưởng muốn quyền lực như vậy, cụ tổng bí thơ dẫu có tâm huyết ngút ngàn đi nữa cũng khó mà nhốt nó được.
Còn nhốt cách nào, người dân chúng tôi đang ngóng về cụ tổng, mong ngài luôn luôn dồi dào sức khỏe, thực hiện thành công một cái mà mấy tay cảnh sát ở Úc kia thực hiện rất dễ dàng, chóng vánh.
Thủ tướng quyền cao trọng vọng tót vời thế kia cũng bị..."nhốt quyền lực", đợi chi mấy cấp thấp hơn.

CON KIẾN MÀ KIỆN CỦ KHOAI

Bồi thẩm đoàn một tòa án Mỹ đã tuyên Monsanto phải bồi thường 289 triệu đô la Mỹ cho một người mắc bệnh ung thư do sử dụng thuốc diệt cỏ Roundup của hãng.
Vụ kiện lịch sử hôm thứ sáu đã mở ra tiền lệ cho hàng trăm bệnh nhân ung thư đang kiện hãng thuốc diệt cỏ lớn nhất thế giới, từng sản xuất chất dioxin có trong "chất độc màu da cam".

Luật sư bào chữa cho người được kiện, bảo chất glyphosate trong thuốc diệt cỏ là nguyên nhân chính làm thân chủ ông bị ung thư hạch giai đoạn cuối, và sắp chết.
Bệnh nhân thân chủ đã phun 20 đến 30 lần mỗi năm khi chăm sân trường nơi ông là công nhân dọn cỏ.

Thuốc diệt cỏ là nguyên nhân gây ung thư hay không vẫn còn đang tranh cãi. Năm 2015, tổ chức y tế thế giới WHO nói rằng, glyphosate có trong thuốc diệt cỏ có thể gây ung thư cho người.  Nhưng hãng thuốc diệt cỏ khổng lồ Monsanto bảo glyphosate an toàn. Họ dẫn chứng hơn 800 nghiên cứu khoa học chứng minh không có liên quan nào giữa thuốc diệt cỏ và ung thư.

Luật sư bào chữa cho bệnh nhân bảo không phải chỉ chất glyphosate mà chính thuốc diệt cỏ Roundup mới là thủ phạm. Ông nói rằng những chất khác có trong thuốc diệt cỏ đã tương tác lẫn nhau, cùng chất glyphosate, gây ra ung thư.

 Thật nan giải.  Luật sư cũng khó mà chứng minh bệnh ung thư của thân chủ là do thuốc diệt cỏ, nhưng hãng sản xuất thuốc diệt cỏ cũng không thể chứng minh sản phẩm của mình không gây ung thư cho đương đơn.

 Năm ngoái có 2000 đơn kiện hãng Monsanto đang được thụ lý. "Cuộc chiến" giữa 2 bên sẽ còn kéo dài.

Ở VN, thuốc diệt cỏ Roundup có mặt hầu như ở mỗi nhà của người nông dân sản xuất nông phẩm. Chưa có nghiên cứu nào về thuốc diệt cỏ liên quan đến mức độ ung thư tăng lên chóng mặt như ta thấy báo đăng hiện nay.

Thật tội cho anh dân nghèo Việt Nam chúng ta. Thấy thế giới phát hiện những chất gây ung thư trong các loại dược phẩm nhập từ Trung Quốc, chúng ta cũng vội vàng thu hồi, mất biết bao tiền của không quan trọng bằng không rõ những thuốc có chất gây ung thư kia đã được tiêu thụ bao nhiêu, bao lâu, tác động động thế nào đến sức khỏe người dân. Mù tịt.

Thuốc DDT được Mỹ sản xuất nhưng họ cấm sử dụng ở nước họ năm 1966, năm 1986, hai mươi năm sau ở VN, tôi vẫn thấy còn bán ở nông thôn cho nông dân.
Chắc chắn tòa Mỹ không mù mờ đến nỗi phạt hãng thuốc khổng lồ của họ số tiền khổng lồ như thế.
Đã có dấu hiệu liên quan giữa thuốc diệt cỏ và ung thư, nhưng chưa tìm ra, hay tìm ra mà chưa công bố vì lợi nhuận khổng lồ Monsanto mang lại cho nước Mỹ, chúng ta không biết.
Kẻ nghiên cứu có chất gây ung thư chẳng nhằm nhò gì với người nghiên cứu thấy nó an toàn, trong thuốc diệt cỏ.
Rất dễ hiểu, đồng đô la quá lớn.
Chúng ta đã từng chứng kiến hàng mấy chục năm hiệp hội thuốc lá Hoa Kỳ chứng minh thuốc lá không liên quan đến ung thư phổi mà bây giờ phải công nhận là có.
Liệu 5 hay 10 năm sau, Monsanto cũng công nhận có chất gây ung thư trong thuốc diệt cỏ thì hàng triệu, hàng chục triệu nông dân đã sử dụng nó số phận họ thế nào, có người nằm xuống đất vì ung thư, sẽ kiện ai đây?
Chúng ta đã nuốt hận rồi với thảm họa chất độc màu da cam.
Những người Mỹ thả nó xuống VN kiện bồi thường thì được, còn người VN, con cháu họ, nạn nhân trực tiếp hứng lấy vẫn sống với nỗi ấm ức đến kiếp nào mới tan?
Hàng triệu nông dân Việt Nam vẫn hàng ngày mua Roundup, thuốc diệt cỏ về phun cho việc mưu sinh, sẽ thế nào đây, nếu đã mắc, hay sẽ mắc đúng cái bệnh quái ác, vì nó tòa Mỹ đã buộc hãng sản xuất bồi thường cho người sử dụng, ông Dewayne Johnson có một số tiền khổng lồ, trong bài báo sáng nay tôi đã đọc và cảm xúc viết status này.
Kiện ư?
Con kiến làm sao kiện củ khoai?

