Friday, November 7, 2025

LẠI GIÁO DỤC

Ông thầy hiệu trưởng ở Phú Thọ thực hiện tình dục đồng tính với học sinh cấp 2 của mình, không phải với một mà nhiều em, không phải thời gian ngắn mà rất lâu.

Nhiều người quy giáo dục xuống cấp trầm trọng, người đứng đầu phải từ chức, trước những “tai nạn” cô giáo quỳ, cô giáo nước giẻ lau bảng, cô giáo tát, nay tát thêm “thầy giáo mút”.

Ngay cả Huy Đức, “think-tank” của báo chí, (có kẻ cho là người của nhà nước), cũng chê ông bộ trưởng đương nhiệm, với yêu cầu bóng gió “phải từ chức” (tui nghi ông Nhạ sẽ từ chức quá vì Huy Đức đã giựt dây “chuông gọi hồn ai”).

Tôi thì không nghĩ như vậy.

Có 1 ông Nhạ hay 10 ông Nhạ từ chức cũng không thay đổi được giáo dục nếu không có 1 ý kiến (tôi nhấn mạnh, chỉ một mà thôi) của ông chủ tịch nước tức tổng bí thư. Chúng ta từng chứng kiến nhiều bộ trưởng giáo dục như Nguyễn Thị Bình, Phạm Minh Hạc, Phạm Vũ Luận, Nguyễn Thiện Nhân…đều đau đáu với nền giáo dục nước nhà. Họ có thay đổi được giáo dục VN hay không? Không.

Bà hiệu phó của ông hiệu trưởng dâm dật rất chân thật: “Với bản thân tôi nói riêng và các thầy cùng trường nói chung, thầy M. là một người liêm chính, mẫu mực vô cùng trong mọi phương diện” (bà tên là Trần Thị Kim Nụ). Không thể cử một người không liêm chính, không mẫu mực, vào chức vụ, dù tép riu, so với phẩm hàm hiện nay, làm hiệu trưởng một trường trung học, cho dù đó là trường dành cho học sinh “dân tộc” nội trú.

Tôi không rành tổ chức đảng, tổ chức chính phủ, nhưng “quá trình” đề bạt một người như ông hiệu trưởng kia không phải đơn giản hay dễ dàng. Nếu tôi ở Mỹ, tôi cũng có thể nộp đơn ứng cử một chức nào đó ở cấp phường, cấp xã. Nhưng ở VN, đố mà được. Đảng viên, đủ tiêu chuẩn ư? Chưa chắc, nếu không được chi bộ nơi tôi sinh hoạt giới thiệu, không được đảng ủy cấp trên cho phép, không có mặt trận đồng tình, không được công an, hay tổ chức thẩm tra lý lịch mỗi khi ứng cử vào một chức vụ nào đó.

Nghĩa là quy trình rất chặt chẽ , con kiến "hảo ngọt" chưa chắc lọt qua “khung cửa hẹp” để đến với cục đường.

Nhưng tại sao lại có các ngài Trịnh Xuân Thanh, Phan Văn Vĩnh, Nguyễn Thanh Hóa, và nhiều tướng lĩnh, công an, quân đội, và cao nhất là Đinh La Thăng, hàng trăm vị tai to mặt lớn của các “quả đấm thép” khác đang ủ tờ lại… “lọt lưới”?

Hàn Quốc, Mã lai, Trung Quốc, xa hơn, như nước Ý, các nước châu Mỹ, ngay cả Mỹ, những người còn “ngon ăn” hơn mấy ngài của chúng ta, cũng trở thành “tội phạm”.

Như vậy, xã hội chủ nghĩa hay tư bản chủ nghĩa cũng không đủ sức hạn chế hay làm mất đi những nhân vật “tai to, mặt lớn” với hành vi xấu xa như hối lộ, tham nhũng, hủ hóa, đồi bại. Nhưng rọi cho kỹ, những nhân vật “đình đám” ở những nước tư bản có nhiều, có “đại trà” như ở các nước Trung Quốc, Việt Nam?

Các nhân vật ở những nước tư bản bị “ xử lý” tức khắc (con gái Park Chung-hi “cha già” Hàn Quốc hùng cường ngày nay, phải tra tay vào còng lúc “đương kim tổng thống”) không phải như ta hay Trung Quốc, người chức vụ cao tham nhũng ở triều đại trước, ở giai đoạn trước, thời gian có khi 10 năm, thậm chí 20 năm (vụ Thủ Thiêm) mới được nhắc tới, hết sức “dè dặt thăm dò”.

Hành vi xấu xa trong việc làm của cô giáo quỳ, cô giáo tát, cô giáo nước giẻ lau bảng, ông hiệu trưởng, các quan chức đang thụ án, các tướng lĩnh đang ở tù…không thể được ngăn chặn triệt để bởi luật pháp, bởi cơ chế, ngay cả bởi “người đốt lò vĩ đại”.

Vậy, bó tay sao?

Chỉ có một cách đơn giản: xây dựng lòng tự trọng “danh dự cá nhân”. Danh dự chỉ có thể đánh đổi bằng sinh mạng: những võ sĩ Nhật Bản đã tự mổ bụng khi bị nhục nhã. Tướng VNCH Nguyễn Khoa Nam đã tự bắn vào đầu kết liễu mạng sống của một chiến binh thua trận.