(Tiện việc tham khảo, tôi ghi tên bài báo " Jurors award 289 million dollars to a man they believe got cancer from Monsanto ' s Roundup, bài của Holly Yan, CNN Mỹ)

KHÔN LỎI

Bác nào ở nông thôn đều biết cày lỏi là gì. Cày một đường chừa một đường hay cày không "chín", cày sót. Có thời gian ngắn, theo dõi các xã viên trên đồng ruộng hợp tác xã, cày lỏi, cấy lỏi, làm cỏ lỏi...tôi thấy những chuyện ấy xảy ra  thường xuyên. Cấy lỏi nghĩa là cấy cây lúa dày ở dọc bờ ruộng, ở giữa rất thưa. Không cán bộ nào dám lội vào giữa để nghiệm thu vì mạ mới cấy sẽ bong khỏi mặt ruộng, rã hàng. Thế là xã viên có công điểm cao, năng suất cấy cao, nhưng cuối mùa kết quả thấp, lúa đâu nhiều để ăn chia. Thiếu đói.

 Không phải nông dân, nhân vật lịch sử cũng rất...khôn như vậy.  Trạng Quỳnh qua sông nghe lái đò than vãn ế khách. Ông bèn nói nhỏ vào tai lái đò cái gì đó.
Vài hôm, tin đồn lan ra, bên kia sông, có dán mấy tờ giấy chép thơ Quỳnh. Dân chúng vốn ái mộ tài trí vị trạng này, nườm nượp đi đò qua sông. Đò tha hồ hốt bạc.
Khi qua bờ bên kia đúng có tờ giấy ghi: ai coi rồi mà nói lại là bú c. Quỳnh.
Đi xem về mọi người được hỏi, giữ thể diện, không kể mình đã bị xí gạt, đều khen thơ Quỳnh rất hay.  Các bạn đều nghe chuyện và đều thấy sự khôn ngoan của nhân vật huyền thoại này.

 Ở hiệp định Paris, dân sau 75 ở miền Nam đều nghe kể về tài trí cán bộ người Việt. Ông Kissinger bắt tay ông Lê Đức Thọ, xong lấy khăn ra lau rồi bỏ lại vào túi. Nhà ngoại giao lỗi lạc của ta đâu vừa, cũng lấy khăn ra lau, không bỏ vào túi mà vứt vào thùng rác.  Ý câu chuyện muốn nói nhà ngoại ta thông minh, nhanh trí đáp trả tình huống khinh người của cáo già ngoại giao Mỹ Henry Kissinger.  Câu chuyện dân gian có lẽ được thêu dệt để nói lên tài trí người Việt, chứ bắt tay xong rút khăn ra lau, còn chi là ngoại giao, hơn nữa giữa đại sảnh làm gì có sẵn sọt rác mà vứt khăn vào.

 Nhưng chuyện này là có thật.  Lúc kẹt xe, một số người chạy lên lề xông tới trước.
Đã kẹt còn kẹt hơn nhưng người ta vẫn làm vậy, nghĩ mình khôn hơn, "tiên vi thủ", "trâu chậm uống nước đục".

 Có hộ ở ngay phố Sài gòn buổi sáng chưa ai thức, vội mang một túi rác bự liệng qua bên kia đường trước mặt nhà đối diện cửa chưa mở. Người này thật khôn, đã giải quyết của nợ kia chóng vánh, không đợi tối lại chờ xe rác nó lâu, nó thúi.

 Tôi có thể kể hàng chục câu chuyện như thế để nói lên cái khôn của một số người Việt chúng ta.  Và tôi tự hỏi, ta mong muốn hóa rồng, hóa cọp, nhưng vẫn giữ trí khôn như nói ở trên, liệu mấy trăm năm nữa, mong muốn chúng ta sẽ thành hiện thực?