Không ai có trách nhiệm với mình bằng chính bản thân mình.Phải xây dựng “danh dự” như mạng sống - thể xác và tinh thần. Mất danh dự coi như đã chết dẫu còn thở, còn sống, còn lên xe xuống ngựa, cờ xí rợp trời.

Hàng triệu bản lý lịch được xác nhận, hàng trăm ngàn bằng cấp được viện Mác Lê khắp nước công nhận, hàng chục ngàn kết luận của ban nội chính, ban kiểm tra đảng…cũng không làm chính quyền mạnh mẽ sáng suốt ngăn chặn những Trịnh Xuân Thanh, những Nguyễn Thanh Hóa, những Phan Văn Vĩnh, những Đinh La Thăng chui sâu, leo cao, và tàn phá đất nước.

Chỉ có danh dự cá nhân mới giúp mỗi người dân VN từ quan chí dân xây dựng đất nước này ngẩng cao mặt với đời.

Nhưng làm sao để có lòng tự trọng và danh dự cá nhân, chúng ta lại phải quay về câu hỏi : Vì sao “ông hiệu trưởng kia lại đồi bại đến thế, đốn mạt đến thế, ở một môi trường ươm mầm, trong lành là ngôi trường, một thời gian dài, với nhiều người bị hại mà không ai biết, không ai dám nói, dám tố cáo; những học sinh bị lạm dụng tình dục cam tâm là những “con cừu” thí nghiệm cho một “ông quan” nhỏ như cọng tăm tác oai tác quái? Ông ta không thể từ dưới đất chui lên hay trên trời rơi xuống.

 Nếu một người thầy có lòng tự trọng, có danh dự, sẽ không bao giờ làm như thế dù cho căn phòng hiệu trưởng của ông nhìn như một phòng ngủ, phủ màn êm ả che kín mọi cửa vào.

Chỉ có giáo dục chân chính mới có thể làm con người coi trọng danh dự và xem nó như mạng sống của mình. Giáo dục ơi !

 

KỶ LUẬT LÀ SỨC MẠNH.

Tính kỷ luật của chúng ta. Chung cư Lotus House ở Thanh Chương, Hà Nội, xảy ra một tai nạn thương tâm: bé trai 3 tuổi đang chơi đùa bị gạch rơi từ dãy nhà 16 tầng trúng đầu vỡ sọ chết. Chỗ con tôi ở cũng có một trường hợp vật rơi từ các tầng cao của chung cư trúng vào kiếng xe hơi bên dưới làm kính vỡ vụn: một cục đá uống bia bị dư của ai đó tiện tay vứt xuống.

Tính kỷ luật của người Việt qua 2 ví dụ trên không cao.

Vô kỷ luật có mà đầy rẫy ví dụ mỗi ngày. Chỗ cấm đái, đái nhiều. Chỗ cấm đổ rác, rác nhiều. Chỗ có câu “xin giữ yên lặng”, chỗ đó ồn ào…Vì sao chúng ta ít có tính kỷ luật? Tính này mới có đây hay đã là bản chất của người Việt chúng ta có từ xa xưa? Một số người kết án một số “tính xấu”, trong đó tính thiếu kỷ luật, là do những người cộng sản mang lại; trong chiến tranh họ quen chiến đấu linh hoạt, tùy cơ ứng biến, thoát ẩn thoát hiện, “không có kỷ luật” nên mới thắng người Mỹ…”quá kỷ luật”.

Tôi cho rằng không phải.

Năm 1972, thầy dạy chúng tôi, ông Huỳnh Văn Quảng, tiến sĩ tâm bệnh học tốt nghiệp tại Mỹ đầu tiên ở VNCH thời đó, nhận định tính thiếu kỷ luật là do ảnh hưởng truyền thống và văn hóa người Việt Nam.

Thời đó Sài Gòn rất ít xe cộ, không dày ken như bây giờ, các ngã tư đều có đèn đỏ. Khi không có cảnh sát, người đi xe vẫn ào ào vượt qua. Có anh chần chừ cũng bị người sau bóp còi nhắc nhở “vượt đi”. Thầy tôi nói rằng (bây giờ thì ai cũng biết) lúc mới sinh ra, trẻ em chúng ta đã quen thói…vô kỷ luật.

Hễ trẻ khóc là bà mẹ yêu quý vạch áo cho con bú ngay, không rõ nó khóc để đòi hỏi hoặc phản ứng cái gì đó không phải là đói bụng (tục ngữ: “con khóc mẹ mới cho bú”). Nhỉnh lên một chút khi ị hay tè, trẻ đều “tự do ngôn luận”, không được tập đi bô đúng giờ đúng chỗ. Lớn chút nữa, trẻ được nuông chìu, muốn chi có nấy, đòi chi được nấy, thậm chí anh hay chị đang có đồ chơi cũng bị bắt nhường cho em nếu nó đòi, nó khóc. Ăn uống, sinh hoạt tùy tiện không theo khuôn phép nào.

Trẻ bây giờ đều được cha mẹ tập những thói quen đúng giờ kể cả chuyện đi vệ sinh, và trên tất cả, chúng được dạy dỗ với giáo trình tiên tiến không thua phương Tây. Nhưng có được bao nhiêu gia đình như vậy bây giờ trên khắp đất nước chúng ta?

Có chăng cũng chỉ có ở các thành phố lớn nhưng không phải hầu hết các gia đình ở đó.

Tôi chở cháu hơn 3 tuổi đi học về trên tay còn hộp sữa chưa kịp uống hết. Uống xong cháu vẫn cầm trên tay. Khi ngang qua cổng một trường học, cháu bảo tôi dừng lại. Tôi ngạc nhiên hỏi, cháu trả lời để vất hộp giấy đựng sữa vào thùng rác màu xanh đặt trước cổng trường. Như vậy, trường mẫu giáo nơi dạy cháu đã thành công trong việc hình thành thói quen không vứt rác bừa bãi. Tính kỷ luật một phần được hình thành nơi đứa trẻ hơn 3 tuổi khi nó chưa hẳn đã ý thức việc bảo vệ môi trường.

Tôi từng chứng kiến một chiếc xe hơi sang trọng xuống ga rề rề và bên trong xe một phụ nữ quý phái mở cửa, thảy xuống một túi rác va vào mặt đường vỡ bung tung tóe, tôi thấy được vỏ lon bia, nước suối, nước ngọt, vỏ bao thuốc ba số 5.

Như vậy muốn hình thành tính kỷ luật chỉ trông chờ vào…con nít. Người lớn khó một sớm một chiều mà hình thành nhanh chóng được tính kỷ luật dù nhận thức của họ lúc nào cũng cao hơn…con nít.

Giáo dục ta rất bề bộn vấn đề. Người người kêu ca than vãn thế nọ thế kia. Tôi nghĩ đơn giản nhất: hãy bắt đầu từ con nít.

Nghe nói năm 2020 tiến hành tàu cao tốc khoảng 50 tỷ Mỹ kim chi đó (tương đương 1.150.000 tỷ tiền VN đồng). Hà Nội đi Sài Gòn chừng 5 tiếng đồng hồ. Máy bay có lẽ sẽ ế chỏng gọng. Tiền nghe nói cũng vay 80 %, số còn lại tự lo. Có đại biểu trước đây bảo nước nào có chỉ số IQ cao thì mới làm tàu cao tốc! Hội chứng ưa hoành tráng ngày càng nâng lên tầm cao mới. Tàu cao tốc sẽ là hướng phát triển vận chuyển tương lai khi chúng ta có mức sống khá hơn, và giàu hơn. Nhưng đang nghèo mà bỏ số tiền khổng lồ như vậy sẽ ngược lại lời khuyên của ông cha ta “liệu cơm gắp mắm”.

Chỉ cần 1 phần 10 số tiền đó đầu tư cho…con nít, tức cho tương lai VN.

Tất cả trẻ em VN từ 1 đến tuổi vào tiểu học sẽ được học, được ăn ở, sinh hoạt miễn phí trong các ngôi trường và khuôn viên xây dựng đúng quy chuẩn văn minh. Giáo dục theo cách tiên tiến nhất. Các cô giáo đều phải được trả lương cao như giáo viên cấp 3 hoặc cao hơn, và phải được tuyển chọn, đào tạo khắt khe từ những sinh viên ưu tú thực lòng yêu quý trẻ con.

Tất cả trẻ đều được uống sữa miễn phí (VNCH có thời đã làm được việc này trong các trường học khắp miền Nam). Dân Hà Lan trung bình cao nhất thế giới nhờ họ có nguồn sữa dồi dào. Lúc đó, chúng ta sẽ có các cầu thủ không như bình luận viên VTV trận Triều Tiên- Việt Nam nhận xét: họ (Hàn) chỉ hơn ta duy nhất là…chiều cao. Nhưng học ở trường tốt, trẻ con về nhà sẽ học nữa từ gia đình và người lớn buộc phải tốt hơn.

Người lớn chúng ta cần làm gương cho trẻ con trong suốt cả cuộc đời của mình.

Những sự việc đáng tiếc như gạch rơi làm chết người nói ở trên sẽ không còn nữa: Lúc xây dựng xong, một công nhân có kỷ luật không thể để viên gạch kia ở vị trí sau này gây tai họa (giả thiết gạch xây dựng còn sót trên tầng cao nhất bỗng dưng rơi xuống); một người nào đó ở một tầng chung cư có tinh thần kỷ luật (không bạ đâu vứt đó) sẽ không thể vứt viên gạch xuống vì nó sẽ gây nguy hiểm chết người (chưa nói đến ý thức); hay là cái anh chàng đang nhậu kia sẽ không thảy cục đá thừa  kia xuống, may mà chỉ bể kiếng xe, nếu trúng vào đầu người thì hậu họa khôn lường.

Không thể cải tổ được trong thời gian ngắn tất cả các cấp thì giáo dục nên bắt đầu từ cấp thấp nhất: mẫu giáo. Rứa có được không, hỉ?

 

RỬA CHÉN.

Tặng vợ tôi nhân ngày 8/3.

Đây là một đề tài ít thường được nhắc tới chớ đừng nói là nghiên cứu tới. Người ta quên rằng cả một phần đời con người thường dành để ngồi vào bàn ngày 3 lần, tối thiểu là 1, hoặc hai lần rửa chén. Có ăn thì phải có rửa. Rửa chén ấy. Quy luật mà.