Khôn lỏi, khôn lanh, khôn vặt... có bà con gần như vậy sao?  Ông bà chúng ta, rồi chúng ta, đã từng khôn như thế, nay thôi đi, và hãy dạy con cháu chúng ta hiểu, những chuyện của Trạng Quỳnh hay của huyền thoại  lịch sử chỉ là cách tự an ủi, tự ru ngủ mình tài trí, không hiểu đó chỉ là cái " thắng lợi tinh thần" trong chốc lát.

 Hãy khôn ngoan và đừng bao giờ khôn lỏi.

TINH THẦN TỰ TRỌNG

Tôi sống, trưởng thành dưới chế độ VNCH gần 22 năm. Thời gian rất ngắn so với số năm còn lại sống dưới chế độ xã hội chủ nghĩa.  Nhưng tôi có nhận xét những người cùng thế hệ của tôi ở miền Nam, dù thành công, hay không thành công, trong cuộc sống, đa số đều có lòng tự trọng.

 Tôi không đủ kiến thức để nhận xét những người cùng tuổi như tôi trưởng thành từ miền Bắc trước 1975.  Lúc đi học, dù rất bé, chúng tôi không hề coi trọng thành tích học tập. Chúng tôi cố gắng học, cố gắng nghe giảng, học hỏi bạn bè, không bao giờ phải...giấu hiểu biết của mình với bạn để dễ đạt "học sinh giỏi" (lúc đó chỉ ghi thứ hạng từ cao xuống thấp trong lớp, không có phân hạng giỏi, khá, trung bình, kém..). Ít có ai chịu...copy bài của bạn, tuy không hẳn là không có.

 Việc thi cử như tú tài 1, tú tài 2, rất cam go. Rớt là đi lính. Tổ chức thi từng cụm theo địa bàn một  số tỉnh, rất nghiêm ngặt. Đề thi được cảnh sát  bảo vệ rất  kỹ bởi;  nhân viên giáo dục, có khi cả quân đội, đưa đến trường thi, bằng máy bay nếu an ninh đường bộ không bảo đảm.

Không hề có chuyện dàn xếp để thí sinh được ưu đãi bất kể đối tượng nào. Những công chức muốn nâng cao trình độ để thăng cấp đều phải thi chung với học sinh dù họ phải học hàm thụ (dạng tại chức như bây giờ).  Chỉ bài cho thí sinh, đưa tài liệu là rất hiếm, hầu như không có, và các thầy cô không bao giờ làm chuyện đó, và không hề nghe báo chí ca cẩm chỗ nào có gian lận theo tôi được biết.

 Khi ra đời, muốn xin việc làm cho chính quyền, bạn không phải...khai lý lịch, chỉ cần một tờ giấy của tòa án chứng nhận không can án là đủ. Lý lịch không chi phối công việc của bạn. Tôi có bạn thi vào trường Võ bị Quốc gia Đà Lạt (đào tạo sĩ quan 4 năm, có thể lên tướng) khai cha chết, dù thật ra ông cụ đã đi tập kết  ra Bắc.
Những học sinh xuất sắc được cử đi du học có thân nhân như cha, anh theo cộng sản, hay là liệt sĩ. Phi công Nguyễn Thành Trung là ví dụ.

 Đương nhiên, khi lên một trọng trách nào đó, người ta hẳn sẽ điều tra kỹ, bí mật, hạn chế những người cộng sản chui vào guồng máy.

Người ta dành cho công dân tinh thần tự trọng.

Nếu anh khai gian dối, khi phát hiện sau này, công danh anh sẽ ra tro.  Người ta trọng dụng nhân tài, tôn trọng nhân cách, và do tin tưởng con người có lòng tự trọng cao như vậy, nên không hiếm những người dễ dàng leo cao vào guồng máy chính quyền Sài Gòn như Vũ Ngọc Nhạ, Phạm Xuân Ẩn...hoạt động cho đối phương.

Không phải chính quyền non kém tình báo nhưng họ rất tin tưởng những người tài ba, đức độ (dưới mắt họ), và không nghĩ những người này phản bội họ, tất nhiên không loại trừ những người này hoạt động tình báo tài ba.

Chúng ta từng đọc báo thấy một tội phạm trốn vào Nam thay tên đổi họ và làm...cán bộ. Sau phạm lỗi mới bị phát hiện và bị kỷ luật.  Rõ ràng anh này đã chứng được một lý lịch tốt. Không một nhân viên nào thuộc nhà nước mà không phải nộp bản lý lịch.  Ai chứng lý lịch cho người này? Và người chứng nhận quá trình lịch sử bản thân một công dân cũng là con người, mà con người làm sao toàn diện?

 Chúng ta đang chứng kiến tướng công an, quân đội, kẻ vào tù, người mất chức vì sai phạm. Những người này phải tuyệt đối trung thành, tuyệt đối trong sạch về lý lịch, sao phải trở nên thành phần bị xã hội khinh bỉ, phạm những việc đến nỗi thân bại danh liệt, làm ô uế cho ngành mình.  Họ lên tới chức vụ như vậy, hẳn phải được sàng lọc ghê gớm lắm, biết bao là giấy tờ xác nhận, biết bao việc rà soát của cơ quan chức năng.  Họ thăng tiến như đi vào cửa rộng, thênh thang.  Giấy tờ xác nhận giúp họ lên chức hẳn phải rất nhiều.

 Nhưng người ta quên một loại giấy tờ rất quan trọng là...lòng tự trọng. Khi đào tạo một con người có lòng tự trọng cao, sẽ có rất ít trường hợp, hay cơ hội, họ trở thành xấu xa như tham nhũng, hối lộ, lợi dụng chức quyền làm điều xằng bậy.
Khi họ có lòng tự trọng, họ sẽ cảm thấy cắn rứt lương tâm khi làm việc gì có thể làm mất đi danh dự, phẩm giá, khiến gia đình con cái họ phải xấu hổ, chưa nói đến bị nhân dân khinh bỉ.
Dù có diệt tham nhũng quyết liệt, không có vùng cấm, mọi cấp, liên tục như hiện nay cũng không thể giảm bớt hay đẩy lùi tham nhũng.
Có người bảo chế độ tư bản phát triển ít có tham nhũng hay không có tham nhũng.
Xin thưa, tổng thống Hàn Quốc giờ còn đang trong tù vì hối lộ. Cựu thủ tướng Mã Lai không bị truy tố tham nhũng là gì.
Theo tôi, chỉ có lòng tự trọng, và sau đó sẽ sinh ra danh dự cá nhân, mới làm con người không bị cám dỗ trước quyền lực và ham muốn vật chất.
Còn làm thế nào để con người có lòng tự trọng, thì tui bó tay.
Tôi chỉ là một công dân bé nhỏ.
"Có răng, nói rứa", như một người bạn Quảng Nam nhỏ tuổi, mới quen, in trên quyển sách anh ta tặng tôi (Năm lúa đi Mỹ).

KHÔNG QUAN TÂM CHÍNH TRỊ!

Của tác giả Thiếu Khanh:
Buổi sáng dậy sớm, sau khi đọc một ít tin tức trên mạng, tôi mở Fb định kết  thêm một, hai người bạn trong số 736 bạn còn đang chờ (pending). Để chấp nhận một lời mời kết bạn, dù trong không gian ảo, tôi mất khá nhiều thì giờ: xem người ấy là ai, họ đã đọc (qua bài họ chia sẻ của người khác) và viết những gì, tương tác với mạng xã hội ra sao; còn quan trọng hơn, bạn của họ là những ai, và họ có những người bạn chung nào. Chính vì “thủ tục” nhiêu khê gàn dở như vậy, tôi mang lỗi để quá nhiều lời mời kết bạn chờ đợi quá lâu nhưng chưa được xác nhận. Tôi chân thành xin lỗi các bạn đó.

 Sáng nay, người đầu tiên trên danh sách là một nam thanh niên sinh năm 1995, dường như còn đang học đại học. Trông ảnh đại diện, bạn khá đẹp trai. Bạn làm thơ. Thơ bạn tầm tầm, không có gì đặc biệt, như có thể đọc thấy ở đâu đó trên các mạng xã hội. Tôi lăn chuột xuống thật dài chỉ thấy ngoài thơ và những chuyện thù tạc riêng tư,  vụn vặt với vài bạn nữ xinh đẹp, tôi không gặp được điều gì chứng tỏ bạn ấy là một... thanh niên tuổi đôi mươi, cái tuổi mà ai cũng nghĩ là trong đầu hừng hực nhiều lý tưởng đẹp đẽ, và luôn đầy nhiệt huyết với cuộc sống. (Ở tuổi này, thanh niên sinh viên học sinh VNCH đã rầm rộ biểu tình phản đối chính phủ chuyện này chuyện nọ - trong đó có chuyện sai lầm chết người là ủng hộ cộng sản  khiến về sau không ít người tỉnh ngộ và bị “thân bại danh liệt” trong  chế đô mà họ từng ủng hộ.

 Tuy sai lầm đau đớn vậy, nhưng tuổi trẻ thời đó sống có đam mê và lý tưởng.) Một người bạn như anh bạn này chỉ có thơ và nhiều bạn gái đẹp, ngoài ra không có điều gì hay cho mình học, và chắc chắn là sẽ nằm trong số khoảng 80 phần trăm những người sau khi được kết bạn (confirmed) sẽ biến mất cho đến khi Fb thông báo... sinh nhật của bọ.