Các nước phương tây người ta quý trọng phụ nữ nên họ có lẽ ít quan trọng ngày 8 tháng 3 như chúng ta: 364 ngày lơ là, dành một ngày “hoành tráng” tán tụng các chị lên tận trời xanh, để mà qua ngày 8/3 mọi việc “đâu vào đấy”: đàn bà, mà.

Thái độ coi khinh phụ nữ không phải chỉ người VN đâu nha. Phương Tây cũng đâu kém. Cuốn cựu ước Kitô giáo là nền tảng văn minh của họ mà mở đầu cũng coi phụ nữ chẳng nghĩa lý gì ngoài 2 cái xương sườn của người nam. Mà Thượng Đế chắc là đàn ông nên ngài hơi thiên vị: Lấy đất nặn ông Adam rồi thấy ổng thơ thẩn ra vào vườn địa đàng buồn thiu thỉu ngài mới giật mình nhớ ra: Thằng đàn ông ni hình như thiếu cái gì: đó là là “đàn bà”. Nhưng kinh thánh cũng bất công đối với phụ nữ. Thượng đế bảo “ hai ngươi ăn tất cả các trái cây trong vườn trừ cây nầy, nghe”. Đó là cây tri thức, ăn vào sẽ biết tất cả thiện, ác. Ông nội Satan cám dỗ Eva bẻ trái đó mà ăn, xong Eva lại còn dụ Adam nữa chớ . Đã hổng kiên định lập trường nghe xúi làm đại nên lúc Thượng Đế quở thì mới chỉ vào người nữ mà nói tại “bả” đó thưa Ngài, và vì nuốt nửa chừng rồi có “nghĩ lại” nên cổ của đàn ông có trái khế, trái adam là vậy, đàn bà hổng có.

Thuở khai thiên lập địa phụ nữ đã bị coi là thứ yếu huống chi bây chừ.

Cho nên rửa chén thường bị cho là “nghề” của phụ nữ. Nhưng rửa chén là hành động mà xưa nay bị xem là “đàn bà” lắm. Hổng thế mà ông bà ta lên cao dao chế giễu :

Làm trai (như tôi đây) rửa chén quét nhà.

Vợ gọi thì dạ bẩm bà có tôi.

Đấy là tui muốn “hạ thấp” sự giễu cợt xuống 1 tí chứ nguyên câu sau nó là: Vợ gọi thì dạ bẩm bà có “em”. Chồng mà phải xưng em. Mới biết ông bà ta xem việc rửa chén hó… “hèn” như thế nào.

Việt Nam ta đòi thoát Trung, ý là đòi thoát Hán, nhưng xin thưa, người Hán rộng mà uyên thâm nhất là Mr. Khổng Tử, cũng phán thế này: Người quân tử nên lánh xa việc bếp núc. Nghĩa là trong đó có việc rửa chén.

Lan man hơi nhiều giờ hãy đi vào chủ đề. Rửa chén trước hết là hành vi nhân đạo, thương người: nếu ăn cơm ngày 3 bữa, trong 70 năm, thì số lần rửa chén là 76.650 lần, mỗi lần 20 phút thì ôi thôi, thời gian dài vô tận ấy, người phụ nữ phải bỏ 1 phần đời thanh xuân của mình vào việc rửa chén. Nếu đàn ông tiếp sức 50 % công việc đó thì rửa chén không phải hành động đầy lòng nhân ái và thương người biết bao, sao? Mà nhất là thương vợ mình thì nhân ái hơn lên( nhớ đừng có thương vợ người ta).

Rửa chén thể hiện tính công bình mà lịch sử luôn đấu tranh giành quyền bình đẳng cho phụ nữ. Đàn ông là sinh vật năng thuyết bất năng hành. Lúc nào cũng hô hào và thậm chí viết luật (nữ ít được tham gia làm luật đó nha) hô hào nam nữ bình quyền chứ bảo rửa chén phụ cho vợ, cho mẹ hay cho em gái một chút thì la oai oái…anh bận xỉa răng, con bận nghe điện thoại… Bà nào nhờ chồng mà anh ta vui vẻ rửa giùm chén bát ngay tôi xin nói dứt khoát bà đó xứng cầm cờ đầu trong việc hô hào giải phóng phụ nữ. Nếu có tự do ứng cử tôi sẽ là người đi vận động cho bà ấy ứng cử vào chức thủ tướng hay là tổng thống cũng nên.

Rửa chén, thưa quí ông, cũng là một niềm vui. Cái nầy tui hổng bịa đâu. Một lần, thiền Sư Nhất Hạnh (ông này được xem như phật sống đó) trả lời trên BBC (lúc đài này còn phát thanh trên radio) rằng một trong thú vui của ngài là rửa chén. Được hỏi vì sao, ngài trả lời đại ý khi rửa chén bát, ngài vẫn hít ra thở vào rất là đều đặn, như đang ngồi thiền, nghĩ đến người ăn vui vẻ cầm lên cái chén, cái bát được sạch sẽ, thơm tho, là ngài thấy trong lòng hạnh phúc. Nói vậy thôi chứ ngài chắc là ít rửa chén lắm vì thời gian của ngài rất quý: Giảng đạo có khi bằng tiếng Anh, tiếng Pháp, các đệ tử ghi âm để chép thành sách.