Tôi lăn chuột trở lên và ngỡ ngàng đọc thấy ngay đầu trang bạn ấy đã đặt một dòng slogan: “Không quan tâm chính trị.” Giá như tôi không sớn sác mà nhìn thấy câu này từ đầu thì đã không phải mất thì giờ để gặp những điều vô bổ bên dưới.
Là một thanh niên, mà bạn ấy chỉ làm thơ và trò chuyện duyên dáng hay ho với bạn gái và tuyên bố không quan tâm đến chính trị!
Chính trị đâu phải là chuyện gì lớn lao xa lạ chỉ dành cho những người tham gia chính quyền, nắm giữ chức vụ và quyền lực cai trị này nọ để mình không ưa, cho đó là môi trường tham nhũng thối thát, cần phải xa lánh, và phải bắt chước những Sào Phủ, Hứa Do đời xưa, đi mua nước... La Vie rửa tai để làm thánh nhân trong sạch!

 Chính trị chỉ là cuộc sống quanh ta, bắt đầu từ buổi sáng thức  dậy, mở mắt ra là nhìn thấy. Chính trị là những chuyện bình thường, có khi nhỏ nhặt, nằm trong cọng rau, trái cây, con cá, hột gạo mình ăn hàng ngày. Cọng rau, trái cây, con cá nhiễm độc, mình nhai hạt cơm trong miệng mà phập phồng lo âu gạo giả. Chính trị trong giọt xăng mình chạy xe, giá một lít xăng cao hơn ở các nước láng giềng chung quanh vì đội hàng chục loại thuế, thậm chí bội phần cao hơn ở Mỹ là nước tư bản đầu sỏ thứ gì cũng đắt đỏ hơn ở Việt Nam. Chính trị là thứ giáo dục lạc hậu, nhồi sọ các giáo điều vô bổ nhưng  bạn phải cắm cúi học hàng ngày. Có lẽ bạn không biết để làm gì vì nó có thể tạo  ra những sản phẩm lỡ thầy lỡ thợ.

Xa hơn một chút, nhưng vẫn trong tầm mắt, là hàng trăm thứ thuế đổ lên đầu người Việt mà theo lời tuyên bố của một chức sắc mới đây: người chết chưa phải là trốn được thuế! Chính trị là số tai nạn giao thông số,  hàng năm giết chết trên chục ngàn người, hơn số người chết có thể có trong một quốc gia đang chiến tranh, hoặc số ca bệnh ung thư ngày càng tăng vì môi trường sống ô nhiễm, thực phẩm ô nhiễm, nước ô nhiễm, đất đai ô nhiễm; là hễ có mưa thì đường phố thành sông, người xe bì bõm; là lũ lụt cuốn trôi nhà cửa hoa màu thậm chí dìm chết bao nhiêu mạng người rất thương tâm vì rừng bị khai thác kiệt quệ, tàn phá không còn cây cối; là đập thủy điện xả lũ vô tội vạ nhưng có chuyện gia trả lời phỏng vấn của báo chí đã nói: xả lũ để cứu đập, còn chuyện gây lũ lụt chết người, và tàn phá tài sản người dân là điều chúng tôi chưa nghĩ đến! Chính trị là người dân mất đất, mât nhà, trở thành dân oan khắp nước không được giải quyết; là hàng trăm công dân bị bắt và có người bị đánh chết trong đồn, vân vân…

 Xa hơn nữa, việc chưa đến trong ngày hôm nay, trong tháng này, hoặc trong năm nay, là số nợ công của quốc gia đến thời điểm hiện tại là 94,8 tỷ đô la,  bổ đồng một người Việt Nam từ mới chào đời đã phải gánh con số nợ chia đều 1.039 đô la, bằng khoảng hai mươi ba triệu đồng. Chính trị xa hơn, là đất nước có thể bị Tàu đô hộ, trở thành một quận huyện của Tàu. Các dấu hiệu cảnh báo điều này rất nhiều và hiển nhiên: những người biểu tình phản đối Tàu chiếm đoạt biển đảo Việt Nam, sát hại ngư dân Việt Nam, ai “dám” nói Trường Sa, Hoàng Sa là của Việt Nam thì đều bị lực lượng nhà nước đánh đập bắt bớ, bỏ tù. Thậm chí ngay cả bọn công nhân hãng thầu của Tàu xây dựng đường sắt trên cao ở Hà Nội đã coi Việt Nam như đất nước của chúng khi chúng ngang nhiên treo bảng tên đường trong thành phố của ta bằng tiếng Tàu, in vé xe lửa của ta bằng tiếng Tàu...

Đó là chính trị, hoặc có lẽ đúng hơn, một phần của chính trị mà những người bình thường như bạn và tôi quan niệm được. “Sờ” và thấy được.

 Thế mà anh không quan tâm!

 “Không quan tâm chính trị,” vì anh bận làm thơ chăng? Anh bận quan tâm cầu thủ nào chơi cho đội Arsenal trận này, Manchester có chiến thuật nào mới, tài tử Lâm Tâm Như tàn phai nhan sắc như thế nào; anh quan tâm chuyện Lâm Khánh Chi chê chồng đoán sai món ăn do mình nấu ra sao, quan tâm nghệ sĩ Công Lý bỏ thuốc là thật hay giả, cao thủ đi giày “siêu” cao gót của showbiz Việt là ai? Hay bạn đang bận phải phân vân “không thể tin nổi Kiều Anh Hera một thời xinh đẹp bây giờ ra như thế này đây”?, vân vân, những thông tin dày đặc và nhan nhản trên các báo chí quốc doanh... chăng?

Dù sao, bạn có thể vui vì có lẽ có rất nhiều người “Không quan tâm chính trị” như bạn, cho đến khi... bạn hay họ, bị trúng độc thực phẩm, bị tai nạn giao thông, xe máy của bạn, hay của họ, bị cuốn trôi trên đường phố, nhà bạn hay nhà họ, và thân nhân của bạn hay của họ, bị cuốn trôi mất xác trong nước lũ, hay... bạn thấy mình cùng một hay hai người nữa nằm chung một giường ở bệnh viện ung bướu.... nếu chưa phải trở thành dân bị trị của Tàu.

Thôi, bạn cứ làm thơ đi, và post hình các sao nữ Hàn tóc vàng và son môi xanh, và các siêu mẫu nóng bỏng và cố ý hớ hênh, mà không cần quan tâm đến chính trị. Chuyện đó – chuyện chính trị - sau này con cái của bạn sẽ lo. Và nếu sau này con cái bạn phải sống trong cảnh nô lệ ngoại bang, một lúc nào đó chợt hỏi bạn: “Ngày xưa, khi đất nước mình như thế, như thế, thì bố đang làm gì?" Chắc là bạn sẽ không nói “bố đang quan tâm vòng hai của con bé hoa hậu đó đã qua dao kéo hay chưa.” Hy vọng là bạn sẽ trả lời con: “Lúc đó bố đang làm thơ!”

(Tưởng tượng thêm: Đứa con của bạn hỏi: “Sao lâu nay không thấy bố tiếp tục làm thơ ?” Bạn sẽ buồn rầu cúi đầu thở ra: “Ai cho bố làm thơ bằng tiếng Việt nữa đâu mà làm!)

Dịch giả, nhà thơ Thiếu Khanh.

SỢ SÚNG HAY SỢ TIỀN?

Chiến tranh thương mại Mỹ Trung làm thị trường chứng khoán Trung Quốc chao đảo khiến những người Việt chúng ta thích thú vì...ghét bành trướng. Nhưng "trâu bò húc nhau ruồi muỗi chết" là có, chớ có mà thích thú lâu.

Ở đây, tôi không muốn đi sâu phân tích kinh tế, lãnh vực tôi mù tịt, chỉ phân tích chúng ta có nên sợ Bành Trướng không?

Ai mà không sợ kẻ vũ phu? Nhưng hãy bình tĩnh xem kẻ vũ phu kia thế nào. Họ không phải là một dân tộc...thiện chiến, như người Nhật.  Trong chiến tranh chống Nhật, Lưu Á Châu, tướng và là học giả đương đại, ghi nhận một trung đội người Nhật đã dẫn cả ngàn lính Tưởng đi hành quyết. Ông ta chê: chỉ cần bỏ chạy thôi, cũng sẽ có người sống, nhưng tất cả đều ngoan ngoãn để đối phương bắn vào đầu từng người một.

Cuộc chiến tranh biên giới 1979, mấy trăm ngàn quân không đánh nổi VN, buộc phải rút về, lại còn chữa thẹn thất bại bằng cách tuyên bố "dạy cho VN một bài học" sau một tháng bươu đầu mẻ trán. "Đích đến" là thủ đô Hà Nội mà họ không thể làm được.

 Rồi quân Polpot được họ chống lưng, kích động như bỏ lửa vào đít, từng lính Khmer đỏ, cũng bị quân VN tiêu diệt. Rõ ràng, họ không phải là quân thiện chiến.
Nhưng tàn nhẫn thì hhọ hàng đầu. Melamine bỏ vào sữa con nít uống, vaccine giả làm hại trẻ con, thì đầy. Xem Thủy Hử, thấy ăn thịt người như ăn gỏi. Đọc Lỗ Tấn thấy người ta lấy bánh bao nhúng máu người mới bị chém đầu mà ăn, phát khiếp.