Hơi lạc đề, bạn ạ. Quay về rửa chén đi. À, rửa chén còn là cách rèn luyện tính kỷ luật , trật tự. Cái nào trước, cái nào sau. Nào đũa nào muỗng nào soong nào chão nào chén nào bát, lộn tùng phèo một đống, giải quyết sao đây. A hà…hãy trật tự, hãy trật tự. Chén theo chén, bát theo bát, đũa theo đũa, trước sau thứ tự…ôi nó nền nếp ngay ngắn làm sao. Ai có kinh nghiệm rửa chén bát nhiều mới thấy mình càng ngày càng…ngăn nắp. Có bạn nào du lịch Mỹ (tui chưa đi) sau khi ghé thăm tòa nhà bầu dục của Obama ngồi rồi làm việc, đến quốc hội Hoa Kỳ mà hổng ghé thư viện quốc hội Hoa Kỳ thì thật là rất đáng tiếc. Khi bước vào tòa nhà mênh mông nào sách và sách bạn sẽ thấy không phải câu: “Bác Washington đời đời sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta” đâu mà là câu: “Order is the first universal law” nghĩa là “trật tự là quy luật đầu tiên của tạo hóa”, ấy là rửa chén bát, bỏ vào kệ rá hoặc mang ra phơi mà hổng rớt bể cái nào chính là bạn đã làm dung cái câu mà quốc hội Mỹ nó ghi ở chỗ chúng chứa trí tuệ thế giới, đó. Oai không.

Rửa chén cũng thể hiện tính …mưu trí của mình. Có khi “dồn” hai ba bữa ăn thậm chí hai ba ngày ăn ta rửa một lần …, gọi là “cả gói” cho nó tiện. Phải “linh hoạt” như thế chứ ngày nào cũng xỏ tay vào găng mà rửa chén thì nó “tù túng” quá. Ấy cũng là một sáng kiến đó chớ. Nếu lỡ có rơi vỡ một vài cái chén đẹp thì chúng ta hãy lặng lẽ gói kỹ bỏ vào nơi kín đáo nhất, sống để dạ chết mang đi, đến Thượng Đế cũng chẳng biết huống chi vợ mình: đó là cách khôn ngoan để tránh mấy câu thịnh nộ của vợ như là” ông chỉ được cái nói chứ làm chẳng ra ôn gì, rửa có mấy cái chén mà cũng làm rơi làm bể. Chẳng qua “bả” cũng có làm bể đó chứ, bởi như tui nói 76 ngàn lần rửa trong cuộc đời mà hổng làm bể một vài chục cái bát chén hoạ là thánh. Chứng minh hùng hồn nhất là Tết nào vợ tui cũng bắt tui chở đi chợ mua thêm chí ít là mấy chục chén. Nếu không bể thì chén bát đi đâu? Đừng có mà lấn áp chồng.

Nhưng phải nói là tui hơi dại dột và hơi bốc phét nên nhiệm vụ rửa chén bây giờ “thỉnh thoảng” được chuyển giao cho tui. Trong một bữa ăn, hào hứng bởi nửa lon Sài Gòn, tôi vừa cầm chén vừa nhìn bà vợ yêu dấu đã dọn lên những món khoái khẩu, mà lỡ dại tuông ra cái câu đã học lóm của sư Nhật Hạnh: Rửa chén cũng là một niềm vui. Thế là nhanh như chớp, vợ tui nói liền, rất lý luận đúng truyền thống “Quảng Nam hay cãi” (không cãi, không phải Quảng Nam): Ông phải thực hiện được điều ông nói tui mới tin ông bởi ông đã quá nổi tiếng với nhận xét của bố là thằng này (tôi) năng thuyết bất năng hành. Con (ý nói vợ tui) mà lấy hắn là con khổ suốt đời. Có ai ác không ông già mà lại nói xấu con trai mình trước nàng dâu, nhưng cũng ác cái là bố tôi nói…đúng.

À, giỏi nói mà chẳng giỏi làm ư? Bà vợ, hãy xem nhé. (Tui thề ngầm trong bụng .Kể từ đây tôi sẽ rửa chén…suốt đời). Hên là bây giờ mới “tham gia” chuyện này chứ mấy chục năm trước lúc mới cưới mà tham gia sớm e bây giờ nhấc tay lên hổng nổi chứ đừng nói ngồi đó gõ phím mà chém gió trên mạng như bây chừ. Trừ phi mua máy rửa chén tặng vợ, còn không,  hãy thỉnh thoảng rửa chén để ngày 8/3 phụ nữ sẽ vui vì nhận ở bạn nhiều bông hoa "tươi thắm".

Sunday, October 26, 2025

YÊN TĨNH


Một bản nhạc sẽ không hay nếu thiếu khoảng lặng. Cuộc sống chúng ta sẽ không hoàn toàn hạnh phúc nếu thiếu thời gian tĩnh lặng. Cuộc sống bộn bề lo toan ngày nay bị đe dọa hàng ngày với biết bao sự ầm ĩ, âm thanh đinh tai nhức óc tràn ngập phố phường cả thôn quê.

Loa " kẹo kéo" phát ra tiếng chào mời mua rau củ, áo quần, giầy dép ra rả các con phố ầm ầm tiếng xe qua lại. Những cửa hiệu lắp những chiếc loa công suất cao chơi những bản nhạc giật gân của nước ngoài, lôi kéo sự chú ý khách đi đường thương hiệu cửa hàng.