Chúng ta không sợ bành trướng chỗ nào?
- Họ không thiện chiến như đã dẫn chứng ở trên.
- Con trai một. Tập Cận Bình bỏ chế độ một con là đã thấy ra việc nguy hại cho nỗ lực bành trướng của họ. Dân Tàu rất nặng óc phong kiến, trọng nam khinh nữ, siêu âm thấy con gái là phá ngay để đẻ con trai. Gia đình con trai một đã mệt, huống chi quân đội, ra trận sẽ sợ chết, không ai...nối dõi tông đường, cha mẹ cũng phải lo lót con khỏi ra chiến trường, không được, thì cũng nhỏ to, "bảo trọng mạng sống nghe con", "chớ có dại mà xung phong tới trước". Tinh thần quân đội có mạnh được không?
- Vì kinh tế. Nền kinh tế thế giới đã ràng buộc nhau rất chặt. Trump chắc chắn thuận ngừng chiến mậu dịch nếu Tập nhận thua, chơi lại kèo mới, không bất công cho Mỹ, vì với Mỹ, nữ thần tự do và đồng đô la là một, kinh tế Tàu 1.3 tỷ dân tanh bành họ đâu có chỗ mần ăn.

 Hai gã khổng lồ Google, Facebook...đang vui lòng chịu CSTQ trói bà nữ thần tự do, thả lỏng ông Washington, để trở lại lục địa là gì?  Bành Trướng nếu gây chiến tranh, giả dụ với ta, thì phương Tây sẽ có cớ mà trói họ lại chặt hơn.

TQ sẽ không dại gì phát động chiến tranh dù tiềm lực quân sự họ rất mạnh. Hơn nữa, tàu ngầm, tên lửa, máy bay, VN mua để chơi à? Người dân VN nổi tiếng rất thiện chiến trong đánh nhau.

Ta yêu chuộng hòa bình, không muốn chiến tranh, nhưng họ "ép người quá đáng", ta cũng nhịn sao?  Có người nghĩ, "câu nhịn chín câu lành".  Ông bà ta không đúc tượng vàng Liễu Thăng cống nạp cho Tàu để mua sự bình an là gì?

Chúng ta chịu nhịn nhưng nhất quyết không chịu nhục.
"Được đằng chân lân đằng đầu" như rứa ai mà chịu nổi: Tàu ngư dân bị đâm chìm, biển đảo ông bà giao lại bị lấn chiếm, "biển" ta thành "ao" nhà của họ, lại còn không dám làm ăn trên lãnh hải của mình, bỏ đi khi bị hù dọa, ai biểu tình chống TQ bành trướng thì bị khép tội chống phá...

 Chiến tranh quân sự chúng ta không sợ rồi(tất nhiên không ai muốn chiến tranh)
Nhưng "chiến tranh đồng Nguyên" (tiền TQ)... mới ngán.  Chúng ta đang chứng kiến trận chiến đang nghiêng về bên nào rồi, thật chua xót. Tôi cầu nguyện hồn thiêng sông núi giúp nhà chức trách sáng suốt bỏ hẳn suy nghĩ đặc khu kinh tế.
Vân Đồn, Vân Phong, Phú Quốc sẽ không phải là chỗ để bọn lợi ích nhóm cục bộ, quên đi lợi ích dân tộc, mờ mắt trước đồng tiền, vô tình hay hữu ý giao "nỏ thần cho giặc", một ngày nào đó trở thành vị trí thuận lợi để bành trướng củng cố sức mạnh quân sự, làm khó khăn cho chúng ta khi bị trở mặt tiến hành chiến tranh.

Súng không đáng sợ bằng tiền.

 

THAM VẶT

Người ta nói "bần cùng sinh đạo tặc". Liệu bây giờ chúng ta có còn…“bần cùng” như lúc cả miền Nam làm hợp tác xã không? Tôi có thời gian ở hợp tác xã. Dân rất đói. Lúc ra đồng thu hoạch, sau khi thóc chất thành đống, hầu hết xã viên đều len lén “ăn cắp”, dù rất ít, bằng cách mang theo những bi đông, những can nhựa bốn năm lít. Lúc về, bà con cho lúa hạt vào đó sau khi uống hay đổ hết nước, cán bộ hợp tác có thấy, nhưng cũng làm lơ, vì bà con xã viên đang…đói, như bản thân gia đình họ.

Khi đi tàu lửa gọi là “tàu chợ” nhiều năm về trước, có đoạn ở một số ga, khách trên xe được mời chào mua gà luộc sẵn. Thời điểm sau 1975, thịt gà là món ăn hết sức… “cao cấp”. Sau hồi mặc cả khá lâu, người cầm con gà đã luộc vàng ươm, vẫn chưa đồng ý vì khách trả quá thấp, trả “cho có”, trả "may rủi". Khi tàu lăn bánh, ngả được giá, tiền vất xuống, và gà đưa lên, khách chỉ cầm được cái đầu, thân gà "một đi không trở lại", một toan tính rất khôn ngoan của người bán, chỉ cần que tăm trong cổ con gà, đã “lấy không” tiền của khách vãng lai.

Mua một cây chả, cây nêm, lột nguyên cả ngày mới hết lớp lá quấn bên ngoài. “Ngon như chả”, thật vô giá trị, tức lên, vàng cũng không ngon chứ là…“chả lá” .
Mới đây, báo chí cũng đưa lên hình ảnh những con cua biển, giá cả không rẻ, không phải cẳng cua, càng cua, mà là cái dây cột cẳng, cột càng, chiếm 1 phần 5 trọng lượng của cua. Ở một số chợ vùng quê, cũng có những con vịt, con gà, bày bán không cất nổi tiếng kêu, cổ tọng đầy bắp, cát, cám nấu, mua về mổ ra mới thấy. Heo thì được vòi tống vào họng bơm đầy nước trước khi cân bán…

Không biết bao nhiêu tài khôn vặt, tham vặt, kể sao cho xiết. Nhưng những cái “khôn” này mới đáng nói: không biết thế nào mà táo để hàng tháng chẳng hư. Bún mua về quên ăn mấy hôm vẫn không thiu. Đu đủ vàng ươm nhưng vẫn cứng, không chịu chín mềm mà ăn. Sầu riêng xưa rụng hái, nay không cần rụng vẫn cắt, “xử lý” chín lúc nào cũng được, để bao lâu vẫn thơm…

Nói chung, thực phẩm chúng ta ăn đã được những đồng bào ruột thịt “chế biến” tận tâm, tận tình, miễn cứ mua ăn là họ sẽ “chế biến” tiếp, tinh vi và khéo léo hơn.
Thịt heo tăng trọng bằng thuốc. Thịt ôi thành thịt thơm sau khi phù phép bằng hóa chất lạ không rõ xuất xứ…

Kể ra nhiều quá khiến chúng ta không dám ăn nữa, nhưng làm sao được, “ăn cũng chết, không ăn cũng chết”. Tại sao bây giờ người ta nhẫn tâm như vậy?

Tôi không nghĩ, như một số người, là qua quá trình được “giáo dục” mấy chục năm nay, con người ngày càng trở nên như thế. Tôi lại nghĩ khác. Chính những giá trị cũ tốt đẹp phát xuất từ đạo đức truyền thống “thương người như thể thương thân”, từ văn hóa, từ tôn giáo, chúng ta một thời phá hủy và lên án, mạnh mẽ, khốc liệt, là nguyên nhân chính, nhưng lại không kịp xây dựng những giá trị mới, tốt đẹp, bền vững, phù hợp quy luật tự nhiên, ai ai cũng sẵn lòng chấp nhận.

Nhưng, suy cho cùng, không hẳn là vậy đâu.  Cốt lõi vấn đề lại là…“khai dân trí”, ba từ hết sức đơn giản, đã được nói tới hàng trăm năm nay, chúng ta chưa làm được, hay làm mà chưa được, chưa thấu đáo, mấy chục năm xây dựng xã hội chủ nghĩa, cho đến tận ngày hôm nay?

Khi người ta hiểu đúng, người ta sẽ hành động đúng. Những người vì lợi mà bỏ những hóa chất không rõ vào thực phẩm chẳng qua họ không hiểu được, không thấy được, hay không có ai chứng minh cho họ thấy được thế nào là... nguy hiểm, nguy hiểm những chất gì, cho chính mình, huống chi cho đồng loại, mặc dù hệ thống thông tin tuyên truyền bây giờ rất hùng hậu và bao trùm.

 Không chỉ lèo tèo mấy bài “nói không với thực phẩm bẩn” là đủ. (Chưa kể đã hiểu sai, “bẩn” không hẳn là “độc”). Đã có thí nghiệm nào về bất kỳ hóa chất nào được người có thẩm quyền giải thích cặn kẽ cho những người dân bỏ hóa chất vào thực phẩm để bán hay chưa?  Đã có biện pháp nào ngăn chặn những hành vi nguy hiểm như thế hay chưa?

 Chưa, nên người ta mới… “la”, ngày nào cũng la, nơi nào cũng la, trên báo mạng, báo giấy, ngoài xã hội, nhưng không ai hiểu ra, sao lại…la hoài như vậy mà không có biện pháp để ngưng… “la”?
Chỉ có người thẩm quyền mới có thể làm mọi người hết… “la lối” nữa, không phải chỉ người dân. Cụ Phan Châu Trinh có lẽ không nghĩ hậu thế coi “quan” không phải là “dân” nên người mới bảo: “Khai dân khí” mà không bảo “khai quan trí” chăng