Mỗi sáng sớm, mỗi chiều tối, "đây là tiếng nói nhân dân..." oang oang phát ra từ những chiếc "loa phường" có tuổi thọ dường như niên viễn.

Trên xe buýt, trong nhà hát, ở các quán nhậu, sự ầm ĩ của của tiếng nói thả cửa như nơi đó là nhà của riêng mình, muốn la to, nói lớn, thế nào tùy thích.

Có những nơi giải trí khung cảnh hữu tình, những lều nhỏ nằm dọc trên lối đi lát sỏi, hai bên cây cỏ, xa bên ngoài là hồ nước tự nhiên, điểm tô những bông súng nhiều màu trên nền xanh rêu mặt hồ, những lồng chim treo trên một số cây che mát, cất lên những tiếng hót như hòa với niềm vui của những người đang ngồi trong những lều lợp lá, rôm rả bên mấy cốc bia, hồ hởi chuyện xưa sau.

Khung cảnh lẽ đáng êm đềm như thế sẽ kéo dài nếu không xuất hiện những đám thanh niên mặt mũi sáng láng, quần áo bảnh bao, lịch thiệp còn hơn công chức.
Và, tiếng loa kẹo kéo, âm thanh khủng bố vang lên, hòa quyện thi thoảng tiếng "dô dô trăm phần trăm" nhức óc. Liên tục sau đó là những giọng hát, còn tệ hơn giọng vịt đực của tôi, vang lên có lúc the thé, có lúc oang oang, trộn lẫn trong giọng hát là mùi bia, mùi rượu, mùi thuốc lá, có cả mùi ngả ngớn, tục tĩu, vô duyên của những lời bỡn cợt nhau phát ra trên loa công suất hết cỡ.  Hình ảnh, âm thanh  này không phải là cá biệt.
Các nơi ở bờ sông Sài Gòn và một số nơi tôi có dịp tới, đang nở rộ những nhóm thanh niên với "thùng kẹo kéo" mướn, ngặt nỗi, là sản phẩm của chủ cơ sở du lịch...muốn thu hút khách thanh niên, thích khẳng định sự có mặt của mình bằng âm thanh "cực hót".

Ưa thích âm thanh cực lớn nhưng không màng đến những người khác ưa thích sự tĩnh lặng bình yên. Chỉ biết có mình, không biết có người, đó là triết lý sống của một bộ phận thanh niên rường cột chúng ta ngày nay?

Ở Việt Nam, vào những chỗ đông người, như nhà hàng, sân bay...nghe có tiếng nói cười hô hố xì xồ, tôi đoán ngay là có các du khách “bốn tốt”.

Qua Singapore mà nghe âm thanh tương tự là đoan chắc có người VN. Âm thanh hổ lốn đã từng gây ra tai vạ, báo chí đã đăng. Một ông 60 tuổi bị đánh chấn thương đầu phải đi cấp cứu vì đã lên tiếng với đám thanh niên đang nhậu, đang ca hát qua loa kẹo kéo; ông năn nỉ xin được "giảm âm thanh" mà lãnh hậu quả thương tâm.

 Lâu rồi, đâu ở tỉnh nào ngoài trung, một người bị đâm chết vì lên tiếng rồi xảy ra xô xát với người hàng xóm đang hát karaoke quá to, quá ầm ĩ kéo dài.

 Khi ý thức chưa hình thành thói quen thì luật pháp, ở đây là nhà chức trách, nên can thiệp bằng những chế tài cần đủ mạnh, hễ ai vi phạm sẽ bị xử phạt, về việc gây tiếng ồn quá mức, quá lâu, ở quá nhiều nơi công cộng.

Việc cấm đốt pháo, buộc đội nón bảo hiểm, nhà nước làm rất hiệu quả, rất tốt. Kiểm soát âm thanh, tiếng ồn, là việc khó lắm hay sao?

Một nghiên cứu cho biết người Việt có chiều hướng mắc bệnh rối loạn tâm thần ngày càng cao, biết đâu âm thanh có cường độ quá mức không là một nguyên nhân chính. Nghe kể, văn hào Dostoevsky người Nga đã cho đào một cái hầm sâu, đầy đủ tiện nghi để ở đó sáng tác những tác phẩm nổi tiếng thế giới, và khi chết, trong di chúc ông ghi rõ trong đám tang mình không được có mặt của người vợ. Lý do thì nhiều nhưng một lý do chính bà vợ, liên tù tì, chì chiết ông cả đêm lẫn ngày, qua giọng nói the thé không khác chi giọng nói của những bà vợ ưa rủa sả chồng mỗi khi say xỉn. Âm thanh tác động thế đó. Ở Sài Gòn đào hầm đâu được, nếu đào, có khi bị hỏi thăm đào hầm bí mật sao? Sự tĩnh lặng, không bao giờ có hay sao?

 

Saturday, October 25, 2025

CHIẾC NÁ THUN

Sáng nay chạy xe qua ngã tư Bình Phước, Sài Gòn,  thấy có chiếc xe máy bán hàng, trong đó lủng lẳng những chiếc ná thun, với những cái gọng ná gỗ xinh xắn, bắt mắt. Ở thành phố sao cũng có bán ná thun. Có lẽ các vùng gần đó có cây cối và còn có chim chăng. Có người nói để bắn trộm. Chiếc ná thun nhắc nhớ những kỷ niệm thời thơ ấu vùng quê Thường Đức, Quảng Nam.

Tiểu học thời VNCH chỉ có 2 môn toán và văn, từ lớp 1 đến lớp 5 (tức lớp 5 đến lớp nhất). Thời gian đi bơi ở sông, bắn bi, hay lang thang từ làng này sang làng khác bắn chim là chính, học chỉ một buổi mỗi ngày. “Rảnh rỗi sinh nông nỗi”.
Chiếc ná lũ trẻ dây thun mỏng hơn, dễ kéo dãn  hơn, không như những chiếc ná mấy anh thanh niên có dây thun dày hơn, kéo nặng hơn, nên ba bốn ngày hay cả tuần không bắn được con chim nào là thông thường.

Những cây gạo cao vút, cành vươn ra xa khoảng trời xanh trong vắt, như thách thức các đám mây trắng đang “nghỉ nắng” trên cao, với những cánh hoa đỏ ối khắp cành; những cây gạo cao giữa những bãi đất bồi mênh mông dọc hai bờ sông chỉ dành nơi đáp cho chim cu, chim cưỡng, chim nhồng, chim sáo…những loài chim bay cao.

Thỉnh thoảng chúng hốt hoảng rập ràng bay lên khỏi những cành cây khi có đàn chim két xanh nguyên bầy bay tới mang theo đe dọa. Chúng quay trở lại khi lũ chim với những cặp mắt cú vọ, những chiếc mỏ nhọn hoắc kia bay đi.

 Chiếc ná thun cầm sẵn, “đạn” là những hòn sỏi tròn như viên bi lượm từ bờ cát ven sông, và chỉ làm cho một vài con chim trên cành cao, thảng thốt nhìn xuống, chả con nào sợ hãi mà bay đi: mấy tay ná “oắt con” lũ chúng tôi sao mà bắn cho tới nói chi cho trúng một con chim nào. Nhưng cũng nhiệt tình chăm chăm “nã đạn. Họa hoằn trúng một chú chim nào chăng. Chỉ khi hết “đạn” thì mới ngưng “nã ná”. Rồi lại rủ nhau chạy ra sông, lượm “đạn” tiếp. Và cứ thế những con đường làng lại in dấu những bàn chân bé nhỏ chúng tôi mỗi khi nghỉ học.


Chỉ những bụi tre mới là nơi “săn chim” của lũ trẻ chúng tôi, trồng đâu từ thời xửa thời xưa sát bãi ven sông chống xói mòn, bố tôi hơn 110 tuổi nếu còn sống, đã thấy bờ tre như thế khi còn năm sáu tuổi.

Chim trả (hay trảy, chim sả) màu xanh, kêu lét xét luôn mồm, lượn qua lượn lại như trêu chọc chúng tôi. Ná giương lên là chúng vụt bay ngay. Những con trâu nằm phơi trên bãi cát vàng óng ánh lấp xấp nước cũng có những chú chim nhỏ không rõ tên, vội vã đi qua lại trên người, hẳn để kiếm “mồi” là một vài con ve trên lớp da đen dày dính bùn của mình.

Tầm bắn rất gần nhưng chúng tôi không dám, đụng vào thân trâu không sao, nhỡ tay nghề quá thiện xạ, đạn trúng ngay vào mắt trâu thì tội nghiệp cho nó.
Nhưng cũng có khi “bắn” một vài “em dồng dộc” đang ríu ra ríu rít làm những chiếc tổ như những chiếc giày ống đong đưa trong gió. Nhưng thật ra thì chỉ thấy lông chim  bay lả tả, chim vừa kêu to vừa hốt hoảng bay.

Lúc đó chim nhiều hằng hà sa số, vô kể, một vài con số mạng đen đủi lắm mới thọ nạn dưới những chiếc ná thô sơ “hú họa” của chúng tôi.

Năm nay tôi ngoài lục tuần và những cây gạo không còn nữa; người ta đã cắt chúng  hầm lấy than, hay làm gì đó, để trống đất trồng bắp, trồng khoai những năm sau “giải phóng”, cái đói là thống soái. Những cây gạo có những bầy chim đậu, những chiếc hoa đỏ ối như mặt trời mùa hạ chẳng có ích lợi gì.

 Những bụi tre dọc bờ sông, gọi là tre làng vì là của tập thể dân làng trồng bao đời, không còn, trước, những mầm măng bị tha hồ bẻ, sau, thân tre người ta thi nhau chặt, cho bằng hết.

“Chống xói mòn chi bằng chống đói”, những gốc tre, những thân tre đã giúp dân làng kiếm chút tiền còm cõi, cho những ai “ra tay chặt trước”.
Những cây gạo, những bờ tre chỉ còn trong ký ức của những người con xa quê. Nói chi đến những chú chim, những bầy chim, những bông hoa gạo.

Súng săn xuất hiện, một phát là một sinh mạng rời cõi trần gian, và môi trường suy kiệt, những giống như chim trả, chim dồng dộc, chim cu, chim cưỡng, thậm chí đông dân như chim sẻ cũng không còn, hoặc còn rất ít, chúng đã lìa trần, chúng đã bỏ làng, bỏ quê hương, cả lũ con nít chúng tôi mà ra đi.

Tôi thấy người ta nhốt những con chim trong lồng bày bán ở trước cổng chùa mỗi khi có lễ lớn cho mục đích phóng sinh; để con người làm phước, để có dịp bày tỏ yêu thương, những con chim tội nghiệp trong lồng sẽ được sống nhờ tay họ trong khi số người khác, đồng loại của họ, đã ra tay tiêu diệt chúng ở những vùng như quê hương tôi.

Có những con chim bị bắt, bị giết chết, để có những con chim được thả, được sống là “văn hóa” của người Việt Nam chúng ta, và có phải là văn hóa của những dân tộc khác quanh ta không?

Những chiếc ná kia có lẽ cũng mang tội nhưng hẳn không nhiều bằng những khẩu súng, những hủy diệt con người đem lại cho môi trường sống của chính mình, đã giết lần mòn những cánh chim tự do ở quê hương tôi, trong tâm tưởng của những con người đau đáu hồn quê.

 

PHIM ĐẤT KHỔ, một ký ức về chiến tranh.

Thật may mắn cho con cháu chúng ta, không sống trong chiến tranh.  Ở lứa tuổi  tầm lục thập  như chúng tôi, chiến tranh vẫn còn là những ám ảnh khôn nguôi, mỗi dịp thấy lại, hay nghe lại những hình ảnh, những âm thanh của một cuộc chiến thảm khốc, đau thương trên quê hương nầy mấy chục năm trước.
 

Tình cờ xem được một phim (trên mạng) nói về chiến tranh, tên Đất Khổ, sản xuất năm 1972 ở miền Nam, (phụ đề tiếng Anh:Land of Sorrows) do đạo diễn Hà Thúc Cần dàn dựng với Trịnh Công Sơn đóng vai chính.
 

Ký ức chiến tranh lại hiện về, sâu nặng, và thật u hoài trong lòng tôi, một cậu bé rồi một thanh niên đã từng sống qua một thời gian ác liệt của đạn bom.
 

Trước nay, chúng ta, mỗi người VN thường nhìn cuộc chiến theo cái nhìn "địch, ta", "thắng, thua", "chính nghĩa, phi nghĩa", vân..vân..mà thường ít để ý chiến tranh là đau thương, là mất mát, là tàn phá, là chia rẽ, cho dân tộc, cho đất nước, cho mọi người VN chúng ta, trong quá khứ, hiện tại, và ngay cả tương lai.
 

Ở đây, tôi không nói đến nguyên do vì sao có chiến tranh mà chỉ nói đến đau khổ, tang thương, hủy diệt , chia rẽ  nó mang lại cho dân tộc này. Tâm thế đó mới giúp chúng ta xem bộ phim nầy bình tĩnh hơn, thấm thía hơn.
 

Cuốn phim rất hay. Nó không nói nói nhiều về bên nào nhưng chỉ nói về đau khổ, mất mát, về tình yêu gia đình, tình yêu trai gái, về sự khủng khiếp của chiến tranh Một  bà mẹ ôm đứa con chết quấn trong cái khăn, đã bốc mùi trên tay, vẫn nghĩ nó còn sống, vẫn ru cho nó ngủ trong một nhà thờ chứa đầy người hốt hoảng tránh đạn, bom.
 

Phim được chiếu ở thời VNCH chỉ 2 lần, và bị cấm lưu hành, vì nội dung bị cho là "phản chiến”. Nhưng phim cũng không được cho phổ biến ở VN hiện nay. Tôi không hiểu lý do vì sao.

 Cuốn phim rất sâu sắc, rất nhân văn, nói về một gia đình ở Huế, trong thảm trạng sắp đối mặt cận kề với cái chết, dưới họng súng của 2 bên tham chiến, có con cái người tham gia bên nầy, bên kia, và một số hình ảnh biểu tượng cảnh chiến tranh, có chỗ không phân biệt đâu là dàn dựng, đâu là sử dụng tư liệu thật của phóng viên chiến trường.
 

Phim có những người nổi tiếng đóng như Trịnh Công Sơn (vai chính), Bích Hợp, Kim Cương, Bạch Lý, nhà văn Sơn Nam và cả Thành Lộc (lúc đó chỉ 8 tuổi). Cảnh quay đa phần ở Huế, tình tiết phim xảy ra chầm chậm, hình ảnh tối , âm u, có chọn lọc, đẹp, phảng phất nhiều hình ảnh nên thơ của nông thôn đặc trưng của cố đô.
 

Chúng ta xem phim với tâm thế của người muốn biết về quá khứ đau thương của dân tộc, không xem phim để...oán trách, căm thù, hay để gây thêm chia rẽ.
 

Câu thoại cuối của người mẹ trong lúc chạy loạn, khi đứa con gái bị đạn chết, được chôn lấp sơ sài, nói với 2 con còn lại: "Về nhà, chúng ta không đi đâu cả, có chết, hãy về nhà mà chết".
 

Ngôi nhà quê hương, ngôi nhà của mẹ.  Ngôi nhà VN thật rộng mở, thật bao dung vững chãi, thật thấm đẫm tình người. Phim có đoạn làm cho chúng ta rơi nước mắt nhưng cuối cùng nó cũng làm chúng thở một hơi dài nhẹ nhõm: đã qua rồi chiến tranh.

 Một cảnh trong phim Đất Khổ.